عوامل موثر بر طول عمر مفید گاو شیری
عمر مفید گاو شیری در تولید و از آن مهمتر اقتصادی بودن آن اهمیت فراوانی دارد ،بنابراین توجه و اهمیت دادن به نکات مهم آن در بحث پرورش بسیار مبحث مهم و چالش بر انگیزی است که در زیر به تفصیل به آنها خواهیم پرداخت.
عوامل موثر بر طول عمر مفید گاو شیری
الف- مرحله ی تولد تا از شیرگیری
مدیریت گوساله ها در سه ماه اول بسیار مهم است زیرا در این مدت حیوان دوره ی تولد، ارتباط با محیط مصرف آغوز وشیر خوارگی را تجربه می کند. از طرف دیگر وضعیت فیزیولوژیکی حیوان در این دوره ازجنبه های حائز اهمیت می باشد که شامل توانائی جذب مولکولهای درشت ایمنوگلوبین در روده ، توانائی هضم بالای چربی و ساکارید ها بدون عارضه ی متابولیسمی، مستعد بودن حیوان به عفونت های روده ای و اسهال و تغییرات معنی دار در شکل ، حجم و ترکیب مواد مغذی و عادت یافتن سیستم بدن با آن و در نتیجه افزایش عمر مفید گاو شیری در آینده می باشد.
زایمان گاو و مراقبت از گوساله :
در صورت رعایت اصول انتخاب اسپرم و تغذیه مناسب، زایمان طبیعی خواهد بود. نکته ی اساسی و حیاتی درمورد گوساله در ۱۵ دقیقه ی اول بعد از تولد است که رفلکس تنفسی باید فعال گردد و گوساله باید خشک شود؛ در صورت زایمان طبیعی و عدم شیوع یون گاو باید خود این گاو با لیس زدن گوساله انجام دهد. گوساله ۷۲-۲۴ ساعت زمان لازم دارد تا به حد آستانه ی تنظیم دمائی بدن برسد.
آغوز
تا ۶ ساعت اول بعد از زایمان جذب ایمنوگلوبین حداکثر است ودر این مدت تا۵ درصد وزن بدن و در روز اول تا ۱۰- ۸ درصد وزن بدن باید آغوز بخورد(به دلیل اهمیت آغوز توصیه شده که در صورت امتناع گوساله با لوله ی مری آن را به صورت اجباریخورانده شود) مدت خشکی مادر ، کیفیت تغذیه ی آن از لحاظ سلنیوم ویتامین های A ، Eو K ، سن مادر ومیزان ایمن زائی درآن زمان مصرف آغوز توسط گوساله در کیفیت عملکرد آغوز موثر است، میزان ایمنوگلوبین در شیر مادر از ۲۲ تا ۵۰ میلی گرم در میای لیتر متغیر است(۳).
مصرف آغوز علاوه بر ایجاد ایمنی غیر فعال(میزان۱۰۰ گرم) برای گوساله به دلیل غنی بودن از ویتامین ها ، انرژی ، پروتئین ، عوامل محرک رشد نا شناخته و هورمون ها ، باعث بالا رفتن بنیه ی عمومی گوساله می شود و به عنوان پایه و زیر بنای دام درکل زندگی و بهبود عمر مفید گاو شیری محسوب می شود.
جایگاه نگهداری و تاثیر آن در عمر مفید گاو شیری
جایگاه تمیز برای گوساله از موارد تاثیر گذار در سلامت آن است و احتمال ایجاد عفونت را کاهش می دهد. تغذیه ی آغوز ۲-۱ روز اول طول می کشد بعد از آن تغذیه ی شیر شروع می شود . با توجه به اینکه قیمت شیر کامل بالاست برای بالا بردن سود می توان تمام یا بخشی از آن را با جانشین شونده ی مناسب جانشین کرد که به قیمت شیر ، قیمت جانشین شونده ،ارزش غذائی آن ، میزان آغوز و شیرهای دور ریختنی ( شیرهای و آلوده و غیرقابل استفاده توسط انسان) بستگی دارد.
در مورد گوساله های ماده توصیه می شود که در ۳ هفته ی اول از شیر کامل تغذیه کنند که واین به به علت این است که مادران و مولدین آینده گله خواهند بود .
شیر ورم پستانی را نیز تنها باید به گوساله های نر داد . در صورتی که امکان جداسازی گوساله های ماده از همدیگر و عدم مکیدن پستانهای هم و جود داشته باشد مصرف شیرورم پستان مانعی ندارد. در صورت تغذیه ی جانشین شونده باید به احتیاجات مواد معدنی، ویتامین ها و … توجه شود.
