بیماری های ویروسی ذرت ،پیشگیری و کنترل آن
بیماری های ویروسی ذرت در اکثر نقاط ذرت خیز کشور مشاهده می شود اما در مناطق سردسیر و خنک، خسارت بیشتری وارد می کند. ذرت، میزبان ویروس های مختلفی می باشد اما ویروس موزاییک کوتولگی ، ویروس کوتولگی زبر و ویروس موزاییک ذرت، نسبت به دیگر عوامل ویروسی از اهمیت بیشتری برخوردار هستند.
بیماری های ویروسی ذرت
کـاهش محصــول ذرت در اثــر عوامــل بیماری‌زا، باکتریــایی و ویروسی برابر با ۴/۹ درصد کل تخمین زده شده است که در این میان ویروس‌ها از عوامل مهم ایجاد خسارت در این گیاه مـی باشـند. ذرت در معرض حمله بیش از ۴۰ گونه مختلف یا نژاد ویروس قـرار مـی‌گیـرد.که اهمیت هر یک از آن‌هـا در نقـاط مختلـف جهـان متفـاوت اسـت.
مهمترین بیماری های ویروسی ذرت در ایران ویروس کوتولگی زبر ذرت و موزاییک ایرانی ذرت می‌باشد. علایـم ناشـی از بیماری موزائیک ایرانی ذرت بـه صـورت خطـوط ظریـف زرد رنـگ در روی برگها و پر نکردن کامل دانه‌های بـلال هست. و علایـم بیماری کوتولگی زبر ذرت به سن گیاه بستگی دارد و به شکل ضـخیم شــدن ســاقه، کوتــولگی و کجــی بوتــه هــای آلوده می‌باشــد. انتشار اصلی این بیماری ها توسط زنجرک اتفاق می افتد.
کـاهش محصــول ذرت در اثــر عوامــل بیماری‌زا
کـاهش محصــول ذرت در اثــر عوامــل بیماری‌زا، باکتریــایی و ویروسی برابر با ۴/۹ درصد کل تخمین زده شده است که در این میان ویروس‌ها از عوامل مهم ایجاد خسارت در این گیاه مـی باشـند.
ذرت در معرض حمله بیش از ۴۰ گونه مختلف یا نژاد ویروس قـرار مـی‌گیـرد.که اهمیت هر یک از آن‌هـا در نقـاط مختلـف جهـان متفـاوت اسـت.
مهمترین بیماری های ویروسی ذرت در ایران ویروس کوتولگی زبر ذرت و موزاییک ایرانی ذرت می‌باشد. علایـم ناشـی از بیماری موزائیک ایرانی ذرت بـه صـورت خطـوط ظریـف زرد رنـگ در روی برگها و پر نکردن کامل دانه‌های بـلال هست.
و علایـم بیماری کوتولگی زبر ذرت به سن گیاه بستگی دارد و به شکل ضـخیم شــدن ســاقه، کوتــولگی و کجــی بوتــه هــای آلوده می‌باشــد. انتشار اصلی این بیماری ها توسط زنجرک اتفاق می افتد.
مطالب مرتبط:
روش های کنترل بیماری لکه قهوه‌ای برگی ذرت
علائم بیماری های ویروسی ذرت چی هست؟
علائم بیماری ویروس کوتولگی زبر ذرت
بیماری های ویروسی ذرت به نام ویروس کوتولگی ذرت که MRDV)) Maize rough dwarf virus نام دارد. که علائم شاخص آن در بوته ذرت برجستگی‌های تاول مانند در پشت برگ ها و نیز بر روی رگبرگ‌ها هست.
از دیگر نشانه ها کم شدن فاصله میان گره که منجر به کوتولگی بوته ذرت می‌شود. سبز تیره شدن برگها، بدشکل شدن برک‌های انتهایی و عمود ایستادن برگ‌های اخری بوته ذرت میتوان اشاره کرد.
البته علایم ناشی از این ویروس در ذرت بستگی به سن بوته در زمان آلودگی دارد، به شکلی که اگر بوته‌ها در مرحله اولیه رشد به این ویروس آلوده شوند. ساقه به شدت کوتاه می‌ماند و به یک طرف خمیده می‌شود، و جوانه انتهایی آن خشک و سرانجام منجر به مرگ گیاه شده.
علایم بیماری در بوته های مسن تر به صورت کوتولگی شدید، ضخیم شدن ساقه، کوتاه شدن فاصله بین برگها و کج شدن ساقه به یک طرف می‌باشد.
گلدهی در گیاه متوقف شده و بلال تشکیل نمی شود و بوته ذرت حدود ۴۰ تا ۵۰ روز بعد از کاشت خشک خواهد شد.
در آلودگی‌های دیرتر مثلا در مراخل ۶ برگی و پس آز آن بلال تشکیل شده ولی اصولا عقیم، بد شکل و بدون دانه یا با تعداد دانه کم می٬باشد.
کاهش عملکرد ذرت در اثر این بیماری ۳۰ تا ۷۰ درصد می‌باشد.
سایر میزبان‌های این ویروس اکثر گیاهان خانواده گندمیان ازجمله گندم، جو و برنج هستند.
