همه چیز درباره کنترل علف هرز سس
علف هرز سس گیاهی انگلی از خانواده Cuscutaceae است. در ایران ۱۷ گونه از آن شناسایی شده است. در کشور های مختلف نام های مختلفی دارد. این گیاه نمی‌تواند هیچ نوع ماده غذایی تولید کند و به محض جوانه زدن باید به گیاه میزبان بچسبد.
علف هرز سس
انگل به موجوداتی گفته می‌شود که مواد غذایی مورد نیاز خود را از بدن جاندار میزبان به دست آورند. در بین گیاهان سس و گل جالیز مهم ترین گیاهان انگلی گیاهان دیگر هستند.
گیاه سس بومی آمریکای شمالی است و در سال ۱۳۵۶ در ایران جمع آوری شد. بذر سس برای جوانه زدن به اندازه کافی ذخیره مواد غذایی دارد و هرگاه در محیط مناسبی قرار گیرد جوانه می‌زند و گیاه کوچکی بوجود می‌آورد.
این گیاه کوچک باید هرچه زودتر خود را به میزبان برساند در غیر این صورت خشک شده و از بین می‌رود. علف هرز سس، ریشه و برگ ندارد و گیاهی بدون کلروفیل است و غذای خود را از میزبان بدست می‌آورد.
این گیاه بدلیل داشتن اندامی مکنده بنام مکینه (هوستوریوم) به محض تماس با گیاه میزبان در بافت آن فرو رفته و رابطه گیاه انگلی و میزبان را برای جریان یافتن مواد غذایی بوجود می‌آورد.
انواع سس
سس یونجه
گیاهی یکساله و علفی است و بدون سبزینه است و کاملا انگل است. دارای گل آذین کروی به قطر ۲ تا ۳ میلی متر و به رنگ سفید تا زرد است.
در هر کپسول ۲ تا ۴ عدد بذر ریز وجود دارد. این بذرها می‌توانند تا ۲۰ سال در خاک و ۵۰ سال در انبار خشک باقی بمانند. هر گیاه سس میتواند ۳۰۰۰ بذر تولید کند.
دمای لازم برای جوانه زنی سس ۲۵ درجه سانتی گراد است، چند روز بعد از سبز شدن فرصت دارد به گیاه میزبان بچسبد و با تولید اندامکی به نام هوستریوم شروع به جذب مواد غذایی گیاه میزبان کند.
سس درختی
این گونه انگل درختان میوه و درختان و درختچه های زینتی است. از نظر ظاهری از سس یونجه ضخیم تر بوده و قطر آن ۳ میلی متر و رنگ آن متمایل به قرمز است.
گلبرگها نوک گرد و هر کپسول دارای ۱ تا ۲ دانه به قطر ۳.۵ میلی متر است.
مدیریت سس
سس گیاه انگل گلداری است که ریشه، برگ و کلروفیل ندارد و به صورت وابسته روی گیاهان دیگر زندگی و تولید بذر می‌کند. سس با جذب آب، مواد غذایی و عناصر غذایی باعث ضعیف شدن و در بعضی از موارد موجب خشک شدن و نابودی گیاه میزبان می‌شود.
مهم ترین روش تکثیر سس بذر است. دوره بذر دهی سس طولانی و حدود ۳ تا ۵ ماه است. از طریق چرای دام ها و جریان آب و عوامل دیگر گسترش پیدا می‌کنند.
بذر سس یونجه زرد رنگ، گرد و حدود یک میلی متر می‌باشد و بذر سس درختی خاکستری تا قهوه ای رنگ و حدود ۳ میلی متر است.
ماندگاری بذر سس در خاک بین ۱۰ تا ۲۰ سال است و برای جوانه زنی در ابتدای بهار به دمای ۱۵ تا ۳۹ درجه سانتی گراد نیاز دارد و در عمق ۲ سانتی متری هم جوانه می‌زند.
دامنه میزبانی وسیعی دارد، مهم ترین میزبان سس یونجه است که باعث تلخ و نا مطلوب شدن علوفه می‌شود.
میزبانهای سس یونجه: فلفل، تنباکو، گیاهان زینتی مانند گلهای خانواده آفتابگردان، شمعدانی و برخی علفهای هرز مثل شیر تیغک، گاو پنبه، پیچک صحرایی، نیلوفر، خارشتر، شیرین بیان، سلمک، علف شور، درمنه و خارخسک.
