مهمترین آفات جالیز و مبارزه با آنها

از مهمترین آفات جالیز میتوان به مگس خربزه، شته جالیز، عروسک خربزه، کفشدوزک خربزه، شته مومی کلم، سفیده بزرگ کلم، شته سبز هلو(شته اسفناج)، کک چلیپاییان، کرم میوه گوجه فرنگی( کرم غوزه)، کرم مفتولی ریشه اشاره کرد.

مهمترین آفات جالیز عبارتند از :

۱-شته جالیز:

این شته که مهمترین آفات جالیز به حساب می آید به برگ، ساقه و گل حمله می کندو شیره گیاه را می مکد و در نتیجه گیاه ضعیف و زرد می شود.این شته بیماری ویروسی را انتقال می دهد. این آفت بر روی باقلا، سیب زمینی، توتون، اسفناج، خیار، بادمجان و … دیده می شود.
این شته دو میزبانه استکه در زمستان به صورتتخم روی میزبان اول یعنی شمشاد زینتی به سر می برد و در بهار زمانی که تخم ها به صورت شته های بالدار زنده زا در می آیند بر روی میزبان دوم یعنی گیاهان پهن برگ از قبیل حبوبات و صیفی جات می رود.

زیست شناسی شته جالیز:

این شته دو میزبانه بوده که میزبان اول آن شمشاد زینتی و میزبان دوم آن گیاهان پهن برگ یک ساله است . از مرحله تخم تا تولید شته های بالدار دخترزا روی میزبان اول و از مرحله شته های بالدار دخترزا تا تولید افراد جنسی زای نر و ماده روی میزبان دوم سپری می شود.
زمستان را به صورت تخم روی میزبان اول به سر می برد. در بهار شته های بالدار زنده زا میزبان اول را ترک کرده و روی میزبانهای دوم از قبیل صیفی جات و حبوبات می روند.

در اواخر تابستان ماده Sexupare ظاهر می شود که بالدار می باشد و به روی میزبان اول بر می گردند و افراد نر و ماده را بوجود می آورند.

شته های ماده پس از جفت گیری , حاشیه برگها و پایین جوانه ها تخمریزی می کنند به این ترتیب در یک سال چندین نسل بوجود می آورند.

کنترل شته جالیز:

۱. دیکلرووس(ددواپ) EC50% 2-1.5 در هزار

۲. پیریمیکارب(پریمور) wp50% و۰.۷- ۰.۵ کیلوگرم درهکتار۳. هوستاکوئیک EC50% و ۱لیتر درهکتار۴. پی متروزین(چس) WG50% و ۰.۵ کیلو گرم

به تمام اندام های گیاه اعم از برگ , ساقه و گل حمله می نماید و با تغذیه از شیره گیاهی باعث ضعف و زردی در گیاه می شود و با ترشحات عسلک و تجمع گرد و خاک روی گیاه موجب اختلالات فیزیولوژیک در گیاه می شود .

خسارت غیرمستقیم این آفت انتقال بیماریهای ویروسی است . در دنیا بیش از ۲۰۰ میزبان دارد . در ایران یکی از افات مهم بقولات است و بیشتر روی نخود , لوبیا , باقلا , سیب زمینی , بادمجان , توتون , اسفناج و خیار و… دیده می شود .

۲-مگس جالیز :

مگس جالیز یکی دیگر از آفات جالیز می باشد که لارو این شته که سفید و کوچک است ساقه های زیرزمینی و پیاز را سوراخ کرده و موجب می شود گیاه زرد و پژمرده شود.
این شته در زمستان به صورت شفیره در خاک می ماند و حشره کامل در اردیبهشت بیرون می آید و جفت گیری می کندو حشره ماده تخم هایش را روی خاک و روی برگ و بر روی غده پیاز می ریزد.
از دیگر آفات جالیز میتوان به مگس خربزه، شته جالیز، عروسک خربزه، کفشدوزک خربزه، شته مومی کلم، سفیده بزرگ کلم، شته سبز هلو(شته اسفناج)، کک چلیپاییان، کرم میوه گوجه فرنگی( کرم غوزه)، کرم مفتولی ریشه اشاره کرد.

