بیماری آتشک یا بادزدگی و راههای پیشگیری و کنترل آن

بیماری آتشک یا بادزدگی یکی از بیماریهای بسیار مهم درختان میوه دانه دارمی باشد. خسارت های این بیماری قابل مقایسه با هیچ یک ازبیماریهای درختان میوه دانه دار نبوده و خسارت وارده بر محصولات باغی در برخی سالها غیرقابل جبران می باشد.

بیماری آتشک یا بادزدگی

قابل ذکر است بیماری آتشک یا بادزدگی با نام علمی (Fire Blight) یک بیماری باکتریایی بوده و باکتری عاملش Erwinia amylovora نام دارد. بیماری آتشک یکی از مهم‌ترین بیماری‌های درختان میوه دانه‌دار (سیب، گلابی، به) می‌باشد.

این بیماری نوعی از بیماری‌های گیاهی است که از مهم‌ترین بیماری درختان میوه گلابی و به در جهان است. در برخی سال‌ها این بیماری روی درختان سیب خصوصاً انواع حساس نظیر رقم فوجی، گالا و ارقام محلی ایران نظیر رقم شفیع‌آبادی خسارت می‌زند ولی به‌طور معمول شدت خسارت بیماری آتشک روی درختان سیب از دو میزبان دیگر یعنی گلابی و به به مراتب کم‌تر است.

 علایم بیماری آتشک یا بادزدگی :

علائم بیماری معمولاً دراوایل بهاردرگل ها ظاهرمی شود. روی گل ها علائم آبسوخته دیده شده و بعد از پژمرده شدن، به رنگ قهوه ای درمی آیند.علائم بیماری سپس روی برگ های اطراف گل آذین ونوک شاخه های جوان ظاهر می شود. بیماری به سرعت ازمحل آلودگی گل ها توسعه پیدا کرده و موجب مرگ سرشاخه های جوان می گردد.

روی شاخه های آلوده، شانکرایجاد شده، پوست شاخه ها فرورفته و رنگ آنها تیره می شود. حاشیه بخش های آلوده ممکن است ترک بردارد. اگر لایه خارجی پوست شاخه ها درمحل شانکرهای تازه و فعال با چاقو بریده و برداشته شود، رگه های متمایل به قرمز در آنها دیده می شود که وجه تمایز این بیماری با آسیب سرما و دمای پایین است. قسمت های انتهایی شاخه حالت عصا به خود گرفته و خمیده می شود. دراین مرحله از بیماری، ممکن است تراوشات باکتریایی به صورت قطراتی روی شاخه های آلوده ظاهرشوند.

چنانچه روی شاخه های آلوده میوه ای تشکیل شود، کوچک باقیمانده، چروکیده، چرمی و سیاه می شود. درهوای مرطوب روی میوه های آلوده، قطره های شیرابه فراوان ترشح می شود که درآغازشیری رنگ بوده، به مرور قهوه ای شده و پس از خشکیدن براق می شوند.

عامل بیماری ، نحوه انتشار و چرخه زیستی باکتری:

باکتری Erwinia amylovora، عامل بیماری آتشک می باشد. این باکتری روی میزبان های مختلف خانواده گلسرخ (Rosaceae)، به ویژه گلابی، سیب، به، ازگیل، زالزالک، گلسرخ و … ایجاد بیماری می کند.

 باکتری غالباً در تراوشات چسبناک سرشاخه ها، بافت های اطراف شانکرتنه های آلوده و روی سرشاخه ها زمستان گذرانی می کند. چرخه زندگی باکتری شامل دو فاز بهاره و زمستانه می باشد.

فاز بهاره همزمان با آلودگی اولیه در زمان شکوفه دهی و بلایت شکوفه ها می باشد.فاز زمستانه از اواخر فصل تابستان تا اوایل پاییز همزمان با آلودگی های ثانویه و پیدایش شانکرها شروع می شود.

مهمترین منبع آلودگی

درآلودگی بهاره ، شانکرها و پوست مردگی های کوچک و بزرگ تنه و شاخه های درخت آلوده مهمترین منبع آلودگی محسوب می شود. در بهاربا عمل جذب آب و مساعدشدن شرایط، باکتری عامل بیماری به سرعت تکثیر پیداکرده و همراه با تراوشات چسبناک از منافذ گیاه به بیرون نشت می کند.

حشرات، پرندگان، باد، باران و انسان در انتقال باکتری از درخت آلوده به درختان سالم نقش دارند. در میانحشرات زنبورها نقش موثری درانتقال عامل بیماری به شکوفه های سالم دارند.هرشکوفه آلوده خود به عنوان یک منبع آلوده کننده ثانویه عمل می کند.

باکتری می تواند ازطریق منافذ طبیعی گیاه، زخم های ناشی از شکستگی، هرس، ریزش برگ ها و… به داخل گیاه نفوذ پیدا کرده و به سرعت گیاه را مبتلا نماید.

