مهم ترین بیماری های آفتابگردان
در این قسمت به بررسی مهم ترین بیماری های آفتابگردان در ایران و راه های مقابله با آن ها میپردازیم که باعث آسیب های جبران ناپذیری به کشاورزان عزیزمان شده است.
آشنایی با مهم ترین بیماری های آفتابگردان
گل آفتابگردان جزو گیاهان یک ساله و تا سه متر رشد می‌کند. گلدرشت و دارای زیبایی خاصی است و قطر آن ۳۵ سانتیمتر است. تخم‌های آفتابگردان در وسط گل و دور تا دور آن‌را گرفته‌اند. این گیاه در مناطق مختلف دنیا کشت می شود. از تخم آفتابگردان روغن بدست می آید که برای پخت و پز مناسب است. در بخش های بعد به مهم ترین بیماری های آفتابگردان می پردازیم.
مهم ترین بیماری های آفتابگردان و راه مقابله با آنها
بیماری سفیدک داخلی آفتابگردان (Sunflower Downy Mildew)
- ۱- دارای علائم متنوعی از قبیل ایجاد حالت موزائیک روی برگها، کوتولگی (مشابه ویروسها)، قهوه ای شدن آوندها و پیدایش پوشش کرکی سفید در پشت برگها (در شرایط مرطوب).
- ۲- در حالت عادی، گیاه سر به زیر است!!؛ ولی زمانی که آلوده می شود تغییر رفتار میدهد یعنی طبق کوچکتر شده و به سمت بالا برمی گردد (ژئوتروپیسم منفی، به بیان دیگر، گیاه گرایش به سمت پایین را از دست میدهد). ریشه ها قهوه ای رنگ و شکننده می شوند.
- ۳- بیماری بذرزاد، خاکزاد و هوازاد است که خاکزاد بودن دارای اهمیت بیشتری است.
- ۴- در گیاهچه، منبع آلودگی، بذرهای آلوده و اووسپورهای داخل خاک است که در کام سیستمیک می شود؛ ولی در گیاه بالغ منبع آلودگی هوازاد، اهمیت دارد و در گیاه سیستمیک نمی شود.
- ۵- پایداری به صورت اورسپور در خاک و در زیر پوست بذر است. زئوسپورها از محل تار کشنده ی ریشه وارد میشوند (محل طویل شدن ریشه). آلودگی در اول فصلود خنک و مرطوب بیشتر دیده می شود (در مناطق گرمسیر، بیماری دیده نشده است.
- ۶- اسپورانژیوفورها در انتها، دارای استریگماهای عمود بر هم هستند.
روش مبارزه با بیماری سفیدک داخلی آفتابگردان (Sunflower Downy Mildew)
- ضدعفونی بذر توسط متالاکسیل
- ناجورژدایی یا حذف گیاهان آلوده و سوزاندن آنها.
- استفاده از ارقام مقاوم و بذر سالم.
- هراکشت کردن یا کاشت زود هنگام
بیماری زنگ آفتابگردان
عامل بیماری قارچ Puccinia helianthi است. این بیماری از خوزستان، آذربایجان، مازندران و … گزارش شده است. این زنگ تک میزبانه است و فقط روی آفتابگردان دیده میشود. تلیوسپورقارچ دوسلولی است و یوریدیوسپورهای تک سلولی خاردار دارد. ایسیوم و بازیدیوم قارچ دیده نشده است ولی احتمالاً تشکیل میشوند. در بوشهر و برازجان هم به طور پراکنده دیده شده است زیرا آفتابگردان را در زمستان می کارند و قارچ به هوای مرطوب نیاز دارد. این بیماری در ایران اهمیت اقتصادی ندارد ولی مبارزه با ارقام صورت میگیرد.
ویژگی بیماری زنگ آفتابگردان
۱- تک میزانه و ماکروسیکلیک. تنها روی آفتابگردان دیده میشود.
۲- یوردینیوسپورها تک سلولی و تلیوسپورها دو سلولی هستند.
۳- این بیماری در مناطق مرطوب وجود دارد.
۴- با نامساعدتر شدن شرایط محیطی و مسن تر شدن میزبان، تلیومها تشکیل می شوند.
روش مبارزه با بیماری زنگ آفتابگردان
• ارقام مقاوم، از بین بردن بقایا و هراکشت کردن.
بیماری لکه موجی آفتابگردان (Target Spot)
دوگونه آلترناریا در مناطق مختلف این بیماری را ایجاد میکنند Alternaria zinniae و A. helianthi . البته دردنیا بیشتر گونه اول ذکر شده است و در ایران گونه دوم را گزارش کرده اند.
علائم بیماری بصورت لکه های نکروتیک قهوهای رنگ روی برگ میباشد که ممکن است موجدار باشد و اطراف آن را حلال زرد رنگی پوشیده باشد. این علامت نشانه خوبی برای تشخیص آلترناریا میباشد. اسپورهای این دو گونه کاملاً با هم متفاوتند. اسپورها معمولاً قهوهای و چند سلولی هستند.
این بیماری بذرزاد میشود بنابراین ممکن است که برگهای اولیه (کوتیلدونها) را نیز آلوده کند. آلترناریا برای تولید و پخش اسپور احتیاج زیادی به رطوبت دارد. بنابراین در مناطقی که رطوبت کم است این قارچ اهمیت چندانی ندارد.
