آفت کرم ساقه خوار برنج و آشنایی با روش های کنترل آن

آفت کرم ساقه خوار برنج به عنوان یکی از اصلی ترین آفات برنج شناخته شده و به پروانه ای از جنس ماده گفته می‌شود که رنگ آن زرد روشن و قهوه ای روشن می باشد و در صورتی که کرم ساقه خوار به عنوان یکی از آفات برنج از نوع نر باشد رنگش به خاکستری تیره مایل می باشد. این حشره در صورتی که ماده باشد اندام درشت تر از جنس نر دارد.

آفت کرم ساقه خوار برنج

بالهای جلویی این حشره به عنوان یکی از آفات برنج دارای چند لکه نقره ای و یک ردیف لکه سیاه می باشد. کرم ساقه خوار ماده در صورتی که بال هایش را باز کند چیزی در حدود ۲۵ تا ۳۵ میلیمتر اندازه خواهد داشت و همچنین کرم ساقه خوار نر در صورتی که بال هایش را باز کند در بین ۲۰ تا ۳۰ میلیمتر اندازه خواهد داشت. 

آفت کرم ساقه خوار برنج یکی از انواع آفت برنج

تولید مثل کرم ساقه خوار به عنوان یکی از آفت برنج به این صورت است که تخمهای این حشره در چند ردیف به رنگ زرد روشن بر روی برگهای گیاهان و در امتداد رگبرگ ها و یا روی غلاف ها جایگزین می شوند، سپس تخم بعد از گذشت مدتی سیاه رنگ شده و در این موقع لارو پوست تخم را سوراخ نموده و از آن خارج می شود.

نوزاد کرم ساقه خوار که از تخم بیرون آمده سر بزرگی داشته و معمولاً رنگ آن قهوه‌ای روشن می باشد. بیشترین میزان خسارتی که این آفت برنج ایجاد می کند در مرحله لاروی می باشد که از ساقه های برنج تغذیه می نماید.
کرم ساقه خوار در هنگام لارو در دو مرحله به بوته های برنج به عنوان آفت برنج حمله می کند. در مرحله اول این آفت به ساقه های جوان برنج حمله کرده و به تدریج برنج رنگ زرد به خود گرفته و کم کم خشک می گردد که در نتیجه این کار ممکن است گیاه برنج جوانی خود را از دست بدهد.

علایم و نشانه های آفت کرم ساقه خوار برنج به مزرعه

1. بوته ها و ساقه های جوان زرد و خشک می شوند. این اتفاق معمولا در اواخ خرداد رخ می دهد و بوته های آسیب دیده با ایجاد جوانه های جدید خودشان را ترمیم می کنند. میزان این ترمیم در ارقام پرمحصول بسیار بیشتر از ارقام کم محصول است.
2. در اوایل تیرماه که مرحله خوشه دهی است، لاروها به گیاه حمله می کنند و دانه های برنج خشک و پوک می شوند و این خوشه ها سفید می شوند که اصطلاحا به آنها white heads می گویند. تشخیص این خوشه های سرسفید در شالیزار بسیار راحت می باشد و از رایج ترین نشانه های حمله این آفت است.
3. سوراخ های ریزی بر روی ساقه ها قابل مشاهده می شود
4. مواد چربی و یا مدفوع حشره در داخل ساقه های آسیب دیده نمایان می شود.

طریقه خسارت آفت ساقه خوار برنج

همینطور که ازاسم آفت مشخص است به ساقه برنج حمله می‌کند.

اگر آن‌ها به گیاه جوان حمله کنند ابتدا برگ میانی آن‌ها زرد شده و کم کم خشک می‌شود. (این علامت را اصطلاحا dead hearts می‌نامند).

در صورتی که آفت در زمان گل دادن و خوشه کردن به گیاه حمله کند دانه در خوشه تشکیل نشده و باعث خشکی خوشه می‌شود (اصطلاحا آن را white heads می‌نامند). اگر دانه به این آفت آلوده شود باعث لاغری و شکنندگی دانه می‌شود.

