آفات انباری ،معرفی انواع و چگونگی کنترل آن ها
آفات انباری
آفات انباری از مهم ترین مشکلات بر سر راه ذخیره ی غذای جهان است. هر ساله در حدود یک چهارم تا یک سوم غلات ذخیره شده در انبارهای سراسر دنیا، از بین می رود؛ بخش اعظم این خسارت مربوط به حمله ی آفات به انبارها است.
خسارت آفات انباری چگونه است؟
برخی دانه ها در اثر حمله ی آفت کاملا پودر شده و از بین می روند. دانه هایی که در اثر آسیب آفات انباری از بین نمی روند به شدت دچار افت کیفیت می شوند.
ظاهر دانه ها سالم هستند، اما به دنبال تغذیه ی آفات از بخش جنین دانه ها، علاوه بر از بین رفتن پروتئین دانه ها، درصد جوانه زنی آن ها را نیز کاهش می دهند.
آفاتی مانند سرخرطومی گندم، سوسک دانه غلات (سوسک کشیش)، شپشک برنج، بید غلات از جمله مهم ترین آفات انباری هستند. در این مطلب به طور مختصر در مورد این حشرات دردسر ساز توضیح داده ایم.
انواع آفات انباری
آفات انباری اولیه: آفات اولیه یا اصلی توانایی حمله به غلات سالم و کامل را دارند.
آفات انباری ثانویه: آفاتی هستند که به دانه های شکسته و آسیب دیده حمله می کنند.
۱. سوسک دانه غلات با نام علمی Rhyzopertha dominica
سوسک دانه غلات مهم ترین و جدی ترین آفات انباری غلات به خصوص در استرالیا است. طول بدن این سوسک استوانه ای قهوه ی رنگ ۳ میلی متر است.
اگر این سوسک را از بالا نگاه کنید سر آن را مشاهده نمی کنید، زیرا زیر بخش سینه پنهان شده است. روی سطح بال ها دانه های برجسته و بسیار ریزی وجود دارد که ظاهر این آفت انباری را منحصر به فرد می کند.
تخم گذاری سوسک ماده ی دانه غلات به این صورت است که در هر بار تخم گذاری حدود ۵۰۰ تخم را در میان دانه ای غلات آزاد می کند. لارو های خمیده ی سفید با سرهای قهوه ای و سه جفت پا، از تخم ها خارج شده و وارد دانه غلات می شوند.
لارو ها در این مرحله از نشاسته ی درون دانه ها تغذیه می کنند و وارد مرحله شفیرگی می شوند، پس از ۳-۶ هفته بسته به دمای محیط، سوسک های بالغ غلات دانه از شفیره خارج می شوند.
در پی خروج سوسک ها از دانه ی غلات، حفره های بزرگی روی دانه ها ایجاد می شود. عمر سوسک های بالغ دانه غلات، حدود ۲ ماه است.
حفره هایی که آفات انباری اولیه از جمله سوسک دانه غلات، روی دانه ها ایجاد می کنند مقدمات ورود آفات ثانویه به این دانه ها خواهد بود.
در واقع این حفره ها همانند آگهی های استخدام برای آفات ثانویه عمل می کنند تا آفات از دانه های آلوده به دانه های آسیب دیده مهاجرت کنند.
2. سرخرطومی گندم با نام علمی Sitophilus granarius
حشره ای سیاه تا قهوه ای رنگ به طول ۵ میلی متر که در هنگام خطر چند دقیقه بی حرکت می ماند؛ همین امر سبب شناسایی سخت تر این آفت انباری می شود.
سرخرطومی بالغ گندم در هر نوبت، ۴۵۰ تخم در حفره های موجود بر روی غلات میگذارد. از هر تخم یک لارو سفید رنگ بدون پا خارج شده و از داخل شروع به خوردن دانه ی غله می کنند. حشره های بالغ این آفت نیز شروع به جویدن دانه ی غلات می کنند.
در تابستان چرخه ی زندگی این این حشره یک ماه طول می کشد. عمر حشرات بالغ به ۸ ماه نیز می رسد. مشخصه ی منحصر به فرد سرخرطومی گندم دهان لوله شکل آن است که از دور قابل تشخیص است.
