آموزش کاشت و پرورش بادمجان
پرورش بادمجان به خاطر نیاز به نور فراوان و دوره گرمای طولانی به خوبی با آب وهوای ایران سازگار است و پرورش بادمجان میتواند عملکرد بهتر و با هزینه کمتر در مقایسه با بسیاری از کشورهای جهان داشته باشد و به همین دلیل ایران همیشه از تولیدکنندگان اصلی بادمجان در جهان است.
معرفی بادمجان
بادمجان با نام علمی (Solanum melongena) گیاهی پهنبرگ از خانواده سیبزمینی (Solanaceae) و دارای دوره رشد یکساله است. قدمت آن به قرن پنجم میلادی بازمیگردد و خواستگاه آن هند است، در قرون وسطی توسط اعراب به اروپا برده شد و از آنجا به آمریکا راه یافت. چین، هند، ایران و مصر، کشورهای پیشرو در زمینه کشت و تولید بادمجان در سراسر جهان هستند.
خصوصیات بادمجان
به خاطر حساسیت بادمجان به سرما کشت آن بیشتر در نواحی گرمسیری صورت میگیرد البته در نواحی معتدل نیز میتوان به کشت این گیاه اقدام نمود، ولی باید توجه داشت که دمای کمتر از ۱۶ درجه باعث آسیب به گیاه میشود.
- ارتفاع بادمجان بین ۰.۵ تا ۱.۵ متر متغیر است.
- ریشههای سطحی و قوی دارد.
- برگهایی بزرگ و بیضوی به طول ۱۸-۱۰ سانتیمتر دارد.
- گلهای آن شبیه گل سیبزمینی و بنفش رنگ است، به صورت انفرادی و یا مجتمع دیده میشود که در صورت مجتمع بودن فقط گل تحتانی تولید میوه میکند.
- میوه آن کشیده و باریک و یا گرد و به رنگهای بنفش، سیاه، زرد و سفید دیده میشود.
انواع بادمجان
بادمجان دارای انواع مختلف زینتی و بالغ بر هفت رقم خوراکی است که سه نوع آن در ایران متداول است و در سطح وسیع کشت میشود.
- بادمجان قلمی (S.M.Var. Serpentinum): این رقم از قدیم در ایران کشت میشود و دارای میوههای دراز و باریک است که حدود ۲.۵ سانتیمتر عرض و ۳۰ تا ۳۵ سانتیمتر طول دارند.
- بادمجان معمولی آمریکایی (S.m.var esculentum): این رقم در مقایسه با بادمجان قلمی دارای قطر بیشتری است و طول آن تقریباً دو برابر عرض میوه است.
- بادمجان درشت آمریکایی (S.m.var.depressum): این واریته پاکوتاه است و عرض میوه آن زیاد و حدود دو برابر طول میوه است.
نکاتی که در زمان کشت و پرورش بادمجان باید به آنها توجه کنیم:
زمان کاشت | آخراسفند و اوایل فروردین در زیر شاسی به صورت خزانهکاری |
مقدار بذر لازم | ۲ گرم بذر برای هر مترمربع خزانه |
عمق کاشت بذر | ۱-۲ میلیمتر |
مدت جوانهزنی | ۲۰-۲۵ روز |
زمان انتقال نشاء | وقتی گیاه به ارتفاع ۱۵ سانتی متر رسید |
خاک مناسب | خاک سبک (شنی – لومی) و حاصلخیز با زهکش مناسب |
نور | نور کامل |
نیاز آبی | آبیاری متوسط |
pH خاک | ۵٫۸ تا ۶٫۵ |
مدت رسیدن محصول | ۱۳۰-۱۶۰ روز |
میزان تولید | ۲۵-۳۵ تن در هکتار (در ارقام اصلاح شده) |
خاک مناسب پرورش بادمجان
خاک یکی از مهمترین عوامل در ایجاد عملکرد مطلوب در بادمجان است زیرا این گیاه به مواد غذایی فراوان و رطوبت دائم نیازمند است که برای رسیدن به چنین شرایطی باید خاک کاملاً حاصلخیز باشد و همچنین باید دارای مواد آلی و شن و رس کافی باشد تا هم آب به راحتی در آن نفوذ کند و هم بتواند رطوبت را در خود حفظ کند و به آسانی در اختیار گیاه قراردهد. بهترین خاک برای پرورش بادمجان خاک شنی لومی (sandy Loam) است که pH آن نیز از ۵٫۸ تا ۶٫۵ و همچنین عمیق و دارای زهکشی خوب باشد.
