گیاه بادمجان و آشنایی با کاشت ،داشت و برداشت آن
گیاه بادمجان یکی از سبزیجات مهم خانواده solanaceae می باشد. مجموع تولید بادمجان دنیا حدود ۴۵ میلیون تن است. چین با ۵۸% ( ۲۹ میلیون تن ) ، هند با ۱۲ میلیون تن و جمهوری اسلامی ایران با ۱.۳ میلیون تن رتبه های اول تا سوم تولید دنیا را در اختیار دارند .
کشت گیاه بادمجان
بادمجان با نام علمی Solanum melongena و در انگلیسی به Eggplant مشهور است. گیاهی از خانواده Solanaceae یا همان خانواده سیب زمینیان است.
از دیگر گیاهان متعلق به این خانواده می توان به سیب زمینی و گوجه فرنگی و فلفل اشاره کرد.
ارتفاع این گیاه حداکثر به ۱.۵ متر می رسد. ریشه های آن، عمقی و گسترده است.
ایران با تولید پنج درصد از کل کشت بادمجان دنیا، رتبه سوم را بعد از چین و هندوستان دارد.
شرایط آب و هوایی
بادمجان بومی نواحی گرم بوده و در مقابل سرما حساس است. بطوریکه در دمای کمتر از ۱۶ درجه سانتیگراد، دچار خسارت غیرقابل برگشت و غیرقابل جبران، می گردد.
برای تولید بادمجان، یک فصل رشد طولانی حدود ۱۲۰ روز نیاز است.
بهترین رشد بادمجان در دمای ۲۱ تا ۲۹ درجه سانتیگراد اتفاق می افتد. دما و رطوبت بالا، عملکرد را کاهش می دهد.
بادمجان می تواند خشکی و غرقابی را تحمل کند ولی دوره های طولانی غرقابی، باعث شیوع بیماریهای ریشه ای می شود.
نیاز نوری گیاه بادمجان
بادمجان از لحاظ نیاز نوری، جزء گیاهان خنثی طبقه بندی می شود. لکن برای رشد و نمو مطلوب، نیاز به نور و گرمای کافی دارد.
نور ضعیف در ایام زمستان در گلخانه ها، باعث بدشکل شدن میوه و افتادن گل و غنچه می شود.
برای تشکیل تعداد مناسب گلها، شدت نور بیش از ۱۰ کیلولوکس مورد نیاز است. در عین حال میزان دمای گلخانه نباید پایین تر از ۲۰ درجه سانتیگراد باشد.
کاهش گرمای هوا و به ویژه گرمای خاک اگر کمتر از ۱۸ درجه سانتیگراد باشد، نیز اغلب اختلالاتی مثل افتادن غنچه و گل را در پی دارد.
جهت تولید بذر، دمای روزانه باید بین ۲۵ تا ۳۲ درجه سانتیگراد و دمای شبانه ۲۱ تا ۲۷ درجه سانتیگراد باشد.
خاک
بادمجان برای رشد مناسب احتیاج به حاصلخیزی خاک و تغذیه کافی دارد. بادمجان می تواند در تمامی خاکهای سبک شنی تا سنگین رسی رشد نماید.
خاک لوم شنی برای زمانی که زودرسی، موردنظر است ایده آل می باشد.
خاکهای سنگین برای عملکردهای طولانی تر و تاخیری توصیه می شود. برای رشد مناسب بادمجان، PH بین ۶ تا ۶.۵ مناسب می باشد.
ضمنا از کشت بادمجان در مزارعی که قبلا گیاهان خانواده Solanaceae شامل سیب زمینی و گوجه فرنگی و بادمجان و فلفل کشت شده بود، بایستی پرهیز شود.
سایر مطالب:
کود دهی گیاه بادمجان
بادمجان یک محصول با دوره رشد نسبتا طولانی است. از جمله سبزیجاتی است که مواد غذایی زیادی را از زمین جذب می کند.
بدین منظور می بایست از کودهای آلی و شیمیایی قبل از کشت و همچنین از کودهای شیمیایی به صورت سرک پس از کاشت، استفاده گردد.
البته اگر خاک مزرعه، شنی بوده و یا مزرعه از نظر مواد غذایی، ضعیف باشد، می بایست مقادیر بالاتری از کودها در نظر گرفت.
استفاده از کودهای شیمیایی به صورت مجزا و یا بصورت کود کامل باید در برنامه آماده کردن زمین قرار گیرد. مصرف کودهای شیمیایی می بایست براساس آزمون خاک باشد.
