آفت پروانه چوبخوار پسته یا آفت کرمانیا
آفت پروانه چوبخوار پسته یا آفت کرمانیا Kermania pistaciella Amsel یکی از آفات مهم پسته ایران است که در اکثر مناطق پسته خیز کشور وجود دارد. این حشره از راسته بال پولکداران Lepidoptera، خانواده Oinophilidae و زیر خانواده Hieroxestinae می‌باشد.
آفت پروانه چوبخوار پسته
در حال حاضر بعنوان یکی از آفات درجه اول پسته کشور مطرح است و در کلیه مناطق پسته‌کاری ایران گسترش دارد. پروانه چوبخوار پسته بیشتر به چوب خسارت وارد می‌کند. لاروهای این آفت پس از خروج از تخم بی‌درنگ به داخل چوب نفوذ کرده و خسارت خود را آغاز می‌کنند.
در اثر ایجاد کانال لاروی، رشد شاخه کاهش یافته و بر میزان محصول سال آینده اثر می‌گذارد بیان کردند که از میان عوامل زیادی که در فعالیت حشرات چوبخوار تاثیرگذارند دو عامل حرارت و رطوبت از همه مهم‌تر است.
پراکنش، شیوه و شدت خسارت پروانه چوبخوار پسته
پروانه چوبخوار تقریبا در تمامی نقاط پسته‌خیز کشور خسارت اقتصادی وارد می‌کند. خسارت ناشی از این حشره به دو شیوه، یکی روی خوشه میوه‌ها و دیگری روی شاخه می‌باشد. در مورد خوشه‌ها پس از این که تخم‌ها تفریخ شدند، لاروها وارد خوشه شده و به شکل کمانه در داخل آن یک دور می‌زنند؛ و هم بستگی آوندی میوه‌های بالای قسمت آلوده از خوشه اصلی را دگرگون و در نتیجه سبب خشکیدن میوه‌های نارس می‌شوند.
پس از آن لارو وارد چوب خوشه می‌شود. این نوع خسارت چوبخوار پسته نسبتا زیاد است، به طوریکه ۲۰۰ و حداکثر ۳۲۰ تن محصول را در سال ۱۳۴۳ در استان کرمان از بین برده است. پس از این که تخم‌ها تفریخ شدند لاروها بی‌درنگ خود را به مرکز آوندهای چوبی رسانده، تغذیه و ایجاد کانال لاروی را آغاز می‌کنند. وجود این کانال‌ها در داخل چوب‌های جوان، مغز شاخه را فاسد کرده و سبب ایستایی رشد شاخه‌های جوان و خشک شدن آنها می‌شود.
زیست‌شناسی و رفتار پروانه چوبخوار پسته
این آفت زمستان را بصورت لارو سن آخر (چهارم) درون شاخه‌های آلوده یک یا دو ساله سپری می‌کند. لاروهای سن آخر با ایجاد سوراخ از درون این شاخه‌ها خارج شده و پس از چند ساعتی حرکت، در محل مناسب به شفیره تبدیل می‌شوند. بیشترین فاصله پیموده شده بوسیله لارو برای پیدا کردن مکان مناسب شفیره شدن ۲ متر است.
بیشتر لاروها برای شفیره شدن بخش زیرین شاخه‌ها را انتخاب می‌کنند. در مواردی لاروهای سن آخر خود را روی زمین انداخته و زیر کلوخه‌ها به مرحله شفیرگی می‌روند. لاروها پیش از شفیره شدن پیله هرمی شکلی پیرامون خود ایجاد می‌کنند. پس از سپری شدن دوره شفیرگی، حشرات کامل پدیدار می‌شوند و پوسته شفیرگی چسبیده به پیله باقی می‌ماند .
دلایل پیدایش و افزایش آفت پروانه چوبخوار پسته
از جمله دلایل پیدایش و افزایش این آفت خطرناک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: به
۱- زمان مبارزه و کنترل آفت پروانه چوبخوار پسته:
در هر یک از انواع کنترل آفات، با مطالعه ی زیست شناسی آفت انتخاب مناسب ترین زمان برای کنترل آن بسیار مهم است.
۲- تعیین نادرست زمان سم پاشی:
برای تعیین زمان صحیح سم پاشی علیه پروانه چوب خوار نیاز به نمونه گیری و تعیین پیک پروازی آفت می‌باشد.
زمان صحیح سم پاشی از سوی بسیاری از کشاورزان رعایت نمی شود و سم پاشی ها دورتر و یا زودتر از موعد مناسب انجام می شود که باعث پیدایش وافزایش آفت می‌شود .
