نقش ریزمغذی ها در بهبود کیفیت محصولات کشاورزی

0

ریزمغذی ها در بهبود کیفیت محصولات کشاورزی بسیار تاثیر گذار و مهم هستند ، گیاهان نیز مانند جانوران برای رشد و نمو نیازمند به غذا می باشند و این عناصر غذایی شامل ۱۶ عنصر می گردد که گیاهان بدون آنها قادر به ادامه حیات نیستند.

نقش ریزمغذی ها در بهبود کیفیت محصولات کشاورزی

خاک عمده تامین کننده اکثریت عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان می باشد. به جز کربن ، اکسیژن و هیدروژن که از طریق آب و هوا تامین می گردند، منبع اصلی بقیه عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در خاک می باشد.

در تغذیه گیاهان زارعی و باغی نه تنها باید هر عنصر به اندازه کافی در دسترس گیاه قرار گیرد، بلکه ایجاد تعادل و رعایت تناسب میان همه عناصر غذایی از اهمیت زیادی برخوردار است. تغذیه بهینه گیاه شرط اصلی بهبود کمی و کیفی محصولات است.

در ایران به دلیل حاکمیت شرایط آهکی، کاهش درصد مواد آلی خاک‌ها، حلالیت کم این عناصر در pH آهکی (به غیر از مولیبدن)، وجود یون‌های کربنات و بی‌کربنات در آب‌های آبیاری و مصرف بالای فسفر، کمبود عناصر کم مصرف به ویژه روی، منگنز و بر در مزارع و باغات مشاهده می شود.

به دلیل حاکمیت این کمبودها، عملکرد متوسط محصولات کشاورزی عموماً کم بوده و صدمات اقتصادی زیادی از این کمبودها متوجه کشور شده است.

عناصر غذایی مورد نیاز گیاه

عناصر مضر (Non-essential Elements)، عناصری هستند که برای رشد و نمو گیاه زیان آورند و حتی در برخی موارد غلظت های کم این عناصر می تواند موجب کاهش قابل توجهی در عملکرد و رشد گیاه گردد. از جمله این عناصر می توان به سرب، کادمیوم و جیوه اشاره کرد.

عناصر مفید (Beneficial Elements)، عناصری هستند که در صورتی که در محیط به مقدار کافی موجود باشند، سبب بهبود رشد گیاهان می شوند به عنوان مثال سدیم برای چغندر قند؛ سیلیس برای برنج، جو، نیشکر و تا حدودی برای گوجه فرنگی؛ کبالت برای تثبیت بیولوژیکی نیتروژن توسط ریزوبیوم ها و جلبک های سبز و آبی خاصی مفید می باشد و همینطور ید برای جلبک های قهوه ای و وانادیم برای یک نوع جلبک سبز مفید بودن آن به اثبات رسیده است.

مطالب مرتبط :

کودکلات مس چیست ، ویژگی و کاربرد آن در کشاورزی

زمان مناسب برای محلول پاشی عناصر ریز مغذی ها برای باغات میوه

عناصر لازم یا ضروری (Essential Elements):

آرنون و اسکات (۱۹۳۹) سه معیار را برای ضروری بودن یک عنصر عنوان نموده اند. این سه معیار عبارت است از:
گیاه بدون آن عنصر قادر به تکمیل چرخه حیات خود نباشد.
وظیفه آن عنصر توسط عنصر دیگری قابل انجام و جایگزینی نباشد.
عنصر مستقیماً در متابولیسم و تغذیه گیاه نقش داشته باشد.

براساس معیارهای فوق تا کنون ۱۶ عنصر برای رشد و نمو گیاهان ضروری تشخیص داده شده است. کربن، اکسیژن، هیدروژن، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، گوگرد، آهن، منگنز، روی، مس، بر، مولیبدن و کلر شانزده عنصر ضروری مورد نیاز گیاهان هستند. سه عنصر اول یعنی کربن، اکسیژن و هیدروژن قسمت اعظم ماده خشک گیاهی (۶۰ تا ۹۰ درصد) را تشکیل می دهند و کمبود آنها به جز در مورد کمبود آب دیده نمی شود. این سه عنصر عمدتاً از طریق آب و هوا تامین می شوند.

