بیماری پوسیدگی طوقه برنج

بیماری پوسیدگی طوقه برنج یک بیماری بذر زاد است و بطور گسترده در برنجکاریهای مناطق حاره و معتدله جهان پراکنده است و به نامهای مختلف با کانا و قدکشیدگی برنج مشهور است.

بیماری پوسیدگی طوقه برنج

این بیماری از طریق باد یا آبی که حاوی اسپورهای قارچ می باشد از گیاهی به گیاه دیگر منتقل می‌شود. همچنین این بیماری می تواند از طریق عملیات مزرعه ای پخش شود مانند برداشت گیاهان آلوده که اسپورهای قارچ از گیاهان آلوده به دانه های سالم انتقال می یابد. نشاهای حاصل از خزانه های شدیداً آلوده که ظاهراً سالم بنظر می رسند، بیماری را به مزرعه منتقل می کنند.

عامل بیماری

عامل بیماری پوسیدگی طوقه برنج (باکانه) قارچ Fusarium fujikuroi است که از طریق بذر از سالی به سال دیگر منتقل می شود، اما درصورت وجود بیمارگر در بقایای گیاهی یا خاک نیز ممکن است بیماری رخ دهد.

عامل بیماری به صورت میسلیوم و کنیدیوم در روی سطح بذر باقی می ماند و موقعی که بذر آلوده کاشته می شود، گیاهچه را آلوده می کنند و به صورت سیستمیک در گیاه در می آید. در بقایای گیاهی و خاک به صورت ماکرو کنیدیوم باقی می ماند، ولی در خاک دوام زیادی ندارد. بهینه حرارتی رشد قارچ ۲۷-۳۰ است. در گیلان عامل بیماری از طریق بذر قایای گیاهی – آلوده و خاک به فصل زراعی بعد منتقل می شود.

نشانه های بیماری پوسیدگی طوقه برنج

در خزانه

در بررسیهای انجام شده در استان اصفهان در خزانه با وجود اینکه بعضی گیاهچه ها آلوده می باشند علائم بیماری بندرت ظاهر می گردد و ظاهری سالم دارند لیکن اگر دقت شود گیاهچه های آلوده بطور غیر طبیعی لاغر و باریک و درازتر و یا کوتاهتر از گیاهجه های سالم اند و رنگ آنها نیز نسبت به گیاهچه های سالم روشن تر است و بتدریج در اثر پیشرفت بیماری تعدادی از بوته هائی که آلودگی شدید دارند می میرند. علاوه براین تعدادی از بوته هایی که آلوده هستند و ظاهری سالم دارند پس از نشاء کاری در زمین اصلی علائم بیماری را ظاهر می سازند.

در زمین اصلی

علائم این بیماری در زمین اصلی عبارتست از اینکه ابتدا برگهای مسن بوته های آلوده و سپس سایر برگها از قسمت حاشیه قهوه ای شده و سرانجام خشک می شوند.

طوقه گیاه و گره های پائین اول قهوه ای و سپس سیاهرنگ می شوند اگر در این موقع به ساقه شکاف طولی بدهیم توده ای پنبه ای شکل سفید متمایل به صورتی در داخل ساقه و در نزدیکی گره های تحتانی مشاهده می گردد .

این توده همان قارچ عامل بیماری می باشد. همچنین در گیاهان در حال مرگ و یا مرده در گره های فوقانی نیز رشته های قارچ را می توان دید.

یکی دیگر از علائم مهم این بیماری ایجاد ریشه های نابجا و فراوانی است که از محل گره های بالایی سطح آب تولید می شود که گیاه برای تغذیه و زنده ماندن از آنها استفاده می کند.

از علائم مشخص این بیماری در مناطق برنج خیز جهان و همچنین شمال ایران طویل شدن بوته های آلوده نسبت به بوته های سالم است لیکن در استان اصفهان این حالت دیده نشده و حتی بوته های آلوده کوتاهترند.

گیاهان بیماری که تا مرحله خوشه دادن زنده مانده اند زودتر از بوته های سالم به خوشه رفته ولی باصطلاح محلی پر نکرده و خوشه سفید شده و می خشکد این حالت در لنجانات به خوشه سفیدی معروف است که تا حدودی به علائم ظاهری کرم ساقه خوار برنج در آخر فصل شباهت دارد.

کنترل شیمیایی

ضدعفونی بذرها قبل از کاشت با سموم قارچکش کاربوکسین تیرام ۷۵% (ویتاواکس تیرام)، تیوفانات متیل تیرام ۸۰% (همایکت)، تری فلومیزول ۱۵% (تریفمین)، فلودیوکسونیل ۲.۵% (سلست) و یا اکسیدمس ۷۵% (نوردوکس) می تواند در پیشگیری از بیماری نقش موثری داشته باشد. بذر به مدت ۲۴ ساعت در محلول سمی خیسانده و سپس برای جوانه زدن در گرمخانه نگهداری شود. تیوفانات متیل تیرام، تری فلومیزول و فلودیوکسونیل منحصرا جهت کاربرد در شمال کشور می باشد.

اقدامات پیشگیرانه

• استفاده از ارقام مقاوم در صورت موجود بودن.
• استفاده از بذرهای ضدعفونی شده با قارچکش.
• از بذرهایی که از مزارع سالم بدست آمده برای تهیه نشا و خزانه استفاده شود.
• جمع آوری بقایای گیاهی آلوده و یا زیرخاک کردن آنها.
• حذف نشاهای آلوده در خزانه و عدم انتقال آنها به زمین اصلی (مزرعه).
• آب آبیاری هر مزرعه باید از کانال های مستقل تامین گردد، زیرا استفاده از آب مزارع بالادست که از مزارع آلوده به بیماری جریان می یابد احتمال آلودگی ثانویه در مزرعه را افزایش می دهد.