۳- کاهش دشمنان طبیعی بر اثر سم پاشی با سموم نامناسب
به دلیل سم پاشی های غیر اصولی و استفاده از سمومی مانند اتیونی جمعیت دشمنان طبیعی آفت، رو به کاهش است به همین دلیل جمعیت آفت کرمانیا افزایش می یابد.
استفاده از سموم کم خطر برای دشمنان طبیعی و حتی روش هایی که بتوان دوز مصرف سموم را کم کند بلاشک می تواند بر جمعیت دشمنان طبیعی اثرات سو کمتری داشته باشد.
مطالب مرتبط :
زمان مناسب و روشهای متفاوت کاشت پسته
خسارت آفت سنک پسته و روشهای مبارزه و کنترل آن
دلایل و راههای پیشگیری از پوک شدن مغز پسته
گموز پسته یا پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه و ریشه
روشهای کنترل و مبارزه با آفت پروانه چوبخوار پسته
بهترین زمان برای کنترل آفت کرمانیا در انتهای زمستان یعنی زمانی که بیشتر لاروها از سرشاخه‌ها بیرون آمده و به شفیره تبدیل شدند و همچنین اوج ظهور حشرات کامل تا یک هفته بعد از آن که تقریباً بین ۲۳ تا ۲۸ فروردین می‌باشد است.
در هر یک از انواع کنترل آفات، با مطالعه ی زیست شناسی آفت انتخاب مناسب ترین زمان برای کنترل آن بسیار مهم است.
مبارزه زراعی با آفت پروانه چوبخوار پسته:
بهترین راه مبارزه با آفت کرمانیا هرس شاخه های آلوده و جمع آوری و نابودی آن ها است.
خشکیدن دانه‌های انتهایی خوشه‌ها در خرداد ماه و تیرماه و همچنین وجود خطوط قهوه‌ای رنگ در قسمت مرکزی سرشاخه‌ها نیز از آثار تغذیه لاروها و حضور این آفت در باغ است.
با توجه به اینکه لاروهای پروانه چوب خوار اوایل زمستان خود را به انتهای سر شاخه ها می رسانند، هرس شاخه و سوزاندن آنها بعد از هرس،می تواند از تراکم این آفت به شدت بکاهد.
مبارزه فرمونی (غیر شیمیایی):
مبارزه فرمونی به جمع آوری و نابودی حشرات و همچنین ردیابی، تخمین و کاهش جمعیت آفت و مشخص کردن مناسب ترین زمان سم پاشی و تعیین پیک ظهور و فعالیت حشرات بالغ کمک زیادی می کند.
با استفاده از تله فرمونی می‌توان دوره ظهور (شروع، اوج و خاتمه) حشرات کامل پروانه چوبخوار پسته را تعیین نمود که اوج ظهور حشرات کامل این آفت برای تعیین زمان مبارزه کاربرد دارد.
در این رابطه بر اساس بررسی‌های انجام شده، نوع تله (سینی، دلتا و استوانه‌ای) بر میزان جلب حشرات کامل اختلاف معنی‌داری نداشته است.
کنترل بیولوژیک آفت پروانه چوبخوار پسته:
پانزده گونه زنبور پارازیتوئید از جمله زنبور های Chelonus و Centistidea بر روی پروانه چوب خوار اثر گذاشته و آنها را از بین می‌برند. به طور متوسط ۵۳ درصد از جمعیت آفت در باغ‌های پسته به طور طبیعی کنترل می‌شود.
میزان تلفات پروانه چوب خوار پسته به وسیله عوامل کنترل طبیعی در مناطق مختلف پسته کاری استان کرمان از ۴۰ تا ۵۵ درصد متفاوت است.
همچنین بر اساس بررسی‌های انجام‌شده عدم مبارزه شیمایی در طول دوره‌ی خروج لارو تا ظهور حشرات کامل این آفت باعث افزایش جمعیت زنبورهای پارازیتوئید پروانه چوبخوار پسته شده است.
در عین حال خسارت آفت بر اساس خوشه‌های آلوده در همان حد ثابت باقی‌مانده است؛ بنابراین با رعایت اصول حفاظت از دشمنان طبیعی آفات، زنبورهای پارایتوئید پروانه چوب خوار موجب تعدیل جمعیت آفت و کاهش آن می‌شود.
مبارزه شیمیایی با آفت پروانه چوبخوار پسته یا آفت کرمانیا:
برای مبارزه با آفت پروانه چوبخوار پسته می‌توان از حشره‌کش‌های مختلف هم‌زمان با اوج ظهور حشرات کامل استفاده نمود. مهم ترین نکته در مورد مبارزه ی شیمیایی توجه به زمان مناسب استفاده از سموم و آفت کش ها می باشد.
با توجه به مشاهدات بهترین زمان مبارزه، هنگامی است که جمعیت حشره ی بالغ به حداکثر خود رسیده باشد.