جیره های استارتر
جیره های استارتر را می توان از هفته ی دوم به بعد در اختیار گوساله گذاشت. در مورد مصرف علوفه هم اختلاف نظر وجود دارد. از جنبه ی افزایش حجم پیش معده و تحریک نشخوار و هضم صحیح (زمان ماندگاری ) و قیمت خوراک مفید است از طرف دیگر با توجه به غیر فعال بودن شکمبه در ابتدا و عدم هضم فیبر و ایجاد مشکلات، زیر۸ هفته توصیه نمی شود مگر مقدار کمی برگ یو نجه با کیفیت که در استارتر گنجانده می شود(۳).
گوساله ها برای استفاده از علوفه و مواد متراکم نیاز به فلور مناسب شکمبه وپرزهای گسترده جهت جذب دارند .
غلات با ایجاد اسید ها ی چرب فرار بوتیرات و پروپیو نات باعث گسترش پرز ها و بالا رفتن قابلیت جذب اسید های چرب فعال می شوند. ایجاد بوتیرات و پروپیونات در اثر تخمیر مناسب ناشی از فلور میکروبی مناسب ایجاد می شود واین مجموعه هضم و جذب را افزایش داده ودر نهایت رشد گوساله و در نتیجه عمر مفید گاو شیری را افزایش می دهد.
اهمیت آب و تاثیر آن در عمر مفید گاو شیری
مصرف آب ودر اختیار گذاشتن آب در کنار شیر یا جایگزین شیر باعث افزایش ماده ی خشک مصرفی می شود. البته ممکن است که گوساله که به طور آزادانه آب در اختیار دارد بیش از مورد نیاز آب مصرف کند ودر فرآیند لخته شدن شیر مشکل ایجاد کرده و موجبات اسهال را فراهم کند.
با توجه به قیمت بالای مواد مغذی مصرفی گوساله ها سعی بر این است که گوساله در حد نیاز رشد مناسب تغذیه شود و مصرف بیش از حد آن باعث چاقی می شود و قابل قبول نخواهد بود.زیرا از یک طرف هزینه ی تمام شده ی پرورش بالا می رود واز طرف دیگر با توجه به پروسه ی از شیرگیری امکان از خوراک افتادن واز بین رفتن این هزینه ها بیشتر خواهد بود مضاف بر آن با توجه به هزینه ی رشد پائین در بعد از شیرگیری به صرفه تر است که حتی المکان به آن دوره موکول شود.
از شیرگیری گوساله ها
از شیرگیری گوساله ها و تبدیل خوراک مایع به جامد و تغییرکیفیت ماده ی خوراکی می تواند گوساله ها را با مشکل مواجه کند که باید با سیاست هائی نظیر حذف تدریجی شیر و تامین احتیاجات به طور کامل از مواد
خوراکی می توان این استرس را به حداقل رسانید گفته می شود که گوساله زمانیکه ۱ درصد وزن بدن ، ماده ی خشک مصرف کند می تواند از شیر گرفته شود که مو ثر از حجم پیش معده، کیفیت پرزهای آن و فلور میکروبی آن است.
ب-عوامل موثربرعمر مفید گاو شیری(از۶ ماه به بعد)
سالانه۳۵-۲۵درصد گله های شیری حذف می شوندوبرای حفظ گله دوشا بایدجانشین های آنها ازبین تلیسه های موجود درسال قبل انتخاب شوند پس بایددرنظرداشت که هرگونه فعالیت وشدت وضعف مدیریتی دراین زمان به طورغیرمستقیم برعملکردتولیدی اثرمعنی داری خواهدگذاشت عنوان شده که۲۰-۱۵درصدهزینه های تولیدشیرمربوط به تلیسه های جایگزین است وبایدتلاش شودتاحتی الامکان تلیسه های باوضعیت بدنی مناسب،زایش درسن قابل قبول وسلامت دام وتولید گوساله وشیرمناسب درزایش اول وهمینطوردرزایش های بعدی ایجادکرد وهرگونه آثارمثبت ومنفی درزمان تولید میتواند ناشی ازدوران تلیسگی باشد.
در استراتژی پرورش تلیسه هابایدامادگی برای تلقیح درسن۱۵-۱۳ماهگی شودکه دام بایدبه۶۰درصدوزن بلوغ جسمی خودرسیده باشد.ارتفاع ازجدوگاه۱۳۰cmودارای امتیازبدنی ۳باشد.دررابطه باامتیازبدنی بایدسعی شودکه گوساله هاازابتداچاق نشوندودرحداحتیاج،انرزی وپروتئین مصرف کند.
چاقی باعث افزایش حجم چربی بدن واگرهمراه عدم تامین پروتئین مطلوب باشدسبب کوتاهی قد عدم رشداستخوان لگن وتوسعه اندام های تولیدمثلی می شودکه سن اولین تلقیح راافزایش می دهد(باوجوداینکه وزن بدن به حدمطلوب رسیده ولی این وزن ناشی ازذخائرچربی است.)ازطرف دیگرچربی بانفوذدرغددپستان ممانعت فضایی برای توسعه مجاری شیری درآن وکاهش تولیدپس اززایش می شود.