۳. شپشک برنج با نام علمی Sitophilus oryzae
حشره ای قهوه ای تا سیاه رنگ با قطعه ی دهانی لوله ای و بلند از مهم ترین آفات انباری برنج است. روی بال های این حشره ۴ لکه وجود دارد که تشخیص آن را ممکن می سازد.
حشره های بالغ تعداد زیادی تخم در بخش های شکسته و حفره های غلات قرار می دهند. لارو های سفید و بدون پا، دانه ها را از درون می خورند. حشرات کامل هنگام خروج از شفیره، بر روی دانه ها حفره هایی ایجاد می کنند.
طول چرخه ی زندگی شپشک برنج مانند سرخرطومی گندم است. مشخصا این دو آفت تفاوت زیادی با یکدیگر ندارند؛ اما شپشک برنج با داشتن بال های پرواز خود را کاملا از سرخرطومی گندم متمایز کرده است.
۴. بید غلات با نام علمی Sitotroga cerealella
طول بال های این پروانه ۲۰-۱۲ میلی متر است و با لکه های زرد و قهوه ای شناخته می شود. بید ماده نیز مانند دیگر آفات انباری بر روی غلات تخم گذاشته و لارو های خارج شده از تخم از غلات تغذیه می کنند.
تعداد پا در لارو بید غلات بیشتر از سوسک ها می باشد. در آسیب های ایجاد شده توسط بید غلات هیچگونه شبکه ی توری مانند تارعنکبوت بر سطح غلات تشکیل نمی شود.
چرخه ی زندگی این آفت ممکن است در ۵ هفته تکمیل شود. علاوه بر کاهش وزن غلات، حمله ی این آفت به غلات، آن ها را بد طعم کرده و بوی ناخوشایندی ایجاد می کند.
۵.شب پره هندی نام علمی Plodia interpunctella
این آفت نیز در اکثر انبار ها به فراوانی دیده میشود و حتی در منازل نیز در طول سال ممکن است توسط افراد منزل مشاهده شود. این حشره در واقع یک شب پره است.
که در مراحل لاروی خود می تواند به تمامی مواد غذایی خشک و نیمه خشک حمله ور شده و در صورت نبود این مواد غذایی به الیاف سلولزی نظیر پارچه ها و کاغذها حمله ور شود.
در منازل معمولاً شب پره هندی زمانی مشاهده می شود که به فرم بالغ درآمده و به پرواز در بیاید. حشره تعداد تخم های زیادی را در مواد غذایی انباری رها می کند و بنابراین در تمام طول سال می توان در انبار ها حضور داشته باشد.
پس از اتمام مراحل لاروی و تغذیه این آفت از مواد غذایی، لاروها تبدیل به شفیره شده و این کار را با تنیدن تار و پیله به اطراف خود انجام می‌دهند.
این پیله های کوچک که حدود ۳ تا ۵ میلی متر طول دارند می توانند در لابلای مواد غذایی به خصوص خشکبار دیده شوند. پس از مدتی شفیره به حشره بالغ تبدیل شده و بعد از تخمگذاری سیکل زندگی حشره مجدداً تکرار می گردد.
حشرات بالغ به منابع نوری جلب شده و بنابراین در هنگام شب بیشتر دیده می شوند.
۶. مورچه ها
مورچه ها به خصوص گونه هایی که دارای بدن بزرگتری هستند می تواند در انبارها مشکل ساز شده و و باعث تغذیه از آنها شوند.
به خصوص غلاتی مانند جو، گندم، ارزن و برنج نسبت به مورچه ها حساس تر بوده و غذای بهتری برای آن ها به شمار می آیند. از آنجایی که مورچه ها دارای زندگی دسته جمعی هستند.
یافتن محل انبار غلات توسط تنها یکی از افراد این جامعه به سرعت سبب باخبر شدن سایر اعضا شده و در مدت زمان کوتاهی جمعیت بزرگی از مورچه ها به محل انبار حمله ور می شوند.
سایر مطالب:
آفات و بیماری های مهم جو و راه های کنترل آن ها
آفات باقلا و راه های مبارزه با آن ها
۷.موش ها
این دسته از حیوانات هم به سبب تغذیه و هم به خاطر کوتاه کردن دندان های خود نیاز به جویدن دائمی دارند.