نسل اول آفت مرحله اول خسارت را وارد می‌کنند. دراین مرحله با رشد ساقه‌های اطراف گیاه در مقابل افت عکس العمل نشان می‌دهد و با ایجاد ساقه های جدید از خسارت آفت تا حدی جلوگیری می‌شود.

تقریبا گیاه در مرحله رویش است که مرحله دوم خسارت به گیاه آغاز می‌شود. با رشد ساقه های جانبی دیگر امکان ترمیم خسارت وجود ندارد. در این ساقه‌های آلوده وضعیف در اثر وزش باد شکسته و باعث خراب شدن و از بین رفتن ساقه‌های سالم اطراف می‌گردد.

کنترل و مبارزه با آفت کرم ساقه خوار برنج

کنترل فیزیکی آفت کرم ساقه خوار برنج

برای کنترل فیزیکی این آفت خطرناک می‌توانید از راه‌های زیر کمک بگیرید:

1. سوزاندن علف های هرز اطراف و بقایا اطراف مزرعه
2. تخت کردن هرچه زودتر آب بعد از شخم زدن زمین
3. شکار پروانه‌ها با تله‌نوری

در بهار باید هر مزرعه دارای تله نوری باشد زیرا بهار موقع خروج پروانه‌هاست. تله‌های نور عبارت است از یک فانوس معمولی که زیر آن یک تشت آب قرار دارد.

پروانه ها به طرف نور می‌روند و در داخل آب افتاده و تلف می‌شوند. ترجیحا باید نور زرد باشد. برای اطمینان از مرگ پروانه‌ها می‌توان درون تشت را با کمی سم مثل دیازینون یا دورسبان مسموم نمود.

کنترل مکانیکی

همه روزه به خزانه‌های برنج بروید و بازرسی کنید تا اگر پروانه‌ها تخم ریزی کرده باشند برگ‌های آلوده را چیده و از بین ببرید.

ارقام مقاوم

استفاده از ارقامی مقاوم در مقاومت ارقام برنج نسبت به کرم‌ساقه‌خوار هم خصوصیات فیزیکی و هم خصوصیات شیمیایی گیاه دخالت دارند (داس ۱۹۹۷). رقم نعمت به خاطر وجود مقدار سیلیس زیاد مقاوم‌ترین رقم گزارش شده است. رقم‌های خزر و بینام نسبت به نسل اول و دوم آفت از مقاومت متوسطی برخوردارند. استفاده از ارقام با سیلیس زیاد.

سایر مطالب:

کمبود گوگرد در برنج ،عوامل و علایم آن

کنترل بیولوژیک

توسط باکتری Bacillus thuringiensis که روی لارو این حشره دارای فعالیت پاتوژنیک است. به میزان ۲ کیلو در هر هکتار.

توسط قارچ beauveria brassiana روی مراحل مختلف رشدی این آفت و روی لارو و شفیره ایجاد می‌کند.

حشرات- یک نوع زنبور پارازیت لارو apanteies sp از خانواده braconidae گونه هایی متعدد که زنبور پارازیتویید تخم هستند. رها سازی این زنبور مصادف با ظهور نسل دوم کرم ساقه خوار کارسازتر از نسل اول بوده و به خوبی جمعیت آفت را تحت کنترل خود قرار می‌دهد.

یک نوع سوسک شکاری موسوم به دراکولا که از تخم کرم ساقه خوار تغذیه می‌نماید.

اردک- اردک با گل آلود کردن آب مانع از رسیدن نور خورشید به سطح خاک و در نتیجه مانع رشد علف‌های هرز می‌شود و با تحریک گیاه ریشه دوانی آن را سریع‌تر می‌کند و کود حیوانی هم تولید و به زمین اضافه می‌کند. کرم ساقه خوار را کنترل ونقش مهمی در بیولوژیک آنها دارد.

در صورت استفاده از زنبور تریکوگراما به جای سموم شیمیایی می‌توان ۱۰۰عدد تریکو کارت را در ۲۵۰تا ۳۰۰ مترمربع خزانه استفاده نمود.