سایر مطالب:
دلایل خالی بودن تخمه آفتابگردان
ویژگی بیماری لکه موجی آفتابگردان (Target Spot)
١- ایجاد لکه های موجدار (متحدالمرکز) که دارای هاله ای زرد رنگ در اطراف این لکه هستند(در شرایط خشک نیز امکان ایجاد لکه های موجدار روی برگها وجود دارد؛ ولی از آنجایی که آلترناریا برای گسترش و تولید به رطوبت زیادی نیاز دارد؛ بنابراین در مناطق خشد این لکه ها را می توان به حساب نیش حشرات گذاشت!).
۲- چون قارچ بذرزاد می شود، می تواند به برگ لپه ها(کوتیلدون) حمله کند وباعت گیاهچه شود (از این نظر امکان اشتباه گرفتن این عارضه با بیماریهای خاکزاد مرگ گیاهچه
وجود دارد).
۳- علت متحدالمرکز بودن لکه ها، متناوب بودن دوره های اسپوردهی قارچ در شب و روز است. .
۴- در آلودگی شدید (در مناطق گرم و مرطوب) برگها ریزش می کند و دمبرگ نیز آلوده میشود.
۵- قارچ با حمله به ساقه باعث شکستگی ساقه میشود.
۶- علائم بیماری معمولا دیر دیده میشود (در گیاه بالغ در زمان گلدهی، علائم دیده می شود)
روش مبارزه بابیماری لکه موجی آفتابگردان (Target Spot)
• استفاده از ارقام مقاوم و متحمل، استفاده از بذر سالم و ضدعفونی بذر
• محلول پاشی توسط دی تیوکارباماتها (زینب، مانیب و مانکوزب). از بین بردن بقایا (محلبقا).
بیماری پوسیدگی زغالی آفتابگردان (Sunflower Charcoal Rot)
- ۱- از قارچهای پیکنیدیوم دار که در مناطق گرم و خشک دیده میشود.
- ۲- بقا به صورت اسکلرت در خاک و بقایای گیاهی چون بیماری با وارد شدن تنش آبی تشدید می شود؛ بنابر این در مدیریت بیماری باید لحاظ شود.
بیماری شانکر ساقه آفتابگردان (Stem Canker)
١- ایجاد لکه های قهوه ای و زخم مانند (شانکر) روی ساقه.
۲- دانه ها در اثر این بیماری پوک مانده و قدرت جوانه زنی آنها کم می شود و از کیفیت آنها کاسته می شود.
٣- دارای پیکنید با دو نوع کنیدی C و B که کنیدی ۰ تخم مرغی و کنیدی نخی شکل است (این قارچ دارای دو نوع اسپور عفونی است).
بیماری پوسیدگی اسکلروتینیایی طوقه و ریشه آفتابگردان
- ۱- در این جنس آسکو کارپ (آپوتس) از اسکلرت منشاء می گیرد.
- ۲- فرم غیر جنسی در این قارچ دیده نشده است.
- ۳- این قارچ با وجود خاکزاد بودن و داشتن اسپور خاکزاد (اسکلرت)، دارای اسپورهوازاد نت است.
- ۴- مشخصه ی تیپک این قارچ، ایجاد پوشش سفید رنگ در قسمتهای بیمار (طوقه، د همراه با نرم شدگی و پنبه ای شدن و وجود دانه های سیاه رنگ (اسکلرت) است.
- ۵- اسامی بیماری متناسب با علائم است؛ مانند White Mold/ Cottony Rot / Soft Rot
- ۶-فرم بقا به صورت اسکلرت در عمق ۲۰cm از خاک و در بقایای گیاهی آفتابگردان
- ۷- در آفتابگردان، قارچ وارد طبق شده و باعث پوسیدگی طبق می شود (طبق کوچک می شود. همچنین باعث اسفنجی شدن طوقه و پوک شدن ساقه نیز می شود)
- ۸- بیماری زایی این قارچ در اثر اسید لاکتیک و آنزیمهای پکتولیتیک، سلولیتی پلی گالاکتوروناز است.
روش مبارزه با بیماری پوسیدگی اسکلروتینیایی طوقه و ریشه آفتابگردان
- تناوب زراعی ۶-۸ ساله با گیاهان غیرمیزبان. و استفاده از ارقام مقاوم. و جمع آوری بقایا و از بین بردن بوته های بیمار.
بیماری پوسیدگی ریزوپوسی طبق (Rhizopus Head Rot)
- ۱- ایجاد لکه های قهوه ای آبسوخته در پشت طبق و گاهی در محل اتصال طبق به ساقه.
- ۲- مشخصه ی ویژه این جنس؛ وجود ریزوئید، استولون و غیر منشعب بودن اسپورانژیوفور است.
- ۳- این قارچ باعث ایجاد آلودگی آزمایشگاهی نیز می شود .
روش مبارزه با ویژگی بیماری پوسیدگی ریزوپوسی طبق (Rhizopus Head Rot)
- چون بیماری بذرزاد نیز هست، استفاده از بذر سالم و تیمار بذر می تواند موثر باشد.
- بذرزاد نیز هست، استفاده از بذر سالم و تیمار بذر می تواند موثر باشد.
