کاربرد مالچ در کشاورزی و مزایای استفاده از آن

کاربرد مالچ در کشاورزی برای دستیابی به عملکرد بهینه در مناطق خشک و نیمه خشک، یکی از گزینه های نو است. زیرا کاربرد فناور ی های نو موجب افزایش مؤثر بازده مصرف آب و پیشگیری از انباشت املاح در ناحیه رشد ریشه می شود .عملکرد بیشتری را به ارمغان خواهد آورد.

کاربرد مالچ در کشاورزی

کاربرد مالچ در کشاورزی برای دستیابی به عملکرد بهینه در مناطق خشک و نیمه خشک، یکی از گزینه های نو است. زیرا کاربرد فناور ی های نو موجب افزایش مؤثر بازده مصرف آب و پیشگیری از انباشت املاح در ناحیه رشد ریشه می شود .عملکرد بیشتری را به ارمغان خواهد آورد.

متخصصان کشاورزی باید فناوری های جدیدی را برای رویارویی با کاهش کمّی و کیفی منابع آب و خاک به کار گیرند. در این زمینه، برنامه هایی چند برای دستیابی به این مهم وجود دارد .

تعریف مالچ

مالچ (Mulch ) به هر گونه پوششی اطلاق می‌شود که برای محافظت و ارتقاء کیفیت خاک، روی سطح خاک گسترده می‌شود .

تاریخچه

از گذشته های دور باغبانان از مالچ استفاده می کردند .

از مزایای استفاده از مالچ آلی می توان به بهبود ساختمان خاک، بهبود ظرفیت و نگهداری رطوبت خاک، حفاظت خاک در برابر فرسایش، افزودن مواد مغذی و آلی به خاک و کنترل علفهای هرز اشاره کرد .

آنها از علوفه، علف چیده شده، بر گها و دیگر مواد که به آسانی تجزیه می شوند، برای کنترل علف هرز و حفظ رطوبت پیرامون میوه، سبزی و گل گیاهان استفاده می کردند .

امروزه نیز استفاده از انواع مالچ های پلاستیکی برای به دست آوردن عملکرد بیشتر و زودرسی محصول گیاهان به ویژه برای گونه های گرمادوست مانند فلفل، ذرت، گوجه فرنگی و گیاهان پیچکدار در حال افزایش است.

از سال ۱۹۶۰میلادی برای رسیدن به استفاده آسان تر، کم هزینه تر و سازگارتر با محیط زیست، در مورد مالچ، پژوهش ها و پیشرفت های زیادی حاصل شده است.

در ۱۰سال گذشته این پیشرفت ها منجر به نوآوریهایی در این زمینه شده است که از آن جمله می توان به تکنولوژی ساخت پلاستیک هایی در کشاورزی مثل مالچ های رنگی اشاره کرد .

کاربرد مالچ در کشاورزی

مالچ در زراعت، باغبانی، حفاظت خاک، تثبیت ماسه های روان و گسترش فضای سبز، به منظور کاهش میزان تبخیر و جلوگیری از هدررفت رطوبت از سطح خاک، بهینه سازی عملیات داشت و افزایش کمّی و کیفی محصول کاربرد دارد.

هم اکنون در تمام کشورها استفاده از مالچ بحثی تجاری شده است .

انواع مالچ

مالچ انواع مختلفی دارد که انتخاب نوع آن باید براساس نیازهای هر محصول یا هر منطقه باشد .

الف)تقسیم بندی کلّی

مالچ ها به دو نوع آلی و غیرآلی دسته بندی می شوند :

– مالچ های آلی یا بیولوژیک شامل مواد طبیعی همچون علف خشک، کاه، کلش، پوست درخت، چوب خردشده، برگ، خاک اره و کمپوست هستند .

– مالچ های غیرآلی یا شیمیایی به پوشش هایی از جنس پلاستیک یا پلی اتیلن با ضخامت های۰٫۹-۲

میلی متر گفته می شود که بر روی خاک گسترده می شوند .