توسعه بیماری به شرایط اقلیمی وابسته است. درسالهایی که رطوبت به علت بارندگی فراوان و وجود شبنم بالا بوده و دمای هوا تقریباً معتدل باشد. باکتری ها به سرعت در شهد گل تکثیر پیدا می کنند. درصورتیکه آلودگی شکوفه ها کنترل نشود، آلودگی به سرشاخه ها انتقال یافته و به سرعت کل گیاه آلوده خواهد شد. در این شرایط خسارت وارده به درختان بسیار بالا و غیرقابل جبران خواهد بود.

بنابراین در روزهای نسبتاً گرم و بارانی بهار که همزمان با مرحله بازشدن گل ها است. خطر زیادی وجود دارد که گل ها مورد حمله باکتری قرار گیرند. در این زمان فعالیت حشرات نیز بیشتر شده و درصورت وقوع طوفان یا تگرگ احتمال بوجودآمدن زخم های فیزیکی نیز افزایش می یابد.

پیشگیری از بیماری آتشک یا بادزدگی

1. با مدیریت و پیگیری دستور العمل کارشناسان حفظ نباتات و رعایت بهداشت کامل باغ ها، از ورود باکتری جلوگیری شده و با کنترل به موقع، بیماری در منطقه شیوع پیدا نکند.
2. از کاشت توام چندین گیاه میزبان باکتری مانند سیب، به و گلابی در یک باغ خودداری شود.
3. از کاشت درختان بسیار حساس به این باکتری چون به و زالزالک به عنوان بادشکن در اطراف باغ ها خودداری و به جای آنها از درختان غیر مثمر استفاده شود.
4. به تدریج انواع مقاوم به این بیماری جایگزین انواع حساس شود.
5. مصرف کود های ازته به حداقل برسد.
6. حساسیت به بیماری آتشک در خاک های اسیدی بیشتر است، توصیه می‌شود pH خاک‌ها در باغ های جدید قبل از کاشت نهال ها با افزودن آهک کنترل و تنظیم شود.

مطالب مرتبط:

همه چیز در مورد کشت و بیماری های درخت گلابی

اقدامات لازم بعد از برداشت میوه درختان در باغات

راه های کنترل بیماری آتشک یا بادزدگی

هرس

• عملیات هرس تا حد امکان در فصل زمستان انجام گیرد.
• با بازدید نهال ها، سرشاخه‌های درختان و گیاهان زینتی میزبان چون رز، سعی شود بیماری در آلودگی های اولیه کشف و ریشه کن شود.
• به محض مشاهده علائم اولیه بیماری شاخه های آلوده درختان بیمار به سرعت هرس و سمپاشی شوند.
• از عملیات هرس در روز های بارانی و مرطوب جدا خودداری شود.
• هرس های صحیح بسته به میزان و شرایط آلودگی بین ۱۵ تا ۳۰ سانتی متر از محل مشاهده علائم ظاهری بیماری الزامی است.
• حتما با هر عمل هرس روی شاخه های آلوده درختان بیمار، ابزار های هرس چون قیچی، چاقو یا اره باغبانی کاملا ضد عفونی شوند.
• برای ضد عفونی ابزار هرس ارزان ترین و دسترس ترین محلول ضد عفونی کننده مایع وایتکس ۱۰% (آب ژوال) یا الکل می‌باشد.
• از آنجایی که شاخه های هرس شده منبع مهم آلودگی هستند، لازم است این شاخه ها فورا با احتیاط در گوشه یا خارج باغ جمع آوری و سوزانده شوند
• در صورتی که شدت آلودگی برخی از درختان به قدری باشد که آلودگی به صورت شانکر یا پوست مردگی به تنه اصلی رسیده باشد، باید آنها را حذف و بطور کامل سوزانده شوند
• شکوفه های ثانویه درختان حذف گردند.
• جهت جلوگیری از زمستان از گذرانی باکتری در محل پوست مردگی ها یا شانکر ها باید این محل‌ها دقیقا روی درخت آلوده شناسایی، حذف و تیمار شوند.

مبارزه شیمیایی

• موفقیت عملیات هرس مرهون سمپاشی بلافاصله درختان هرس شده با بردوفیکس است، همچنین بعد از شرایط نامساعد جوی که احتمال شکستگی های زیاد شاخه ها وجود داشته باشد سمپاشی تکرار شود.
• قبل از گلدهی، یک نوبت سمپاشی در زمان متورم شدن جوانه ها با بردوفیکس ۱% توصیه می‌شود.
• در زمان گلدهی ۳ بار سمپاشی با بردوفیکس ۰٫۲% انجام شود. نوبت اول در زمان باز شدن ۵% شکوفه ها، نوبت دوم در زمان باز شدن کامل ۵۰% شکوفه ها و نوبت سوم در زمان باز شدن کامل شکوفه ها
• بعد از دوره گلدهی ۳ بار سمپاشی با بردوفیکس ۰٫۵% و با فاصله زمانی ۷ تا ۱۲ روز سطح درختان باغ انجام گیرد.