آمادهسازی بستر مناسب و کوددهی
پرورش بادمجان به مواد غذایی زیادی نیاز دارد پیش از هر کاری باید به فکر تقویت زمین بود و علاوه بر اینکه خاک باید کاملاً حاصلخیز باشد، با استفاده از کودهای دامی (کاملاً پوسیده) به میزان ۳۰ تا ۴۰ تن در هکتار میتوان مقداری از نیاز گیاه را برآورده کرد و درصورتی که خاک از نظر مواد غذایی ضعیف باشد لازم است از مقدار بیشتری کود دامی(۴۰ تا۵۰ تن در هکتار) و به همراه آن ۳۲۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم سوپر فسفات ۱۶ درصد استفاده نمود، البته درصورتی که کود دامی کاملاً پوسیده نباشد نباید به مقدار زیاد از آن استفاده کرد زیرا باعث سوزاندن گیاه میشود.
در صورت عدم دسترسی به کود دامی مناسب میتوان از کودهای شیمیایی به میزان ۵۰ تا ۷۵ کیلوگرم کود ازته و ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم کود فسفره و همچنین ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم کود پتاس در هر هکتار از زمین استفاده نمود. همچنین در دوران رشد ۲ تا ۳ بار کود ازته به صورت سرک توصیه میشود که میتوان آن را ۳ تا ۴ هفته بعد از کاشت شروع نمود.
چگونه بادمجان کشت کنیم؟
بادمجان دارای بذرهای کوچک و به رنگهای سفید یا زرد است که دارای یک دوره خواب هستند و پس از کشت ممکن است تعداد زیادی از بذرها جوانه نزنند و جوانههای ایجاد شده نیز در ابتدا دارای رشد بسیار کندی باشند و ممکن است بین ۶ تا ۱۲ هفته طول بکشد تا بذور به اندازه نشاء مناسب برسند از همین رو بهتر است که در گلخانه بذرها را در خزانه کشت کنیم و پس از برطرف شدن سرما نشاءها را پس از مرحله چهاربرگی به زمین اصلی انتقال دهیم تا هم زودتر به محصول برسیم و هم از هزینههای واکاری یا تنک کردن بکاهیم. البته در زمان انتقال نشاء به زمین اصلی باید مراقب شوک وارده به آنها بود زیرا این گیاه بسیار حساس است.
بهترین زمان انتقال نشاء بادمجان به زمین، مرحله چهار برگی است
در مناطق معتدله در فروردین و در مناطق گرمسیری در بهمنماه میتوان نسبت به کشت بذر در خزانه گرم یا شاسی اقدام نمود. درصورتیکه بخواهیم به طور مستقیم اقدام به کشت بذر در زمین اصلی کنیم باید تا مساعد شدن هوا منتظر بمانیم. اگرچه بذرها قوه نامیه خود را ۶ تا ۷ سال حفظ میکنند ولی بیشترین درصد جوانه زنی را بذرهای دوساله دارند. بادمجان را به صورت خطی میکارند و فاصله بوتهها بر اساس رقم و اندازه نهایی بوته ها متغیر است ولی بهطور معمول فاصله ردیفهای کشت را ۷۵ تا ۱۲۰ سانتیمتر و فاصله بین بوتهها را بر روی ردیف ۴۰ تا ۶۰ سانتیمتر در نظر میگیرند.
دمای مناسب برای پرورش بادمجان در مراحل مختلف رشد
مراحل رشد | دمای روزانه | دمای شبانه |
جوانهزنی | ۲۳-۲۵ | ۲۳-۲۵ |
تا زمان انتقال نشاء | ۲۰-۲۵ | ۱۸-۲۰ |
کاشت | ۲۰-۲۵ | ۱۸-۲۰ |
تا زمان جمعآوری بوته | ۱۸-۳۰ | ۱۸-۲۵ |
نگهداری از بادمجان
علاوه بر سله شکنی خاک و حفظ رطوبت خاک در تمام مراحل رشد، از بین بردن علفهای هرز خصوصاً در مراحل ابتدایی رشد به علت قدرت استقرار اولیه کم بادمجان ضروری است و در مراحل بعدی رشد خود گیاه میتواند با ایجاد پوشش مناسب با علفهای هرز مبارزه کند. برای اینکه گیاه بتواند میوههای درشت و با کیفیت تولید کند باید پس از تشکیل میوه ها تعدادی از گلها را هرس کنیم ( هرچقدر گل روی بوته کمتر باشد میوه درشتتر میشود) در غیر این صورت میوهها کوچک باقی خواهند ماند. همچنین میتوان با دادن کود سرک به گیاه تعداد میوههای درشت بیشتری برداشت کرد.
آفات و بیماریها
به خاطر داشتن بیماریها و آفات مشترک با دیگر گونههای این خانواده (Solanaceae)، مثل سیبزمینی، گوجهفرنگی و فلفل باید از ارقام مقاوم استفاده کرد و این گیاه را در تناوب با گیاهانی از خانوادههای دیگر قرار داد. بذوری که کشت میشوند باید ضدعفونی شده و در زمانی که بوتهها هنوز کوچک هستند با قارچکش احتمال ورود بیماریهای قارچی را از بین برد.
