نقش کبالت در پرورش گوسفند و گاو
تمام نشخوارکنندگان برای ساخت ویتامین B12 در شکمبه، به کبالت در جیره غذایی خود نیاز دارند. وجود ویتامین B12 برای سوخت و ساز انرژی و تولید گلبولهای قرمز خون در بدن ضروری می باشد. کمبود کبالت در خاک و در نتیجه کمبود آن در گیاهان می تواند موجب بروز کمبود این ویتامین در دام ها شود.
نقش کبالت در پرورش گوسفند و گاو ، علائم کمبود کبالت در دام ها:
حساسیت گوسفندان در مورد کمبود کبالت نسبت به گاوها بیشتر است. این کمبود، اغلب به علت افزایش نیاز به انرژی در دام های در حال رشد و تازه از شیرگیری شده مشاهده می شود.
برخی از علائم کمبود کبالت در گوسفندان و گاوها عبارتند از:
- کاهش اشتها و کاهش مصرف خوراک
- کم خونی
- پوسته پوسته شدن گوش ها
- در گوسفندها، بی حالی و آبریزش چشم، ریزش پشم ها یا تولد بره های کوچک و ضعیف
- در گاوها، زبری و کاهش رنگ پوست، کاهش تولید شیر، اسهال در گوساله ها یا به صورت عارضه پیکا (گندخواری)
عوامل گیاهی و اقلیمی موثر بر قابلیت دسترسی به کبالت:
نوع خاک: در اغلب خاک های ماسه ای کمبود کبالت مشاهده می شود. البته خاک های شنی دارای خاک رسی زرد، ماسه لومی و خاک های دارای سنگریزه نیز می توانند دچار کمبود کبالت شوند.
مرتع: در یک خاک مشابه، میزان غلظت کبالت در گراس ها تقریباً نصف غلظت آن در شبدر است. کمبود کبالت اغلب در دام هایی که در مراتعی با علوفه گراس و مقادیر کمتر از ۳۰ درصد شبدر چرا می کنند مشاهده می شود.
باران های زمستانی و شرایط آب و هوایی بر میزان کبالت موجود در خاک تاثیرگذار است. کمبود این عنصر اغلب در مناطقی با میزان بارش سالیانه ۵۰۰ میلی لیتر مشاهده می شود، با این حال باران های زمستانی عاملی تاثیرگذار بر مقدار این عنصر در خاک است.
بارش های زمستانه از طریق شستن کبالت از خاک، قابلیت دسترسی کبالت را تحت تاثیر قرار می دهد. این عنصر جزو مواد مغذی ضروری مورد نیاز در رشد گیاهان به شمار نمی رود. بنابراین با افزایش سرعت رشد در فصل بهار، غلظت کبالت در گیاهان کاهش می یابد.
نقش کبالت در پرورش گوسفند و گاو ، عوامل موثر بر میزان نیاز کبالت در دام ها:
سن: ذخیره کبالت در دام های تازه متولد شده اندک است، بنابراین میزان نیاز آنها به این عنصر بیشتر می باشد. بره ها و گوساله ها می توانند با مصرف شیر بخشی از نیاز خود را تامین کنند. در مناطق و مراتع با کمبود کبالت، دام های جوان گله باید در سن ۶ تا ۸ هفتگی با کمک ویتامین B12 تزریقی، تحت درمان قرار گیرند. بره های تازه از شیرگیری شده در مقایسه با دام های بالغ، بیشتر در معرض کمبود کبالت قرار می گیرند.
نوع حیوان: به نظر می رسد گوسفندان و بز ها نسبت به گاوها بیشتر در معرض کمبود کبالت قرار گرفته و علائم کمبود در آنها بیشتر مشاهده می شود.
وجود کرم و انگل در دام:
وجود کرم ها در بدن دام می توانند موجب از دست دادن پروتئین در روده و کاهش مصرف خوراک شوند. دام های جوان مبتلا به انگل و کرم، بیشتر در معرض کمبود این عنصر قرار می گیرند. بهتر است از چرای دام ها به خصوص بره های تازه از شیرگیری شده در مناطق و مراتع آلوده به کرم و انگل ها خودداری شود.