درصورت آبستنی،زایمان بامشکل مواجه می شودواحتمال ناهنجاری پس اززایمان نیزبالامی رود.ازطرف دیگرباتوجه به هزینه بالای خوراک مصرف وعدم نیازدام به این مقدارخوراک بارهزینه مضاعف به بدنه پرورش وارد می شودکه قابل قبول نیست.
عوامل موثر برسلامت تلیسه ها:
تلیسه ها به دلیل عدم تولید شیر کمتر با نوسانات متابولیسمی مواجه اند وبا یک مدیریت مناسب می توانند به راحتی این دوره را طی کنند ؛ این موضوع گا ها باعث بی توجهی پرورش دهندگان وبا سوء مدیریت هایی که روی آنها انجام می دهند باعث ایجاد مشکلات در آنها می شوند که نتایج آن در زمان تلیسه گی وتولید مواجه پرورش دهندگان خواهد شد از مهمترین موارد بحث جایگاه است که به دلیل مسائل رفتاری و جلوگیری از آسیب دیده گی ها وارائه ی مدیریت خوب تغذیه توصیه می شودکه این دام ها در گروه های با حداقل اختلاف سنی ممکن دسته بندی شوند.
تمیزی و خشکی بستر تلسیه ها ، وجود گل ولای در بستر و چسبیدن آن به بدن گوساله باعث کاهش سرعت رشد و تعویق زمان اولین زایش می شود و دام را به بیماری انگلی مبتلا می کند و از طرف دیگر باعث تخریب فیزیکی و پاتوژنیک اندام های حرکتی وسمها می شوند.
مشکلات ورم پستان نیز از مسائلی است که از دوران تلیسه گی شروع می شود و در دام های بالغ خود را نشان می دهد که بخش مربوط توضیح داده خواهد شد. از مسائل مهم تاثیر گذار در دورهانجام واکسیناسیون است که طبق پروتوکل های منطقه ای وعلمی اجرا می شود داده خواهد شد.
سایر مطالب:
اختلالات عفونی دستگاه تناسلی گاو ماده
ج-عوامل موثر بر طول عمر مفید گاو شیری در مرحله ی تولید
با پیشرفت صنعت گاوشیری و اهمیت عمر مفید گاو شیری وافزایش پتانسیل تولیدی گاوها حساسیت آن ها هم بالاترمی رود و از جمله ی آن حساسیت ها نسبت به بعضی متابولیت های سمی است که با توجه به حجم بالای تولید و افزایش متابولیسم بدن ایجاد می شوند.
در صورتی که قصوری در بخشی از شرایط استاندارد رخ دهد حیوان از تعادل خارج می شود و باز گرداندن آن به شرایط استاندارد مشکل خواهد بود از سوی دیگر تغییراتی که در مراحل مختلف تولید در سیستم فیزیولوژی حیوان رخ می دهد می تواند زمینه ساز خروج از تعادل متابولیتی باشند .
با توجه به کاهش تولید شیر در اواخر آبستنی از احتیاجات دام در این دوره کاسته می شود و حجم خوراک ونوع مواد خوراکی تغییر می کند و اوج آن در دوره ی خشکی رخ می دهد در این حال سیستم گوارشی و اندام های وابسته با سطح و کیفیت خوراک آدابته می شوند .
زایمان
زایمان باعث تغییرات معنی دار درسطح متابولیت خون و همین طور اشتهای دام نیز کاهش می یابد و از مقدار مصرفی خوراک کاسته می شود بخصوص اگر دام بیش از حد چاق شده باشد. درادامه حیوان آدابته به خوراک کم وتولید رو به افزایش مواجه است که نیاز غذای ی بالایی را می طلبد میزان تولید تا ۶۰ روزه گی به اوج خود می رسد در صورتی که مقدار خوراک ۸۰-۷۰ روز طول می کشد تا به اوج خود برسد که این تفاوت باعث می شود که حیوان با بالانس منفی انرژی مواجه شود. مجموع این عوامل باعث می شود که اکثر بیماری های متا بولیک از زایمان تا یک ماه بعد از آن رخ دهند.
تغییرات دما و کیفیت بستر و سیستم شیر دوشش در تشدید این حساسیت ها سهم بالایی دارند نوع جیره نویسی و تامین احتیاجات حیوان به صورت قابل جذب تامین توازن احتیاجات در خوردن فیبر کافی و گرفتن قدرت انتخاب از گاو ازمواردی که در کنترل این ناراحتی ها مفید خواهد بود.