میزبانهای سس درختی عبارتند از:
درختان و درختچه‌های میوه، بدون میوه و زینتی مانند آلو، انگور، تمشک، فندق، پسته، بید، تبریزی، افرا، یاسمن، یاس بنفش، گلسرخ و برخی گیاهان بوته‌ای و علفی از جمله شیرین بیان، درمنه، فرفیون و کاکتوس. در مازندران، کردستان، لرستان، کرمانشاه، فارس و یزد به درختان و درختچه هایی مانند انگور، انار، مرکبات، زیتون، انواع درختان میوه (آلو، زردآلو،…)، گل رز و حتی سبزیجات و برخی علف های هرز حمله نموده و صدمات زیادی به آنها می‌زند.
روش های کنترل سس
پیشگیری
اولین کار در مبارزه با این انگل رعایت اصول قرنطینه ای برای جلوگیری از انتقال بذور سس است. از کودهای دامی کاملا پوسیده استفاده شود.
از بین بردن ساید علف های هرز دیگر زیرا این علف های هرز هم به عنوان میزبانهای سس هستند. قبل از به گل رفتن گیاه سس به هر طریقی از زمین خارج شده و سوزانده شوند.
کنترل زراعی سس
یکی از روشهای کنترل سس کاشت یونجه با تراکم بالا در پاییز به جای کاشت در بهار است.
همچنین توصیه می‌شود قبل از کشت زمین آبیاری شود تا بذور سس سبز شوند و بعد شخم زده شود. یکی از راهها هم کاشت محصولات غیر میزبان در خاکهای آلوده مانند گندم، جو، ذرت، سویا و گیاهانی که در زمستان رشد اولیه دارند مانند کاهو و کلم است.
مبارزه مکانیکی با سس
یکی از راههای مبارزه هم شخم عمیق و استفاده از کولتیواتور است، در مناطقی که آلودگی موضعی وجود دارند بوسیله دست از بین برده شود.
هر قطعه از رشته‌های سس تازه که باقی بماند به تنهایی میتواند رشد کند و آلودگی را مجددا گسترش دهد. لذا به هنگام مبارزه مکانیکی کلیه سس‌های کنده شده باید در محلی دور از محصول جمع آوری و روی آن خاک ریخته شود یا بهتر است سوزانیده شوند تا بذرهای موجود نیز از بین بروند.
روش آفتابدهی تا حدی میتواند سس را کنترل کند ولی بدلیل پوسته ضخیم بذر درصدی از آنها در خاک سالم می‌مانند و اگر آلودگی شدید است از شعله افکن می‌توان استفاده نمود.
مطالب مرتبط:
مبارزه با علفهای هرز به صورت بیولوژیک و شیمیایی
مبارزه شیمیایی با سس
استفاده از علف کش داکتال (کلرتال دی متیل ۷۵ درصد پودر) به میزان ۱۵-۱۲ کیلوگرم قبل از سبز شدن یونجه در بهار (در یونجه تازه کشت) و در یونجه چند ساله (از سال دوم به بعد) در اواخر زمستان کمی قبل از رشد بهاره یونجه سس را کنترل می‌کند.
در هنگام مصرف این علفکش، زمین بایستی رطوبت کافی داشته باشد بنابراین یک نوبت آبیاری مزرعه توصیه می‌شود.
تحقیقات انجام شده نشان داده است علف کش پیش رویشی پندی متالین به میزان ۵ لیتر در هکتار بسیار موثر است. همچنین دیورون به ترتیب ۳ کیلوگرم در هکتار در باغات انگور برای کنترل سس درختی تا حدودی موثر است.
لازم به ذکر است معمولا باغهایی که آلوده به علفهای هرز هستند زودتر به سس درختی آلوده می‌شوند. چون علفهای هرز واسطه مناسبی برای رسیدن سس به شاخه‌های درختان هستند.
در مورد انار بریدن پاجوش و شاخه‌های کوتاه نزدیک سطح زمین آلودگی سس را به حداقل می‌رسانند. در باغات انار سطح باغ را در اوایل رشد سس و علفهای هرز توسط محلول ۱ درصد پاراکوات سمپاشی می‌کنند.
