بیماری شانکر فوموپسیسی انجیر و مبارزه با آن

بیماری شانکر فوموپسیسی انجیر که به آن شانکر انجیر هم گفته می‌شود در انجیرستان های دیم کشور به‌خصوص در شهرهای استهبان، جهرم، کازرون و فیروزآباد استان فارس و منطقه راویز رفسنجان به‌شدت شیوع دارد و باعث خشک شدن بسیاری از شاخه‌ها و گاهی تمامی درخت انجیر می‌گردد.

بیماری شانکر فوموپسیسی انجیر

شانکر فوموپسیسی یک‌گونه قارچ با نام علمی Phomopsis cinerascens است که سبب ایجاد زخم روی تنه‌ها و سرشاخه‌ها می‌کند. این قارچ یک بیماری چندساله است که در سال‌های ابتدایی تشخیص آن دشوار است. در ابتدای آلودگی این قارچ باعث ایجاد لکه‌های رنگ‌پریده و زخم‌های بسیار کوچک روی شاخسار انجیر می‌شود.

با گذشت زمان و رشد تنه، این زخم‌ها بزرگ‌تر شده و دسته‌جات آوندی مرکزی نمایان می‌شوند. اندام‌های زایشی قارچ نیز در میانه این شانکرها مشاهده می‌شود. ایجاد شانکر باعث اختلال در آمدوشد مواد غذایی و آب بین ریشه و اندام هوایی شده و شاخه‌های آلوده ابتدا دچار سر خشکیدگی و سپس کاملاً خشک می‌شوند.

علایم بیماری شانکر فوموپسیسی انجیر

بیماری به تنه درخت انجیر و شاخه های چندساله و قطور حمله می کند. در آغاز وقوع عفونت، نشانه ها خیلی واضح نیستند، زیرا شروع آلودگی فقط با اندکی تغییر رنگ پوست همراه است. بعد از گذشت چند سال شانکر تشکیل می شود و قسمتهای قدیمی تر آن به رنگ سفید متمایل به خاکستری در آمده، پوست محل شانکر ترک می خورد و تا اندازهای محل شانکر فرورفتگی پیدا می کند.

در متن شانکر نقاط ریز سیاه رنگ ظاهر می شوند که پیکنیدهای قارچ مولد بیماری هستند. توسعه سالانه شانکر به گونه ای است که گاهی نوارهای هم مرکز در آن ظاهر می شوند. پوست داخلی و قسمتی از چوب شاخه ها در محل شانکر بافت مرده شده، به رنگ قهوه ای در می آیند.

اگر شانکر گرداگرد شاخه یا تنه را فرا گیرد باعث خشکیدن آنها می شود. خشک شدن شاخه های شانکردار بیشتر در تابستان بروز می کند و برگهای این قبیل شاخه ها پژمرده، قهوه ای و خشک شده و روی درخت باقی می مانند. وقوع عفونت و ظهور شانکر گاهی در اطراف جوانه ها و بیشتر در محل شکستن یا هرس شاخه ها یا بخشهایی است که بر اثر تابش شدی آفتاب سوختگی پیدا کرده باشند.

عامل بیماری شانکر فوموپسیسی انجیر

عامل بیماری با بیماری شانکر انجیر Phomopsis cinerascens است. فرم جنسی این قارچ Diapornhe cinerascens نام دارد که تاکنون در ایران گزارش نشده است. پیکنیدهای این قاری ر لایه های خارجی پوست در محل شانگرها تشکیل می شوند، کروی بخ، روزنه دار و با قطر ۲۵۰ تا ۵۰۰ میکرومتر هستند. پیکنیدها محتوی دو نوع پیکنید یوسپورند: اسپورهای تیپ » که بیضوی کشیده، تک سلولی و حاوی دو لکه روغنی در دو انتها و اسپورهای تیپ B که نخی شکل و در انتها خمیده اند.