مطالب مرتبط:
نحوه کاشت پیاز در اقلیم ایران
بیماریهای سیب زمینی و مبارزه با آنها
آفات بادمجان
یکی از مهمترین آفات بادمجان، کنه تارتن دو نقطه ای است که با ایجاد تارهای نازک رشد گیاه را کاهش میدهد و با تغذیه از شیره گیاهی باعث تغییر رنگ (زرد و قهوه ای) و خشکیدن برگهای گیاه میشود.
افزایش دما باعث افزایش جمعیت ولی افزایش رطوبت از جمعیت آن میکاهد. برای مبارزه با این آفت میتوان از سموم کنهکش مثل گوگرد پودری (یا گوگرد مایع) و آبامکتین و… استفاده کرد و درصورتی که وجود کنه با حشراتی مثل شته و تریپس همزمان باشد میتوان از سم دانیتول استفاده نمود.
آفات دیگری همچون انواع سوسکها و عنکبوت قرمز نیز به بادمجان حمله میکنند که خسارت آنها ناچیز است.
بیماریهای مهم بادمجان و علائم و راهکار مبارزه با آنها
بیماری | علائم بیماری | روش مبارزه |
ساق سیاه Capsici Phytophtora و پوسیدگی ساقه Cryptogea Phytophtora | یک لکه قهوه ای تا سیاه رنگ بر روی گیاه ایجاد و با پیشروی کمکم به بافتهای مجاور نفوذ کرده و جریان شیره گیاه را قطع میکند و باعث نابودی قسمت آلوده میشود و اگر طوقه و یا ساقه اصلی گیاه آلوده شود کل بوته خشک خواهد شد. | باید شاخ و برگ آلوده را از مزرعه بیرون برده و نابود کنیم و با شخم عمیق بقایای گیاهی را زیرخاک کنیم. رعایت تناوب سهساله با محصولاتی از خانوادههای دیگر و افزایش فاصله بوتهها و کم کردن آبیاری و درنهایت سمپاشی شاخ و برگ نیز توصیه میشود. |
سفیدک سطحی Polyphaga Erysiphea | این قارچ لکه های سفید و کثیفی بر روی برگ ایجاد میکند که بهمرور و ابتدا از برگهای پایین به سمت برگهای بالا گسترش مییابند و برگهایی که آلوده شدهاند ممکن است زرد شده و بمیرند. | استفاده از سموم گوگردی و یا ترکیبات مسی |
پژمردگی ورتیسیلیومی Verticilium albo-atrum Verticilium dahliae | بعضی از برگهای پایینی پژمرده و زرد رنگ میشوند و حاشیه برگ و سپس تمام برگ پیچ خورده و میافتد در صورت شدت یافتن بیماری گیاه کوتوله و زرد میشود ساقههای چوبی و ریشهها از داخل قهوه ای میشوند. | میتوان خاک را با قارچکشهایی مثل کاپتان و ردومیل سمپاشی کرد همچنین میتوان شاخ و برگ گیاه را هم سمپاشی کرد. رعایت تناوب با گیاهانی که به ورتیسیلیوم حساس نیستند و استفاده از ارقام مقاوم از بهترین روشهای مبارزه با این بیماری است. |
بوته میری بادمجان | پوسیدگی و مرگ بافت ریشهچه و ساقهچه در گیاهچه خزانه | استفاده ازارقام مقاوم، استریلیزه کردن خاک (با متالاکسیل گرانول و گوگرد) و تناوب مناسب |
برداشت بادمجان
از زمانی که میوه بادمجان حدوداً به یکسوم اندازه نهایی خود رسیده باشد میتوان آن را برداشت کرد اما بهترین کیفیت میوه زمانی است که سفت، براق، با سطح صاف و در اندازه ای که بازار میپسندد باشد. ازآنجا که میوه میتواند تا مدتی بدون افت کیفیت روی بوته باقی بماند زمان برداشت را باید با توجه به شرایط بازار تنظیم نمود، تأخیر بیش ازحد در برداشت باعث بذری شدن میوه و سفت شدن آن و درنتیجه کاهش کیفیت میوه میگردد و از طرفی وجود میوه روی بوته باعث کاهش تولید میوههای جدید میشود. به خاطر وجود تیغ در ساقه و محل اتصال میوه برداشت دستی بادمجان با مشکلاتی همراه است و ممکن است به قیچی باغبانی یا چاقو نیاز باشد.
من شهرستان اندیمشکم.مسولین نامرد همه زمینهای کشاورزین تبدیل کوچه باغ و تالار و شرکت کردن.کجا بامجان بکاریم مگه توی سر مسولین