تفاوت عمده ای که ریزمغذی ها با عناصر پر مصرف

سه عنصر کربن، اکسیژن و هیدروژن همراه با شش عنصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم (عناصر کودی)، کلسیم و منیزیم (عناصر آهکی) و گوگرد عناصر غذایی پر مصرف یا پر نیاز برای گیاهان هستند. و هفت عنصر دیگر یعنی آهن، منگنز، روی، مس، بر، مولیبدن و کلر عناصر غذایی کم مصرف یا کم نیاز هستند.(البته بعضی از منابع نیکل و کبالت را نیز جزء عناصر کم مصرف قلمداد می کنند) گیاهان همانگونه که بدون عناصر پر مصرف قادر به ادامه حیات نیستند، بدون استفاده از عناصر غذایی کم مصرف نیز قادر به ادامه حیات نخواهند بود.

تفاوت عمده ای که ریزمغذی ها با عناصر پر مصرف دارند این است که این عناصر در مقایسه با عناصر پر مصرف به مقدار کمتری مورد نیاز گیاهان هستند. بعبارت دیگر تفاوت این دو دسته در مقدار نیاز گیاهان به آنها است. اما ریز مغذی ها علی رغم نیاز کم، جایگاه ویژه ای در تولیدات کشاورزی دارند.

نقش و علایم کمبود هریک از عناصر ریزمغذی ها

آهن:

آهن چهارمین عنصر فراوان پوسته زمین می باشد. ماده غذایی آهن، یکی از عناصر غذایی کم مصرف است که وجود آن به اندازه کافی برای رشد گیاهان زراعی و باغی لازم است و در این گیاهان نقش ارزنده ایی ایفا می کند. در بیشتر نقاط ایران مهمترین عاملی که موجب کمبود آهن در گیاهان می شود، زیادی بی کربنات در محلول خاک است.

یکی از اجزاء مهم سیستم آنزیمی گیاه است همچنین این عنصر یکی از اجزاء اصلی پروتئین فردوکسین است که برای احیاء نیترات، سولفات و آسیمیلاسیون نیتروژن و تولید انرژی لازم است. آهن کاتالیز کننده قسمتی از سیستم آنزیمی تولید کلروفیل است. در سنتز کلروفیل، آهن در سه مرحله اساسی به عنوان کوآنزیم ایفای نقش می­‌کند. در محیط­‌های کنترل شده حدود ۸۰ درصد آهن گیاه در کلروپلاست برگ متمرکز است. در شرایط کمبود آهن در گیاه تعادل توزیع آن در کلروپلاست بهم می‌خورد. بنابراین کمبود این عنصر موجب کاهش سنتز کلروفیل و در نهایت زردی برگ می‌شود. امروزه نتایج مطالعات نشان می‌دهد که آهن در سنتز پروتئین و رشد نوک ریشه نقش دارد.

علایم اختصاصی کمبود آهن در گیاهان بصورت زرد شدن پهنک برگ های جوان و سبز باقی ماندن رگ برگ های آن است که برگ های تازه روئیده زردی بیشتری نشان می دهند و در نهایت لکه های قهوه ای بر روی برگ های انتهای توسعه می یابند.

روی :

مقدار مناسب روی در گیاه منجر به گلدهی مطلوب می شود. نقش روی در گیاهان در فعال سازی تعداد زیادی آنزیم گیاهی می باشد که یا مستقیما در ساختمان آنها شرکت دارد ویا اینکه برای فعال سازی آنزیمها لازم است .روی در ساختمان زیادی از آنزیمها نظیر الکل دهیدروزناز وکربونیک آنهیدراز و سیتوتاز و RNA پلیمراز شرکت داشته و در نقل وانتقالات زیست شیمیایی سلول نقش مهمی ایفا میکند. کمبود این عنصر در خاکهای قلیایی و با آهک فراوان ومقدار اندک مواد آلی شایع می باشد متاسفانه اکثر خاکهای کشور از کمبود این عنصر رنج میبرند.

