ضد عفونی خاک و روش های آن
چرا ضد عفونی خاک مهم است؟
در خاک عوامل بیماری زا از جمله نماتد، قارچ، باکتری، بذر علف های هرز، حشرات و کنه‌ها وجود دارند.به مرور زمان روشهای مختلف ضد عفونی خاک جایگزین تعویض خاک شد. که ضدعفونی خاک به روش شیمیایی و غیر شیمیایی صورت می‌گیرد.
برای اینکه گیاهان بتوانند به خوبی رشد کنند. باید در یک خاک استریل کاشته شوند. با ضدعفونی کردن خاک بذرهای علف‌های هرز یا عوامل بیماری‌زا از بین می‌روند.
روشهای ضدعفونی خاک
۱-روشهای غیر شیمیایی
۲-روشهای شیمیای
مطالب مرتبط:
آزمایش خاک کشاورزی ،مراحل و روش انجام آزمایش آنالیز
روش ضدعفونی غیر شیمیایی خاک به چه صورت است؟
۱- ضد عفونی خاک توسط بخار آب
روش بخار دهی خاک از جمله روشهای فیزیکی کنترل عوامل خسارت‌زا خاک گلخانه است. در این روش بخار آب یا آب داغ با دمای ۸۰-۱۰۰ درجه سانتی گراد به مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه استفاده می‌شود.
بطور طبیعی دمای هر متر مکعب خاک با صرف ۴۸۰ کیلو کالری به اندازه یک درجه سانتیگراد افزایش می یابد، پس هر چه دمای اولیه خاک کمتر باشد مقدار انرژی برای رسیدن به دمای لازم برای ضد عفونی بیشتر خواهد بود. بنابراین ضد عفونی با بخار در فصول گرم سال انجام گیرد بهتر است.
قبل از ضد عفونی با بخار آب باید خاک نه کاملا نرم و نه زیاد کلوخه ای درشت باشد. و مواد افزودنی مانند کود دامی و غیره به آن اضافه شود.
رطوبت خاک در زمان ضد عفونی باید در حدود ۵۰ درصد ظرفیت مزرعه باشد، چون خاک خشک در مقابل هدایت گرما مانند عایق عمل می‌کند و زمان ضد عفونی را زیادتر می‌کند. همچنین وجود رطوبت خاک باعث جوانه زدن بذر علف‌های هرز و اسپور بعضی از قارچ‌ها می‌شود که به افزایش دما حساس تر می باشند و به محض قرار گرفتن در این دما از بین می‌روند.
روشهای بخار دهی خاک :
۱– بخار دهی زیرزمینی ( Drainage steaming)
۲– بخار زیر پوشش های عایق مخصوص ( Sheet Steaming)
۳- بخار دهی نواری متحرک ( Mobile Band Steaming)
۴- هوا بخار ( Aerated steaming)
۵- بخار دهی در شرایط خلاء (Vacuum steaming)
روش بخار دهی خاک در مقایسه با روش آفتاب دهی برای کنترل عوامل بیماری زا خاکزی گلخانه موثرتر است.
جدیدترین خبرها و مطالب کشاورزی ایران و جهان را در کانال تلگرامی ثمر بخوانید. (کلیک کنید)
۲- استفاده از انرژی خورشیدی برای ضد عفونی خاک
در این روش‌ها تنها عوامل بیماری‌زا بطور انتخابی از بین می‌روند و موجودات مفید خاک زنده می‌مانند. پس ضد عفونی خاک به روش غیر شیمیایی به معنی پاستوریزه نمودن خاک است و نه استریل کردن آن. ضد عفونی خاک به صورت غیر شیمیایی با استفاده از بخار آب یا تابش خورشید انجام می‌گیرد. در ضد عفونی غیر شیمیایی با افزایش دمای خاک باعث می شود عوامل بیماری‌زا به طور انتخابی حذف و تعداد زیادی از موجودات مفید در خاک باقی بماند.
اکثر عوامل بیمارگر خاکزی مانند نماتدها ، قارچ‌ها و باکتری‌ها در دمای کمتر از ۶۰ درجه سانتیگراد به مدت ۳۰ دقیقه ، قادر به فعالیت نبوده و از بین می روند ، ولی تعداد زیادی از موجودات مفید خاک در این دما زنده مانده و به فعالیت خود ادامه می دهند.
روش آفتاب دهی خاک
آفتاب دهی خاک یکی از مهم ترین و رایج ترین روشهای غیر شیمیای کنترل موثر بسیاری از قارچ ها ، باکتری ها، نماتدها، حشرات و کنه ها، بذر علف‌های هرز است. این روش ارزان و قابل دسترس و سازگار با محیط زیست است عیب آن فراگیر نبودن کاربرد آن در همه مناطق، عدم کشت به مدت ۱ تا ۲ ماه است.
گرم نمودن خاک با پلاستیک شفاف با نور خورشید در ماه‌های گرم سال به دلیل کنترل عوامل بیمارگر خاکزی ، آفتابدهی خاک یا Soil Solarization گفته می شود. امروزه از این روش به صورت وسیع در مناطقی که دارای تابستانهای گرم ( میانگین دمای روزانه معمولا بالای ۳۵ درجه سانتیگراد ) هستند استفاده می گردد.
اولین مرحله در انجام روش آفتاب دهی شخم زدن بستر زمین و آماده سازی آن برای کشت می باشد تا بعد از عملیات تغییر دادن و بهم زدن خاک جلوگیری شود.
سطح گرم شده خاک هوای مجاور خود را گرم کرده و چون چگالی هوای گرم نسبت به هوای سرد کمتر است، هوای گرم به سمت بالا و هوای سرد جایگزین آن می شود.
