بیماری زنگ قهوه ای گندم و چگونگی کنترل آن

بیماری زنگ قهوه ای گندم یک بیماری جدی گندم، چاودار، تریتیکاله وبسیاری از گندمیان است که توسط قارچ Puccinia recondita ایجاد می‌شود. پاتوژن روی جو، قدرت پارازیتی ضعیفی دارد، اما یولاف را آلوده نمی‌کند. 

بیماری زنگ قهوه ای گندم

بیماری زنگ قهوه ای گندم که به انگلیسی Leaf rust نیز گفته می شود، در ایران ابتدا در سال ۱۳۲۵ توسط اسفندیاری گزارش شده است. زنگ قهوه ای گندم در تمام مناطق مختلف کشور شیوع دارد. اهمیت اقتصادی زنگ قهوه ای در ایران بیشتر یا مشابه با زنگ سیاه و کمتر از زنگ زرد می باشد. در سال هائی که شرائط جوی برای رشد و فعالیت این بیماری مناسب باشد محصول گندم را به میزان قابل ملاحظه ای تقلیل می دهد.

علایم بیماری زنگ قهوه ای گندم

زنگ قهوه ای شایع ترین بیماری زنگ گندم است. علائم به حساسیت گیاه بستگی دارد. مشخصه آن، تعداد زیاد جوش های کوچک قرمز مایل به نارنجی تا قهوه ای است که روی هر دو سطح برگ، غلاف برگ و پوسته دانه ها پراکنده شده اند. قطر این جوش ها تا ۱.۵ میلیمتر بوده و کمی برجسته و به شکل گرد تا مستطیلی هستند.

در گیاهان آسیب‌پذیر، جوش‌های ثانویه کوچک و یک هاله‌ سبز یا زرد کم‌رنگ می‌تواند در اطراف جوش های اولیه ظاهر شود. با گذشت زمان، رنگ جوش ها به قهوه ای تیره یا سیاه تبدیل می شود.

در گونه های گندم مقاوم تر، جوش های نارنجی معمولاً کوچکتر است و ممکن است با نواحی کلروتیک (زرد) یا نکروزه (قهوه ای) احاطه شود. آلودگی باعث آسیب به بافت های گیاهی، از دست دادن آب و کاهش باروری گیاه می شود. این علائم که به کاهش تشکیل ساختار گل و چروکیدگی دانه اضافه می شود، عملکرد را کاهش می دهد.

علت ها

این بیماری توسط قارچ Puccinia triticina ایجاد شده که یک انگل اجباری بافت های گیاهی می باشد. این قارچ برای تکمیل چرخه زندگی خود به گیاهان زنده گندم یا میزبان های جایگزین نیاز دارد. اسپورها توسط جریان هوا تا صدها کیلومتر از منبع خود پراکنده می شوند.

فرآیند جوانه زنی به رطوبت بالا یا وجود طولانی مدت رطوب بر روی برگ و دمای بین ۱۰ تا ۳۰ درجه سانتی گراد (۱۶ تا ۲۲ درجه سانتی گراد بهینه است) نیاز دارد. در این شرایط جوانه زنی اسپورها می تواند در عرض ۳۰ دقیقه از اولین تماس آنها با برگ صورت گیرد. مصرف زیاد کود نیتروژن شرایط مناسبی را برای این بیماری فراهم می کند.

قارچ از طریق منافذ طبیعی روی برگ ها یا غلاف وارد گیاه می شود. قارچ ها بسته به شرایط مزرعه می توانند چرخه زندگی خود را در ۷ تا ۸ روز کامل کنند. این عامل بیماری زا میزبان های جایگزین متنوعی در خانواده غلات دارد.

کنترل و مدیریت بیماری زنگ قهوه ای گندم

کنترل ارگانیک

متاسفانه تاکنون روش کنترلی بیولوژیک بر علیه این بیماری گزارش نشده است.

سایر مطالب:

بیماری زنگ آلو و کنترل آن
بیماری زنگ بادام زمینی
بیماری سیاهک گندم ،علایم و راه های کنترل آن
آفت تریپس گندم و چگونگی کنترل آن

کنترل شیمیایی

کنترل تلفیقی با رویکرد پیشگیرانه به همراه کنترل بیولوژیک (در صورت وجود) را همیشه در نظر داشته باشید. محلول پاشی با قارچ کش های پروپیکونازول یا تریازول می تواند به صورت پیشگیرانه برای جلوگیری از بیماری استفاده شود. دستورالعمل نحوه استفاده از محصول را به دقت مطالعه کنید.

اقدامات پیشگیرانه

• استفاده از ارقام مقاوم یا متحمل.
• کاشت دیرهنگام گندم زمستانه و کاشت زودهنگام گندم تابستانه.
• بازدید مرتب مزرعه و حذف گیاهان ناخواسته.
• کاشت گیاهان در تراکم کمتر.
• تناوب زراعی مناسب.
• عدم استفاده بیش از حد از کودهای نیتروژنه.
• حذف و از بین بردن بقایای گیاهی بعد از برداشت.
• استفاده از ابزار ضدعفونی شده و تمیز.