زیست شناسی مگس جالیز:

شفیره این شته در زمستان درون خاک می ماند و در ماه خرداد از شفیره خارج می شود و بعد از ۱ تا ۳ روز جفت گیری می کند و ۲ تا ۳ روز بعد از جفت گیری زیر پوست میوه های تازه رشد کرده تخم ریزی می کند وس از ۲ تا ۳ روز این تخم ها تبدیل به لارو شده و به سمت میوه می رود و پس از آنکه کامل شدند و معمولا در عمق تقریبا ۵ سانتی متری خاک به شفیره تبدیل می شود.

کنترل مگس جالیز:

۱- مبارزه زراعی بدین ترتیب صورت می گیرد که میوه کوچک را در برگ گیاه پیچیده و زیر خاک می گذارند تا از حمله مگس محفوظ بماند . این عمل هنگام گل گیری خربزه و طالبی انجام می گیرد.

۲- سه تا چهار نوبت سم پاشی بوسیله فوزالون ( زولون ) امولسیون ۳۵ درصد یا دیازینون ۶۰ درصد به نسبت ۱٫۵ لیتر در هکتار و اولین سم پاشی زمانی است که اکثر میوه ها فندقه باشند . بعد از ۶ روز سمپاشی را تکرار می کنند .

۳-کفشدوزک خربزه

این آفت هم یکی دیگر از آفات جالیز می باشد. کفشدوزک نسبتا”  بزرگی است که رنگ عمومی آن قرمز آجری بوده و روی هر یک از بالپوش ها ۶ عدد لکه سیاه دیده می شود .

حشره کامل و لارو از برگ بوته های جالیز نظیر خربزه و گرمک و طا لبی و خیار و…. تغذیه نموده و برگ ها را به صورت توری در می آورند . گاهی حشرات کامل به تخمدان گل های گیاه میزبان نیز حمله می کنند وآنها را از بین می برند. یکی از میزبان های این حشره هندوانه ابوجهل با نام Citrulus colocyntus می باشد.

زیست شناسی کفشدوزک خربزه :

به صورت حشره کامل در شکاف های زمین و زیر کلوخه ها و یا زیر علف های هرز به سر می برد. در بهار با مساعد شدن شرایط آب و هوا ییاز محل های زمستان گذران خارج شده و از گیاهان وحشی خانواده کدوییان تغذ یه می کند.

پس از مدتی به جالیز کاری ها خسارت می زند. حشره ماده تخم های خود را به صورت دسته های ۱۰ تا ۴۰ تایی در سطح زیرین برگ می گذارد . دوره جنینی ۳ تا ۱۳ روز و دوره لاروی یک ماه به طول می انجامد.لاروها ۳ مرتبه تغییر جلد داده و در روی برگ تبدیل به شفیره می شوند . دوره شفیرگی ۱۰ روز می باشد . ممکن است ۳ تا ۵ نسل در سال داشته باشد.

کنترل کفشدوزک خربزه:

۱- سم پاشی اول فصل بر روی هندوانه ابوجهل

۲- مبارزه شیمیایی در صورت بالا بودن تراکم جمعیت آفت با استفاده از یکی از سموم فسفره آلی مانند اکامت یا زولو

۴-عروسک خربزه

عروسک خربزه هم شامل آفات جالیز می شود که در درجه اول به خیار و خربزه و در درجه دوم به هندوانه و کدو خسارت می زند.

حشره کامل برگ های گیاه میزبان را سوراخ سوراخ می کند ولی خسارت اصلی مربوط به لارو آفت می باشد که طوقه و ریشه گیاه حمله می کند و باعث خشک شدن بوته می شود.

زیست شناسی عروسک خربزه:

زمستان را بصورت حشره کامل در زیر توده های برگ های ریخته وخشک شده علف های هرز به خصوص گرامینه های وحشی و دایمی و در شکاف درختان یا شکاف زمین و یا در زیر کلو خه ها به سر می برد.