سایر مطالب:

آفت بید انجیر یا پروانه برگخوار انجیر و چگونگی کنترل آن

انواع محصول انجیر از نظر درخت و میوه

دلایل ریزش میوه انجیر در فصل باردهی درخت

بیماری موزاییک انجیر ،علایم و روش های کنترل آن

چرخه بیماری و زیست شناسی

عامل بیماری به صورت پیکنید یا میسلیوم در شانکرهای روی درخت یا پیکنید در شاخه های شانکردار قطع شده موجود در باغ، زمستان گذرانی می کند. بارندگیهای اوایل بهار باعث نفوذ رطوبت در پیکنید و خروج توده های لعابی شکل پیکنیدیوسپور می شوند. اسپورهای خارج شده با قطرات باران توأم با باد، وسایل هرس یا پرندگان منتشر شده، آلودگیهای اولیه را به وجود می آورند.

بررسیهای انجام شده در شیراز به وسیله جوادی و بنی هاشمی (۱۳۸۱) در مورد زیست شناسی عامل بیماری نشان می دهند:

1. زخمهای هرس، آسیبهای مکانیکی و بافتهای ضعیف شده بر اثر آفتاب یا واقع شده در زاویه شاخه ها مهم ترین محلهای ورود بیمارگر به شمار می روند؛
2. درختان انجیر در فصل تابستان در برابر عامل بیماری مقاوم و پایدارند؛ در اوایل پاییز حساسیت درختان به وقوع و پیشرفت عفونت و شانگر افزایش یافته، این حساسیت تا اواسط بهار ادامه دارد.
3. پیشرفت و توسعه شانکر رابطه چندانی با بارندگی ندارد، ولی با دمای محیط مرتبط است؛
4. طول دوره حساسیت زخمهای هرس طولانی است، به گونه ای که در پاییز و زمستان و اوایل بهار حساسیت زیاد و از اواسط بهار به بعد حساسیت زخمها به عفونت کاهش می یابد؛
5. مهم ترین عامل تشکیل پیکنید قارچ، رطوبت نسبی محیط است.

مبارزه و کنترل بیماری شانکر فوموپسیسی انجیر

1. درختهای انجیر را با آبیاری به موقع، کود دادن و هرس مناسب باید همیشه شاداب و توی نگه داشت
2. از شکستن شاخه ها، بروز آفتاب سوختگی یا سرمازدگی در اثر یخبندان – با تدارک و تمهیدات خاص – باید جلوگیری به عمل آید.
3. هرس درختان انجیر را حتی الامکان باید تا پایان زمستان یا اوایل بهار به تاخیر انداخت، هر چند این تأخیر هرس، باعث تغییرات فیزیولوژیک و کاهش تشکیل جوانه های میوه دهنده می شود.
4. لازم است شانکرهای ایجاد شده را با چاقوی تیز تراشید. هنگام تراشیدن شانکر بهتر است تمام قسمتهای آلوده و تغییر رنگ یافته پوست به انضمام نواری از بافتهای سالم حاشیه آنها برداشته شود و پوست و اندامهای تراشیده شده از باغ خارج و سوزانیده شوند.
5. بلافاصله بعد از هرس یا قطع شاخه ها یا تراشیدن شانکرها، لازم است محل زخمهای ایجاد شده، بخشهای بدون پوست شاخه ها و تنه های درخت را با محلول غلیظ بنومیل یا تیوفنات متیل ضدعفونی کرد و پس از خشک شدن، آنها را با خمیر پیوند یا «والزا واکس» (خمیر محتوی ۳ درصد تیوفنات متیل) پوشانید (شکل ۵-۴). مطالعات اولیه – انجام شده به وسیله فاطمی و مبین (۱۳۶۲) نشان می دهند که قارچ کشهای پلی رام کمبی و باویستین در التیام زخمها مؤثرند و از پیشروی شانکرها جلوگیری می کنند. .