درباره بیماری ویروس موزاییک در خیار

بیماری ویروسی موزاییک خیار که به آن بیماری برگ تاولی و یا مخملک نیز گفته می شود در سرتاسر جهان و در هر دو آب و هوای معتدل و گرمسیری و سرد و کوهستانی کردستان(تمامی شهرستان ها) هم اتفاق می افتد. 

بیماری ویروس موزاییک در خیار( Cucumber mosaic virus ( CMV

مهم ترین میزبان های CMV در ایران گیاهان خربزه ، طالبی ، گوجه فرنگی ، نخود ، عدس ، لوبیا ، لوبیا فرنگی (Lima bean  ) و لوبیا چشم بلبلی هستند .

همچنین این ویروس به چغندر قند ، توتون ، شلغم ، کاهو ، باقلا ، گل تکمه ای ، داتوره و خیار چمبر حمله می کند.

موزاییک خیار یک بیماری بسیار مهم است که می تواند خسارت اقتصادی چشمگیری را در بسیاری از محصولات از جمله خیار ایجاد کند.

تلفات این ویروس از سالی به سال دیگر متفاوت است زیرا وقوع بیماری به تعداد شته های موجود برای انتقال ویروس در بهار یا پاییز بستگی دارد.

علایم بیماری موزاییک خیار :

علایم این بیماری در روی میزبان های مختلف ممکن است به صورت موزاییک ، زخم موضعی ( لکه) ، کوتولگی ، چین خوردگی برگ ، برجستگی هایی به صورت چینه دانی ( Enation ) ، نقش حلقوی ، تغییر رنگ برگ بافت ها ، لکه های کلروتیک و غیره ظاهر شوند . بوته های خیار و سایر کدوییان غالبا هفته های اول در مزارع آلوده می شوند .

چهار تا پنج روز پس از آلودگی کوتیلدون ها (لپه ها) زرد و پژمرده می شوند.

برگ های جوان کوچک چین خورده، به سمت بالا انحناء پیدا می کنند و علایم موزاییک نشان می دهند. فاصله بین گره ها کم و ساقه کوتاه شده، معمولا رشد آن از ۳۰ سانتی متر تجاوز نمی کند.

اندازه برگ های آلوده به اندازه نصف برگ های سالم می رسد. گیاه بیمار، گل و میوه کم تری تولید کرده، در عوض بوته ها ظاهری پرپشت و کپه ای پیدا می کنند.

در حاشیه برگ های مسن ابتدا لکه های کلروتیک و سپس نکروتیک ظاهر می شود. بعدا این لکه ها تمام سطح پهنک را فرا گرفته، برگ ها خشک می شوند.

برگ های مرده به دمبرگ آویزان شده یا می ریزند. در این صورت شاخه های مسن لخت به نظر می رسند. در سطح میوه های آلوده تاول های سفید یا سبز تیره ظاهر می شود.

این تاول ها غالبا خشن و زگیل مانند ، میوه را بد قواره می کنند. این گونه خیار ها غالبا تلخ بوده، اگر جهت تهیه خیار شور استفاده شوند نرم و آبکی می شوند.

چگونگی انتقال ویروس موزاییک خیار :

توجه به اینکه ویروس موزاییک خیار مانند ویروس های دیگر پاتوژنی اجباری است این سوال ممکن است مطرح شود که چگونه زمستان را به بدون دسترسی به میزبان اصلی می گذراند.

در جواب باید گفت که این ویروس در زمستان روی میزبان های واسط و یا ریشه علف های هرز دایمی ، بقاء خود را حفظ می کند و سپس در موقع مناسب به وسیله ناقل یا ناقلین از این میزبان ها برداشت شده ، به میزبان اصلی انتقال می یابد.

این ویروس در ریشه علف های هرز دایمی نظیر عروسک پشت پرده ، تلخه سفید ، داتوره ، گزنه ، نعناع آبی ، یونجه باغی و غیره به سر می برد.

طبق بررسی که نگارنده انجام داده در شرایط خوزستان این ویروس زمستان را روی گیاهانی از قبیل پروانش ، گل فلوکس ، توتون ، یونجه باغی و غیره می گذراند .

همچنین این ویروس قادر است به صورت نهفته بدون هیچ گونه علایم ظاهری (Latent  ) در گیاهان کوکب ، زبان در قفا، برگ بو، تاج ریزی ، باقلا مصری (Lupine ) و غیره به سر می برد.

سایر مطالب:

عارضه آفتاب سوختگی خیار 
بدشکلی میوه خیار و عوامل تاثیر گذار در آن

انتقال و گسترش موزاییک خیار از طریق مایه زنی مکانیکی، بذر، سس و حشرات ناقل صورت می گیرد. مهم ترین ناقل ویروس موزاییک خیار انواع شته ها می باشند.

حدود ۶۳ گونه از این شته ها قادرند ویروس موزاییک خیار را از گیاهان آلوده گرفته و به گیاهان سالم منتقل نمایند. همه این شته ها این ویروس را به طریق نیش زاد یا ناپایا انتقال می دهند.

شته سبز هلو (Myzus persicae ) و شته جالیز (Aphis gosypii ) از ناقلین مهم ویروس موزاییک خیار هستند.

کنترل بیماری ویروس موزاییک در خیار :

مبارزه ویروس موزاییک خیار به علت داشتن میزبان های مختلف بسیار دشوار می باشد. به طور کلی برای مبارزه این بیماری عمل پیشگیری بسیار مهم بوده، راه های زیر پیشنهاد می شود:

۱-مبارزه با حشرات ناقل : 

مبارزه با حشرات ناقل CMV تا کنون نتیجه رضایت بخشی نداشته است. چون این ویروس به وسیله بیش از ۶۳ گونه شته، سوسک دوازده نقطه ای خیار، سوسک راه راه خیار و بعضی از ملخ ها منتقل می شود.

غالبا این ناقلین CMV را از بیرون مزرعه به داخل مزرعه انتقال می دهند. تا کنون هیچ حشره کشی ساخته نشده است که شته ها را قبل از تغذیه از بین ببرد.

از آنجایی که CMV ویروسی نیش زاد است می تواند قبل از مرگ شته در مزرعه سمپاشی شده، با اولین نیش به بوته سالم انتقال یابد.

۲-انتخاب بذر عاری از ویروس : 

این عمل در گیاهانی که CMV در آن ها از طریق بذر انتقال می یابد بسیار مهم می باشد با این عمل آلودگی اولیه بعد از کشت به وجود نمی آید.

۳-انتخاب واریته مقاوم : 

بهترین راه پیشگیری CMV استفاده از واریته های مقاوم به این ویروس می باشد .

از خیار واریته های Table green ، Sensation hybrid ، Challenger و از کدو واریته های Harper hybrid و Saticy مقاوم به ویروس موزاییک خیار می باشند.