بارز ترین مشخصه کمبود روی در گیاه ریز شدن برگ ها و جارویی شدن برگ های جوان در سرشاخه های درخت می باشد وجود نقاط زرد کرمی در زمینه سبز تیره برگ های میانی است کمبود روی سبب غیر همزمان رسیدن میوهای انگور می شود.

بور:

مقدار مناسب عنصر بور منجر به افزایش دانه گرده و در نتیجه بهبود لقاح می شود. موثرترین نقش بور در گیاه در دیواره سلولی و حفظ یکپارچگی غشاء سلول است که با این نقش همانند کلسیم باعث استحکام دیواره سلولی می شود. بور نقش مهمی در ساخت RNA ایفا میکند همینطور تاثیر مثبت و بسزایی در جوانه زنی دانه گرده و بقاء و طول لوله گرده دارد. به همین دلیل می توان بور را در افزایش دوره لقاح موثر دانست.(رهروان رویش سبز)
علایم کمبود بور در درختان میوه سبب کاهش رشد و نمو پرچم ها، کاهش مدت گرده افشانی، سیاه شدن وسط میوه سیب و بد شکلی میوه می شود.

منگنز:

مهتمرین نقش منگنز در گیاه در مرحله فتوسنتز و تولید اکسیژن می باشد که منگنز در همان ابتدای مرحله فتوسنتز در سیستم نوری(II) نقش گیرنده و انتقال دهنده الکترون را ایفا میکند. چوبی شدن ساقه گیاه بستگی به مقدار منگنز دارد و در صورتیکه میزان آن کافی باشد گیاه در برابر آفات و امراض مقاوم می باشد.
کمبود منگنز در گیاه شبیه سایر ریز مغذی ها در خاک های آهکی اتفاق می افتد. برگ ها زرد کمرنگ می شوند و این زردی از حواشی برگ شروع شده و به سمت رگبرگ میانی توسعه می یابد.

شما میتوانید انواع کودو ریزمغذی های مورد نیاز خود را از فروشگاه های اینترنتی شاپ ثمر و شبکه آفتاب خریداری کنید.

مس:

مس در ساخت و یا ثبات کلروفیل و رنگدانه های گیاهی نقش ایفاء می کند همچنین در بسیاری از آنزیمهای اکسید کننده که نقشی در تنفس دارند موثر میباشد. کمبود مس در درختان میوه سبب ایجاد شاخه های پر رشد با برگ های درشت به رنگ سبز تیره و با لکه های زرد رنگ می شود. در صورت تشدید کمبود تمام شاخه های جوان خشکیده می شوند.

مولیبدن:

مولیبدن که در پوسته زمین و خاک‌ها به مقدار بسیار اندک وجود دارد به مقدار بسیار کمی ‌نیز مورد نیاز گیاه است. این عنصر مورد نیاز برای تشکیل آنزیم نیترات ردوکتاز (Nitrate reductaz) که نیترات را در گیاه به آمونیوم تبدیل می کند .همچنین موجب کمک به تشکیل گره در لگومها می شود. همچنین مولیبدن سبب افزایش عملکرد و ضروری برای سوخت ‌و ساز ازت، ضروری برای تشکیل کلروفیل، مؤثر در ساخت‌ و ساز فسفر و آهن می باشد.

کلر:

کلر جزء ریزمغذی های ضروری برای گیاه طبقه بندی شده است. علائم کمبود کلر در گیاه به آسانی مشخص نمی باشد ولی در حالت کلی موجب خشکی برگ ها مخصوصا حواشی آنها از علائم عمومی کمبود کلر در درختان میوه است. گفته می‌شود که گیاهان دچار کمبود، پژمرده می‌شوند. در محیط‌های کشت، کمبود کلر با کاهش رشد ریشه همراه بوده است و ازدیاد آن نیز باعث سمیت می‌شود.

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

تماس با ما ( اینجا کلیک کنید )