ب) تقسیم بندی براساس رنگ و نوع کاربرد

مالچها براساس نوع کاربرد به سه دسته شفاف، سیاه و رنگی تقسیم می شوند. مالچ های سیاه بیشتر موجب گرم شدن خاک می شوند. همچنین کنترل علف هرز، نکته ای مهم در تکنولوژی مالچ است.

مالچ شفاف اجازه می دهد علف هرز رشد کند که ممکن است فایده های گرم کردن خاک را منتفی کند. مالچ های سیاه به طور مؤثری علف های هرز را کنترل می کنند. مالچ های IRT مخلوطی از مالچ شفاف در گرم کردن و مالچ سیاه در کنترل علف هرز هستند .

پلاستیک های شفاف و IRT بیشترین توان را برای گرم کردن خاک دارند. آنها تشعشعات رسیده و امواج بلند را به دام می اندازند .

پلاستیک سیاه به صورت نوارهای خردشده به کار می رود. بازده مالچ یکپارچه از نواری بیشتر است، زیرا پلاستیک یکپارچه پوشش کاملی دارد و امکان جوانه زدن علفهای هرز از میان آن وجود ندارد و در برابر آب نیز نفوذ ناپذیر است .

فیلم های پوشش مالچ

فیلم های پوشش مالچ، نایلون هایی در عرض های متغیر هستند که بر اساس نوع محصول و نوع کشت می توان از ۴۰ تا ۱۴۰ سانتیمتر بر سطح بستر خاک پهن نمود. ضخامت این نایلون ها بین ۳۰ تا ۵۰ میکرون می باشد .

مالچ پلاستیکی در رنگها و اندازه های گوناگون برای نیازهای مختلف در دسترس است. دوام مالچها به ضخامت آنها بستگی دارد. در مالچ پلاستیکی، دوام عاملی مهم است.

بیشتر پلاستیک های ترد و شکننده دارای توانایی استفاده در کشتها هستند، اما بادهای سنگین می توانند آنها را پاره کنند. پلاستیک های محکم پس از دو بار کشت هم پابرجا می مانند.

امروزه بیشتر پلاستیکها قابلیت خم شوندگی دارند و کشاورزان می توانند از آنها به آسانی استفاده کنند. مالچ پلاستیکی به صورت خط های موازی در سطح خاک های آماده شده قرار می گیرد.

بستر باید بدون باقیمانده گیاهان باشد و به وسیله شیئ سنگینی در روی حاشیه های کناره خاک محکم شود. مالچ باید سفت باشد و محکم به خاک بچسبد تا انتقال حرارت خوب باشد و از آزاد شدن و حرکت توسط باد جلوگیری شود.

حرکت مالچ توسط باد ممکن است پلاستیک را پاره کند و قابلیت آن را از بین ببرد. همچنین لایه های مالچ می توانند مانعی برای جلوگیری از خروج گاز سمی «متیل بروماید » باشند که برای کشتن باکتری های خاک کاربرد دارد. لایه مالچ به کشاورزان اجازه می دهد که کمتر از متیل بروماید استفاده کنند

مزایای استفاده و کاربرد مالچ در کشاورزی

مالچها مزایای زیادی دارند. پژوهشگران نشان دادند که استفاده از مالچ پلاستیکی منجر به زودرسی بین هفت تا ۱۴روز و عملکرد سه تا چهار برابر نسبت به محصولاتی می شود که بدون پوشش رشد کرده اند .

الف) مالچ آلی:

از مزایای استفاده از مالچ آلی می توان به بهبود ساختمان خاک، بهبود ظرفیت و نگهداری رطوبت خاک، حفاظت خاک در برابر فرسایش، افزودن مواد مغذی و آلی به خاک و کنترل علفهای هرز اشاره کرد.

باید توجه کرد که هنگام استفاده از موادی که از کربن غنی هستند مانند خاک اره و چوب خردشده، باید به مقدار کافی نیتروژن به خاک اضافه کرد .

ب) مالچ پلاستیکی:

مالچ پلاستیکی اکنون یکی از اجزای تولید محصولات کشاورزی با پلاستیک است.