علائم بیماری ویروس موزائیک ایرانی ذرت
ویروس موزائیک ایرانی ذرت به نام (MIMV) Iranian Maize Mosaic virus هست. علایم این بیماری به صورت خطوط ظریف زرد رنگ اسـت کـه به طور موازی با هم در قسمتی یا در تمامی سطح برگ، ساقه و پوشش بـلال دیده می‌شود.
بوته‌های ذرت آلوده در مقایسه با بوته‌های سالم دارای رشد کمتر بوده و دانه‌ها در بلال کامل نمی‌شوند.
عـلاوه بـر ذرت گیاهـانی ماننـد سـورگوم علوفـه ای، دژگـال، گنـدم خـودرو و یـولاف از میزبان‌های دیگر این ویروس می باشند.
گرچه کوتولگی در هر دو بیماری ویروسی ذرت اتفاق می افتد ولی کوتولگی ایجاد شده در بیماری موزاییک ذرت خفیف تر از بیماری کوتولگی زبر ذرت می‌باشد و بوته٬ها معمولا از بین نمی‌روند.
انتشار بیمارهای ویروسی ذرت به چه صورت می‌باشد؟
طبق بررسی های انجام شده در ایران، این بیماری های ویروسی ذرت به صورت مکانیکی و یا از طریق بذر منتقـل نمی‌شوند. و توســـط ســـه گونـــه زنجـــرک از خانوادهDelphacidae به نام Laodelphax striatellus معـروف به زنجرک بوته ای، و Unkanodes tanasijevici و Ribautodelphax notabilis به صورت پایا منتقل می‌شوند.
زنجرک ناقل این ویروس‌ها معمولا از ذرت تغذیه نمی‌کنند. این تغذیه در حالی است که هنگام مهاجرت زنجرک از گیاهان زمستانه به گیاهان تابستانه به خصوص در اوایل اردیبهشت ماه که بوته‌های ذرت زود کشت در مراحل اولیه رشد هستند. مدتی از بوته ذرت تغذیه کرده و باعث انتشار این بیمارهای ویروسی ذرت می‌شوند.
پیشگیری و کنترل بیماری های ویروسی ذرت به چه روشی است؟
۱-انتخاب تاریخ مناسب
کاشت از آنجایی که هر دو ویروس ذکر شده به صورت مکانیکی و توسـط بـذر انتقال پیدا نمی‌کنند، انتشار آن بستگی به فعالیت زنجرک های ناقل دارد. انتخاب تاریخ کاشت به منظور عدم مصادف شدن مراحـل اولیه رشد گیاه بـا هجـوم زنجـرک هـای ناقـل بـه طـور مـوثری از شـدت بیماری می‌کاهد.
از سوی دیگر افزایش دما فعالیت های تولید مثلی و تغذیه ای زنجرک را کاهش می‌دهد.
در مورد ویروس ایرانی ذرت مشاهده شده کـه آلـودگی در کشـت هـای زود بهـاره و نیـز درکشتهای دیر تابستانه (مردادماه) بیشـتر از کشـتهـای اواخـر خـرداد تـا اواسط تیرماه می‌باشد.. پس توصیه می‌شود اگر محـدودیتی در انتخاب تاریخ کشت وجود ندارد، کشت ذرت در اواسط خرداد تـا اوایل تیرماه انجام گیرد.
۲-استفاده از ارقام متوسط رس و زودرس:
هر چند تاخیر در کشت باعث کاهش خسارت می شود. اما اعمال ناخیر بیشتر ( کشت در تیر ماه در مناطق معتدله ) باعث کوتاه شدن فصل رشد و برخورد گیاه ذرت به سرمای اخر فصل شده و عملکرد به شدت کاهش می‌یابد. پس استفاده از رقم های متوسط رس و یا زود رس ذرت می‌نواند راه حل موثری در کاهش این بیماری ها باشد.
۳-استفاده از ارقام مقاوم
عکس العمل ارقام مختلف ذرت نسبت به دو یروس گفته شده متفـاوت است به طورکه میزان خسارت در ارقام حساس بـه ویـروس کوتـولگی زبر به بیش از ۴۵ درصد می‌رسد. این مقدار در ارقام متحمل، به کمتر از ۷ درصد کاهش می‌یابد.
۴-مبارزه با زنجرک ها:
کنترل ناقل‌های بیماری یک روش موثر در کاهش خسارت است. ضدعفونی بذر با سم ایمیداکلوپراید سبب عدم تمایل ناقل به تغذیه از بوته ذرت حداقل تا مرحله دو برگی و به مدت دو هفته می‌شود.
استفاده از برخی سموم سیستمیک از جمله کنفیدور و….. در مرحله دو برگی ذرت نیز سبب دوام و اثر بخشی حشره کش در کنترل و کاهش جمعیت ناقل می‌شود.
۵-مبارزه با علف های هرز مزرعه
قبل از کشت و سبز شدن ذرت زنجرک ها از علف هرز تغذیه می‌کنند ویروس ها می‌توانند روی این گیاهان زمستان گذرانی کنند. بنابراین از بین بردن علف‌های هرز حاشیه مزارع به صورت مکانیکی و یا شیمیایی با علفکش های پاراکوات یا رانداپ حداقل دو هفته قبل از سبز شدن ذرت نیز باعث کاهش خسارت این بیماری می‌شود.
