زنجبیل و آشنایی با شرایط کاشت آن
زنجبیل با نام علمی Zingiber officinale Roscoe گیاهی چند ساله با ریزوم‌های غده‌ای است که ساقه هایی با ارتفاع بیش از یک و نیم متر از آن خارج شده و دارای برگ‌های دراز، نوک تیز و غلافدار می‌باشد.
گیاه دارویی زنجبیل
زنجبیل گیاهی بومی مناطق گرمسیر و مرطوب و از دسته گیاهان دارویی و ادویه‌ای با خواص بی‌شمار می‌باشد. این گیاه دارویی دارای بوی معطر و مطبوع و طعمی تند است که به صورت تازه، خشک و یا فرآوری شده به مصرف می‌رسد.
این ادویه از محصولات صادراتی مهم کشورهایی نظیر چین، برزیل، تایلند و نیجریه می‌باشد و کشور هندوستان بزرگترین تولیدکننده زنجبیل در سطح جهان است. در ایران نیز کشت زنجبیل بسته به شرایط آب و هوایی در مناطق مختلف انجام می‌گیرد.
شرایط پرورش گیاه دارویی زنجبیل
زنجبیل بومی مناطق گرم و مرطوب است و برای رویش به رطوبت فراوان و آب و نور کافی نیاز دارد. شدت نور نقش مهمی در عملکرد ریزوم دارد و نیاز نوری گیاه در مراحل مختلف متفاوت است به طوری که در مراحل اولیه رویش به نور کم و در مراحل گلدهی به نور شدید نیاز دارد.
این گیاه به سرما حساس بوده و سرما سبب کاهش عملکرد محصول می‌شود و دمای زیر ۱۵ درجه سانتیگراد برای رشد این گیاه نامناسب است و سبب توقف رشد می‌شود. خاک مناسب کشت زنجبیل باید غنی از مواد غذایی و هوموس فراوان و همچنین دارای بافتی متوسط با زهکشی مناسب باشد و اسیدیته (pH) مناسب خاک برای رشد گیاه ۶ تا ۶/۵ می‌باشد.
زنجبیل در مراحل مختلف رویشی نیازهای آبی متفاوتی دارد. به طور میانگین ۹/۵ تا ۱۰ میلیون لیتر آب در هکتار برای کشت آن مورد نیاز می‌باشد. کشت زنجبیل به طور مداوم در یک مکان توصیه نمی‌شود و بهتر است تناوب ۳ تا ۴ ساله داشته باشد.
سایر مطالب:
گیاه دارویی سیاه دانه از کاشت تا برداشت
مراحل کاشت گیاه دارویی زنجبیل با ریزوم
مقدار ریزوم مورد نیاز در این کشت، ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلوگرم در هکتار می‌باشد. اولین مرحله برای کاشت زنجبیل از طریق ریزوم انتخاب ریزوم‌های سالم، بزرگ و فاقد آلودگی با سطحی صاف است.
ریزوم از محل چشم‌ها (نقاط برجسته در سطح ریزوم که محل جوانهزنی می‌باشد) جوانه می‌زند و برای داشتن گیاهان بیشتر با کمک چاقو و یا قیچی ضدعفونی شده، ریزوم را به قطعاتی به طول ۲ تا ۵ سانتیمتر تقسیم کرده به صورتی که هر قطعه دارای سه تا چند چشم یا جوانه باشد. پس از برش، قطعات را در مکانی خشک قرار داده تا لایه محافظتی پینه‌ای شکلی در سطح آن شکل بگیرد و مانع پوسیدگی و آلودگی پس از کاشت شود.
برای کاشت ریزوم‌ها در گلدان آن‌ها را در خاک قرار داده و سطح آن را با ۳ تا ۴ سانتیمتر خاک بپوشانید و سپس گیاه را یکبار آبیاری کرده و تا زمان جوانهزنی رطوبت لازم را با غبارپاشی تامین کنید. عمق کشت این گیاه در مزرعه 5 تا ۱۰ سانتیمتر با تراکم ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار گیاه در هکتار با فاصله ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر بین گیاهان در ردیف و فاصله ۲۵ تا ۴۵ سانتیمتر بین ردیف‌ها می‌باشد.
در کشت‌های مزرعه‌ای، ریزوم‌ها را در قارچ‌کش غوطهور کرده و پس از یک تا دو روز در خاک کاشته می‌شوند. ریزوم‌ها ممکن است مستقیم در مزرعه کشت شده و یا در خزانه کاشته شوند و پس از جوانه‌زدن به مکان اصلی منتقل شوند. شخم زمین در پاییز و زمستان بعد از برداشت محصول زمین را برای کشت بعد آماده می‌سازد.
برداشت گیاه دارویی زنجبیل
زنجبیل به کندی رشد می‌کند و ۵ تا ۱۰ ماه پس از کاشت برحسب شرایط منطقه آماده برداشت می‌شود. رایج‌ترین روش برداشت به صورت دستی و با ابزاری نظیر بیلچه است که پس از آبیاری انجام می‌گیرد. ریزوم‌ها پس از خارج شدن از خاک و خشک شدن، شستشو و تمیز شده و در بسته‌بندی وارد بازار می‌شوند.
برداشت زنجبیل به منظور تهیه محصول خشک یا فرآوری شده در زمان گلدهی انجام می‌گیرد. ریزوم‌ها پس از شستشو و تمیز شدن وارد مرحله فرآوری و خشک شدن می‌شوند.
ارزش اقتصادی زنجبیل به درجه سفید بودن رنگ آن بستگی دارد. زنجیل‌های درشت و سفیدتر با طعم تندتر بازارپسندی بیشتری داشته و سود اقتصادی بیشتری را به همراه خواهند داشت.