در بهار در اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت ظاهر و در ساعات گرم روز پرواز می نماید و از برگ گیاهان تغذیه می کند . مدت تغذیه حدود یک ماه است . اولین تخمریزی در اوایل خرداد ماه صورت می گیرد . هر حشره ماده تا ۳۰۰ عدد تخم می گذارد . تخم ها به صورت انفرادی در روی بوته خربزه یا در داخل خاک گذاشته می شود .

دوران تکاملی تخم حدود دو هفته می باشد . لاروها پس از خروج وارد خاک می شوند و از ریشه تغذیه و در داخل ساقه تونل ایجاد می کنند . دوره لاروی ۳۰ تا ۴۰ روز و قبل از این که لاروها تبدیل به شفیره شوند سه بار جلد عوض می کنند.

شفیره در خاک و در لانه گلی تشکیل می شود و بعد از ۱۰ روز حشرات کامل نسل دوم ظاهر می گر دند . خسارت نسل دوم اهمیت اقتصادی ندارد و حشرات برای زمستان گذرانی به پناهگاه های مختلف می روند . در برخی از نواحی گرمسیری تا ۵ نسل در سال دارد.

کنترل عروسک خربزه:

۱- کاهش رطوبت خاک یکی از عوامل محدود کننده تفریخ تخم و فعالیت لارو می باشد و بنابراین در مزارعی که کمتر آبیاری می شوند یا از روش پشته کاری و آبیاری نشتی استفاده می شود خسارت آفت کمتر می باشد .

۲- در صورت لزوم مبارزه شیمیایی استفاده از کاربارین ( سوین )  یا یکی از سموم فسفره آلی و چون لارو آفت ریشه خوار است و در زمان کشت از گرانول کلرپیریفوس به میزان ۲۰ کیلو در هکتار علیه لارو استفاده می شود.

۵-سرخرطومی جالیز

سه نسل در سال دارد و زمستان را به صورت حشره کامل در داخل میوه خشک شده می گذراند. حشرات کامل همزمان با تشکیل میوه ها ی هندوانه ابوجهل یا جالیز (هندوانه و خربزه و طالبی و خیار و کدو ) در مناطق جالیز کاری ظاهر می شوند. ابتدا حشره از میوه تغذیه کرده سپس درسمت سایه میوه تخمگذاری می کند .

تخم معمولا” در کنار سوراخی که بوسیله خرطوم در پوست میوه ایجاد شده می گذارد. وقتی لارو از تخم خارج شد با یک نوبت خزیدن در حفره افتاده و رو به طرف میوه شروع به تغذیه می کند . حفره تخم ریزی پس از چند روز مسدود شده ولی چون سلول های اطراف آسیب دیده و رشد نکرده و با توجه به رشد طبیعی سایر سلول های آن خمیدگی و پیچشی در میوه ایجاد شده و شکل اولیه خود را از دست می دهد.

در یک کانون تخمریزی ۳۸ تخم شمارش شده است . میوه انتخاب شده جهت تخم گذاری باید پوستی نازک و شاداب داشته و قطر آن نباید از ۵ تا ۸ سانتیمتر تجاوز کند. در صورتیکه پوست سخت شود حشره قادر نیست در آن ایجاد کند. برخی اوقات حشره نر محل دم میوه و یا ساقه فرعی را قطع می کند لذا میوه شادابی خود را از دست داده و چروکیده می شود.لاروها محتویات درون میوه را خورده و سپس در درون همان میوه های خشکیده تبدیل به شفیره می شوند. در این میوه ها انبوهی از لانه های شفیرگی مشاهده می شود.

دوره جنینی ۲ تا ۴ روز و دوره لاروی ۱۱ تا ۱۴ روز و دوره شفیرگی ۳ تا ۱۰ روز می باشد. در شرایط مساعد حشره کامل از شفیره خارج شده و دوباره فعالیت می کند و در شرایط نامساعد درون حفره شفیرگی زمستان گذرانی می کند.

کنترل سرخرطومی جالیز:

۱- سم پاشی توصیه نمی شود.

۲- جمع آوری وانهدام میوه های آلوده

۳- شخم عمیق بعد از برداشت محصول

۴- از بین بردن بقایای گیاهی

۵-  مبارزه با هندوانه ابوجهل

۶-  شخم و یخ آب زمستانه

۷- معلق نگه داشتن میوه های کوچک