بنابراین در تمامی انبار ها موش ها به عنوان یکی از عوامل مهم و خسارت زا به شمار می آیند و علاوه بر این که به صورت مستقیم از غلات و یا حبوبات ذخیره شده در انبار ها تغذیه می کنند سبب ایجاد خسارت به بسته بندی ها شامل گونی ها و پالت ها نیز می شوند.
فضله موش نیز یکی از مشکلات بهداشتی موجود در انبار ها به خصوص غلات است. مواد دفعی موش و همچنین بزاق باقی مانده از آن بر روی مواد غذایی ممکن است که سبب انتقال بیماری‌های مشترک به انسان ها شده و یا سایر مشکلات بهداشتی را ایجاد کند.
کنترل آفات انباری
مدیریت و کنترل هر یک از این آفات نیازمند برنامه ریزی و برنامه دقیق است. کنترل دما، رطوبت، تهویه هوا، بهداشت ابزار و تجهیزات، بکارگیری مواد شیمیایی که از طریق تنفس و یا جذب وارد بدن حشرات می شوند از جمله راه های مبارزه با آفات انباری هستند.
حشرات از قدیمی ترین و قدرتمند ترین موجودات جهان هستی هستند. نابودی کامل آن ها نه تنها امکان پذیر نیست، بلکه نبود حشرات برای تمام موجودات از جمله انسان بسیار زیان بار خواهد بود.
بنابراین بهتر است با نگاهی متواضعانه تر به این موجودات زیرک، توانایی های خود را برای هم زیستی با آن ها افزایش دهیم.
مبارزه با آفات انباری
در مورد اهمیت مبارزه با آفات انباری همین موضوع کافی است که در صورت عدم مبارزه با آنها و ورود این دسته از آفات به انبار ها نه تنها یک بخش از محصول بلکه ممکن است طی سالیان دراز محصولات انبار شده در آنها تحت تاثیر آفات قرار گرفته.
همچنین خسارات هنگفتی به انباردار و صاحب بار ایجاد شود. به طور کلی می توان روش های زیر را برای کنترل آفات انباری پیشنهاد کرد.
الف) مسدود سازی راه های ورود:
بهترین راهکار برای کاهش آفات انباری و جلوگیری از ورود حشرات به مواد غذایی محدود سازی راه های ورود آنها به انبار است، کف و دیواره انبار ها بایستی کاملاً توسط بتن ضخیم پوشانده شده باشد.
همچنین آب بندی نیز شود. پنجره های احتمالی و منافذ نیز بایستی با توری های مخصوص ضد تریپس پوشانده شود.
ب)جلوگیری از مخلوط کردن بار قدیمی و بار جدید:
ماندن مواد کشاورزی در انبارها معمولاً سبب جلب حشرات انباری به آنها میشود در نتیجه پیشنهاد می گردد تا برای انبارش محصولات جدید ابتدا محصولات قدیمی از انبار تخلیه و پس از ضدعفونی انبار بارگیری مجدد انجام گردد.
ج) تهویه و دمای مناسب:
اغلب آفات انباری از جمله شپشه دندانه دار در دما و رطوبت خاصی رشد بیشتری داشته و در دماهای پایین تر و یا شرایط تهویه مناسب تر دچار کاهش نرخ رشد و یا حتی متوقف شدن آن می شوند.
بنابراین توجه به دمای انبار در کنار تهویه آن از جمله عواملی است که سبب عدم بروز این آفات بر روی غلات و حبوبات می گردد.
د) ضدعفونی انبار و محصولات کشاورزی:
برای ضدعفونی انبار خالی از محصولات کشاورزی می توان از مخلوط متام سدیم، هیپو کلرید سدیم و یا انواع مواد الکلی و اسیدی استفاده کرد.
در صورتی که نیاز به ضدعفونی و مبارزه شیمیایی با آفات انباری در انبار هایی باشد که حاوی مواد کشاورزی هستند می توان از سموم متیل بروماید و فوستوکسین استفاده نمود.
این دسته از از سموم به شکل گازی تهیه شده و نیاز به گاز بندی انبار قبل از استفاده دارند همچنین پس از استفاده نیز بایستی با تهویه مناسب کلیه گازهای سمی موجود در انبار تخلیه گردد.