کنترل شیمیایی

کنترل شیمیایی آفات، آخرین راهکاری است که ما به شما توصیه می‌کنیم. سعی ما بر این است که با استفاده از سایر راه‎‌ها این آفت را کنترل کنیم. اما در صورتی که ناچار به مبارزه شیمیایی شویم، راه‌های زیر را به کار می‌بریم:

۱- کنترل و مبارزه با کرم ساقه خوار در خزانه

پروانه های کرم ساقه خوار در زیر برگ‌های برنج در خزانه تخم‌ریزی می‌کنند. کنترل خزانه به علت کم بودن سطح خزانه نسبت به زمین اصلی راحت‌تر و مقرون به صرفه‌تر است.

در صورت سمپاشی خزانه‌ها به صورت همگانی می‌توان نسل اول جمعیت کرم ساقه خوار را در مزارع تا حد زیادی کاهش داد.

۳ تا ۵ روز قبل از کندن نشاء، خزانه را می‌توان با سم دیازینون یا با یکی از سموم سمپاشی نمود.

در موقع محلول پاشی خزانه باید کم آب بوده و تا چند روز باید از ورود و خروج آب به خزانه جلوگیری نمود.

۲- مبارزه بر علیه کرم ساقه خوار برنج در زمین اصلی

بر اساس آلودگی ۲ درصد ساقه‌های برنج با یکی از سموم شیمیایی

(گرانول ۵ یا ۱۰ درصد و یا گرانول پادان ۴ درصد) مزرعه را گرانول پاشی نمود.

دیازینون ۱۰ درصد ۱۵ کیلوگرم و ۵ درصد ۳۰ کیلوگرم و پادان ۴ درصد ۲۵ کیلوگرم در یک هکتار کفایت می‌کند.

در موقع گرانول پاشی باید مزرعه به اندازه ۴ تا ۵ سانتیمتر آب داشته باشد و جریان آب از کرتی به کرت دیگر برقرار نباشد. تا چند روز همچنان از ورود و خروج آب به هر کرت خودداری شود.

۳- مبارزه بر علیه کرم ساقه خوار برنج در زمین اصلی در نوبت دوم

ارقام زودرس که زود کاشته شده باشند قبل از شیوع نسل دوم آفت برداشت شده یا در حال برداشت هستند. لذا برای نسل دوم آفت نیازی به کنترل و مبارزه نیست.

در صورت آلوده بودن ۴ درصد بوته های برنج مزرعه را گرانول پاشی می‌نماییم.

۴- مبارزه بر علیه کرم ساقه خوار برنج در دیر کاشت‌ها و دیررس‌ها

در دیررس‌ها در صورت عدم کنترل و مبارزه محصول شدیدا کاهش می‌یابد. لذا باید تعداد گرانول پاشی یا سمپاشی را بیشتر نموده یا از تعداد دفعات بیشتر رهاسازی زنبور استفاده کرد.

در نوبت دوم یا سوم گرانول پاشی به مقدار ۲۰ کیلوگرم گرانول ۱۰ درصد یا ۴۰ کیلوگرم گرانول ۵ درصد یا ۳۰ کیلوگرم گرانول پادان ۴ درصد و یا ریجنت به مقدار ۲۰ کیلوگرم مورد نیاز است.

کنترل فیزیولوژی و رفتاری

اگر قصد کنترل فیزیولوژی آفت را داشته باشید، می‌توانید از راهکارهای زیر بهره بگیرید:

استفاده از فرومون‌ها

این روش به منظور ایجاد اختلال در جفت‌گیری نرها به کار می‌رود، که از ابتدای فصل زراعی همزمان با نشای برنج با نصب ۱۰۰ لوله خیزران حاوی ۰.۴ گرم فرمون در هکتار به فاصله ۱۰*۱۰ متر و قرار دادن ورقه‌های پلیمر سبب اشباع محیط از فرمون و گیجی پروانه‌های نر می‌شود. در نتیجه تخمک ماده‌ها لقاح نیافته و تخم‌هایشان عقیم می‌شود.

در حین استفاده از این روش باید از کاربرد هرگونه روش جلب کننده آفت خودداری شود.