آزمایش کمبود کبالت:
وقوع کمبود در هر سال متفاوت است. اما کاهش اشتها و مصرف خوراک، بی حالی و کم خونی در گوسفندان در مناطقی با بارش زمستانه متوسط تا زیاد، نشان دهنده کمبود کبالت در خاک آن منطقه است. میزان کمبود کبالت را می توان از طریق آزمایش خون، آزمایش پس از مرگ، آزمایش مراتع و آزمون پاسخ از طریق تزریق ویتامین B12 تعیین کرد.
با آزمایش خون می توان سطح آنزیم های خاصی مانند متیل مالونیک اسید یا MMA را در خون اندازه گیری کرد. این آنزیم ها در صورت کمبود ویتامین B12 در خون افزایش می یابند. پس از مرگ نیز می توان میزان ویتامین B12 را در کبد دام اندازه گیری کرد.
آزمایش مرتع معمولا شامل بررسی غلظت کبالت نیست، زیرا این عنصر یه عنوان ماده مغذی ضروری برای گیاهان به شمار نمی رود. اما در صورت درخواست می توان این تست را انجام داد. غلظت زیر ۰۴/۰ میلی گرم در کیلوگرم می تواند نشان دهنده کمبود این عنصر در گیاهان باشد. آزمایش خاک در مورد غلظت کبالت معمولا غیر قابل اطمینان است.
در صورت احتمال کمبود این ماده می توان با استفاده از آزمون پاسخ تزریق ویتامین B12 از کمبود این عنصر اطمینان حاصل کرد. در این روش، بخشی از گله را به عنوان گروه آزمایشی انتخاب کرده و با تزریق ویتامین B12 و مقایسه رشد و افزایش وزن آنها پس از چند هفته با سایر دام ها می توان کمبود کبالت را در مورد بررسی قرار داد.
مطالب مرتبط :
بیماری کپلک جگر گوسفندان و درمان آن
اثرات کمبود مس و گوگرد در گوسفندان
نقش کبالت در پرورش گوسفند و گاو :
تزریق ویتامین B12 یکی از سریعترین روش های درمان کمبود این ماده است. هر بار تزریق این ویتامین می تواند از بروز کمبود کبالت طی ۶ تا ۸ ماه جلوگیری کند. این روش برای بره ها و گوساله های تازه از شیرگیری شده بسیار کاربردی است. استفاده از این روش برای دام هایی که طی دو ماه آینده به فروش می رسند نیز متداول است.
مصرف پلت های درون شکمبه ای جهت جلوگیری از کمبود این عنصر برای مدت طولانی موثر می باشد. بهتر است این روش پس از شیرگیری برای بره ها مورد استفاده قرار گیرد. این روش برای بره هایی با سن کمتر از ۸ هفته مناسب نمی باشد. هر کدام از پلت های درون شکمبه ای می توانند به مدت ۱ تا ۳ سال در کاهش کمبود در دام موثر باشد. استفاده از آجرهای لیسیدنی معدنی نیز در کاهش کمبود این عنصر موثر است. اما در این روش میزان استفاده هر دام متغیر است.
شربت های سولفات کبالت نیز در بازار موجود می باشد. کبالت اغلب در شربت های مولتی مینرال (شربت های مواد معدنی) گنجانده می شود. تاثیر این شربت ها اغلب به مدت دو هفته بوده و باید به صورت مکرر مورد استفاده قرار گیرد.
کمبود این ماده می تواند به کود گیاهان نیز اضافه شود. اما این روش بسیار پرهزینه است. افشانه کبالت نیز در حال حاضر در بازار موجود می باشد و می توان برای پاشش بر روی بخش هایی از مراتع که چرای دام در انجا صورت می گیرد نیز استفاده شود.