مزایای استفاده از مالچ پلی اتیلن بسیار زیاد است که از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد:

۱-پیش رسی محصول، کاهش تعداد دفعات آبیاری، جلوگیری از تبخیر سطحی آب، افزایش بازده مصرف آب، کاهش مصرف آب، جلوگیری از رشد علف های هرز، جلوگیری از سله بستن.

۲-جلوگیری از نوسانات درجه حرارت، جلوگیری از تنشهای رطوبتی و تجمع نمک در سطح خاک، جلوگیری از تماس میو ه ها با خاک مرطوب، جلوگیری از فرسایش خاک و کاهش آبشویی کودها و … .

۳-استفاده از مالچ راهکاری مناسب برای مبارزه با خشکسالی و کم آبی است به طوری که حجم آب مصرفی را ۵۰درصد کاهش می دهد. این روش اگر با مدیریت های دیگر همچون آبیاری قطر های و کشتهای متوالی همراه باشد، کارآیی بهتری خواهد داشت

۴-مالچ های شیمیایی که امروزه در بازار یافت می شوند، به نحو مؤثری از تابش نور خورشید و رشد علف های هرز جلوگیری می کنند. حتی در طراحی فضای سبز از این مالچ ها در زیر تراشه های چوب استفاده می کنند تا نمای طبیعی و زیبایی پیدا کند.

لایه پلی اتیلن با ضخامت ۵/ ۱- ۹/ ۰میلیمتر و پهنای ۱۲۰سانتیمتر، بیشترین و معمولی ترین مالچ پلاستیکی است و بیشتر برای گیاهان نشایی به کار می رود. در کشت های پلاستیکی، اغلب از چندین روش برای افزایش محصول استفاده می شود.

۵- مالچ پلاستیکی در بالای بستر کاشت، به روییدن سالم تر و فراوانی بیشتر محصولات در یک دوره کوتاه زمانی کمک می کند. در این حالت گیاهان از میان سوراخ هایی که در پلاستیک حفر شده اند، خارج می شوند.

هدف مالچ پلاستیکی، افزایش دمای خاک است و باید مالچ پلاستیکی بادوام و مقاوم در برابر بادهای شدید باشد. کم کردن ضخامت، افزایش ساختار چندلایه و رنگهای جدید، بعضی از اهداف برای استفاده بیشتر و تجاری مالچ هاست.

برای استفاده از مالچهای رنگی باید رنگ هر پلاستیک برای هر نوع گیاه و اقلیم آزمایش شود .

افزایش بازده اقتصادی در تولید محصول

پیش رس کردن محصول و عرضه آن در زمان اوج قیمت، افزایش سطح سبز مزرعه، افزایش سه تا چهار برابری عملکرد، جلوگیری از آفات و بیماری ها و رشد علف های هرز و استفاده نکردن از سموم علف کش و آفت کش.

کاهش تعداد ساعت کار کارگری و کیفیت بهتر محصول سبب افزایش بازده اقتصادی محصول می شود. در کنار بازده اقتصادی، مزایای تولید ارگانیک را نیز باید اضافه کرد. به طور متوسط برای هر هکتار صیفی، درحدود ۱۳۰کیلوگرم پلاستیک مصرف می شود .

کاهش آب مصرفی

استفاده از مالچ راهکاری مناسب برای مبارزه با خشکسالی و کم آبی است به طوری که حجم آب مصرفی را ۵۰درصد کاهش می دهد. این روش اگر با مدیریت های دیگر همچون آبیاری قطره ای و کشت های متوالی همراه باشد، کارآیی بهتری خواهد داشت .

تناوب زراعی در سیستم مالچ

کشاورزان در مناطقی چون استان اصفهان به طور عمده از تناوب زراعی خربزه، آفتابگردان و گندم استفاده می کنند. تمایل به استفاده از مالچ پلاستیکی به دلیل صرفه جویی در میزان آبیاری برای زمانی است که گندم به آبیاری نیاز دارد.

در این تناوب در پایان برداشت خربزه، بدون بر هم زدن زمین و ایجاد شیار به اصطلاح روش بدون خا ک ورزی یا (No-Tillage) آفتابگردان کشت می شود، به طوری که آب اول آفتابگردان با آبیاری آخر خربزه مشترک می شود .