این جابجایی هوا موجب می شود که دمای سطح خاک تا ۵ سانتی متری در گرمترین موقع سال حداکثر تا ۳۷ درجه سانتیگراد برسد، حالا اگر سطح خاک توسط پلاستیک شفاف پوشانده شود دمای خاک تا عمق ۵ سانتی متری به ۵۴ درجه سانتیگراد خواهد رسید.
گزارش‌های متعددی در ارتباط با کنترل نماتد مولد گره ریشه ، پژمردگی ورتیسیلیومی و فوزاریومی در محصولات جالیزی و باغات پسته در ایران و جهان با استفاده از روش آفتابدهی هست. اصلی ترین اثر آفتاب دهی خاک ، کنترل عوامل بیمارگر خاکزی است.
نوع بافت خاک در کارایی این روش موثر است.
اصول ضد عفونی خاک توسط نور خورشید چی هست؟
۱– آفتابدهی باید حداقل به مدت ۶ هفته در گرمترین ماه‌های سال انجام شود .
۲– ابتدا خاک مزرعه با کود دامی به میزان ۳-۵ کیلوگرم در هر متر مربع مخلوط کرده و اجسام از قبیل سنگ ، بقایای سخت گیاهی که ممکن است موجب پارگی پلاستیک شود از زمین جمع آوری شود.
۳– یک آبیاری سبک قبل از پلاستیک کشی انجام شده و سپس سطح خاک با استفاده از پلاستیک شفاف با ضخامت ۲۵ الی ۱۰۰ میکرون پوشانده شود.
۴– پارگی‌های بوجود آمده در پلاستیک بلافاصله بایستی توسط نوار چسب مسدود شود
۵– از تردد غیر ضروری روی پلاستیک خودداری شود و در صورت لزوم بایستی مراقب پارگی‌های ناشی از عبور از روی پلاستیک بود.
۶– به منظور جلوگیری از صدمات ناشی از باد کیسه٬های دو کیلویی ماسه در فاصله مشخص روی آن گذاشته شود.
۷– بعد از انجام آفتاب دهی به منظور جلوگیری از آلودگی‌های دوباره، ادوات مورد استفاده بایستی قبل از ورود به زمین کاملا باید ضدعفونی شوند.
۸- بعد از ضد عفونی از زیر و رو نمودن عمیق خاک جلوگیری شود. زیرا خاک ضد عفونی شده به عمق و خاک آلوده عمق به سطح منتقل می شود.
ضدعفونی خاک به روش های شیمیایی
در این روش از ترکیبات شیمیایی تدخینی استفاده می شود که معمولا این ترکیبات در خاک بصورت گاز درآمده و در تمام خاک نفوذ می کند. این ترکیبات سمی بوده و برای انسان و محیط زیست خطرناک هست، از این رو برای استفاده از این مواد رعایت کامل موارد ایمنی و حضور کارشناس متخصص ضروری می‌باشد.
سموم تدخینی دارای طیف وسیع روی حشرات ،بذور علف های هرز و تمامی موجودات خاکزی می اشند. این مواد قادرند حتی در لایه‌های مومی حشرات که در برابر محلول آبی مقاومند نفوذ کنند. دما و میزان CO2 موجود در محیط در کارآیی این مواد موثرند و با افزایش آنها تاثیر شان در کنترل آفات بیشتر می شود.
این مواد شیمیایی دارای خاصیت حیات کشی ( Biocide ) بوده و بنابراین در حین ضدعفونی خاک توسط این مواد تمام موجودات در خاک بطور غیر انتخابی از بین رفته و خاک استریل می‌گردد.
مهمترین ترکیبات شیمیایی که برای ضد عفونی خاک استفاده می‌شود چی هست؟
متیل بروماید
میزان گاز مصرفی بین ۴۰- ۵۰ گرم در متر مربع بوده و مدت زمان ضدعفونی حداکثر ساعت ۴۸ساعت می باشد. پس از اتمام عملیات ضدعفونی، تهویه خاک ضد عفونی شده به مدت ۷- ۱۴ روز باید انجام شود.
متیل بروماید قادر است تمامی موجودات خاکزی مانند قارچ‌ها ، برخی از باکتری‌ها ، نماتدها و حشرات را نابود کند. هر چند روی قارچ Verticillium spp بدلیل داشتن اسپورهای خیل مقاوم چندان موثر نیست. به دلیل اثرات منفی این ماده در محیط زیست و تخریب لایه ازون ، مصرف آن کم کم محدودتر می شود.
متام سدیم (واپام) :
متام سدیم به خوبی در آب قابل حل است ( ۷۷گرم در هر لیتر آب در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد ) . متام سدیم( واپام) در خاک به سرعت تبدیل به متیل ایزو تیوسیونات می شود که دارای طیف وسیع قارچ کشی و نماتد کشی هست. فرم گرانول آن با نام تجاری دازومت ( Dazomet ) است که به میزان ۲۲/۵ کیلوگرم در هر ۱۰۰۰ متر مربع در سطح خاک پخش و توسط روتیواتور با خاک مخلوط می‌شود.
فرمالین:
این ماده نیز یک ترکیب ضد عفونی کننده است که ماده موثر آن فرم آلدهید ( Formaldehyde ) است . به خوبی در آب قابل حل است این ماده دارای خاصیت قارچ کشی و باکتری کشی است تاثیر آن روی حشرات و نماتدها بسیارکم است . مدت زمان ضد عفونی با فرمالین ۷۲ساعت می باشد و مدت زمان عملیات تهویه ۷-۵ روز می‌باشد.