مقدار نیاز ازت
در خاکهای معمول دشت ها ، ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار ازت نیاز دارند. خاکهای شدیدا شنی مقدار و یا تعداد دفعات بیشتری به مصرف ازت نیاز دارند.
میزان نیاز به ازت می تواند بسته به فصل زراعی و میزان بارش و نوع خاک و آبیاری و تراکم گیاهی و طول مدت برداشت و روش و زمان کاربرد تفاوت نماید.
خاکهای آهکی کوهپایه ها و کوهها و دره ها ۱۰۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم در هکتار ازت نیاز دارند.
۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم از کود سرک توصیه شده را در زمانی که اولین میوه ها به اندازه تخم مرغ هستند و بقیه را بسته به نیاز ، طی یک تا سه مرحله مصرف می شود.
در مورد خاکهای سنگین کوهپایه ها و دره ها ، ازت کمتر با تعداد دفعات کاربرد کمتری مورد نیاز است. بهتر است کود ازته بصورت نواری مشابه آنچه که برای مصرف کودهای پتاسیمی شرح داده شد، مصرف گردد.
استفاده از کودهای کامل
استفاده از کودهای کامل شامل عناصر پرمصرف و کم مصرف، همچون کودهای ۲۰-۲۰-۲۰ و ۱۵-۳۰-۱۵ و غیره بصورت محلولپاشی و یا کود آبیاری می تواند تاثیر بسزایی در رشد و نمو بوته ها و میوه ها داشته باشد.
بهتر است در ابتدای مراحل رشد، از کودهایی با درصد فسفر بالا جهت ریشه زایی و استقرار بهتر بوته ها و در مراحل گلدهی و میوه دهی از کودهایی با درصد پتاسیم بالاتر جهت باروری بالاتر و بهبود عملکرد استفاده گردد.
شما میتوانید بذر بادمجان و انواع کود را از فروشگاه اینترنتی شاپ ثمر خریداری کنید
آماده سازی زمین
آماده سازی زمین اصلی، بایستی در اولین فرصت ممکنه صورت پذیرد تا اینکه انتقال نشاء در اولین زمان ممکن و در روزهای خنک بهار انجام پذیرد.
تاخیر در انتقال نشاء بادمجان و مصادف شدن آن با روزهای گرم تلفات جبران ناپذیری را در پی خواهد داشت. چرا که علاوه بر کاهش میزان تولید میوه یا بذر، هزینه های غیرضروری را نیز به برنامه کشت وارد خواهد شد.
انتقال نشاء
انتقال نشاها بهتر است هنگام عصر یا در روزهای ابری صورت گیرد تا شوک انتقال نشاء، به حداقل برسد.
در ایران، نشاکاری معمولا به دو صورت انجام می گیرد:
۱- نشاکاری در زمین کاملا خیس که آب در داخل جویها در حرکت است و نشاها در منطقه داغ آب، کاشته می شود. ۲- نشاکاری در خاک گاورو که در این حالت توسط یک چوبدستی چاله هایی در منطقه داغاب ایجاد می گردد.
نشاها در چاله ها قرار می گیرند و سپس چاله ها پر از آب شده و خاکدهی می گردند. مورد اخیر در منطقه ورامین معمولتر است.
در حالت مکانیزه، انتقال نشا توسط ماشین نشازن صورت می گیرد.
پس از استقرار نشاها و به منظور جلوگیری از افتادگی آنها در اثر باد و همچنین وزن میوه ها، ضروری است در مراحل آتی رشد گیاه، خاکدهی پای بوته ها انجام گیرد.
قیم زنی و خاکدهی پای بوته ها
پس از اینکه نشاها استقرار پیدا کردند به منظور جلوگیری از افتادن نشاها در اثر باد و همچنین مقاومت بوته ها در برابر وزن میوه ها، در مراحل رشد آتی گیاهان ضروری است که خاکدهی پای بوته انجام گردد.
در ایران این کار معمول نیست و معمولا خاکدهی پای بوته ها در یک یا دو مرحله صورت می پذیرد تا بوته، ایستایی بهتری داشته باشد.
با این وجود، در این روش تعدادی از بوته ها دچار خوابیدگی خواهد شد.
هرس
به منظور تولید میوه هایی با رنگ شفاف و کیفیت بالا، هرس شاخ و برگ در بادمجان انجام می گردد.
در هرس شاخه، برای هر بوته سه شاخه ، دو شاخه از اولین تقسیم از ساقه اصلی و یک شاخه بعد از این تقسیم نگه داشته می شود. تمامی شاخه های دیگر بصورت ادواری حذف می گردند.
هرس برگ
در هرس برگ، به منظور گردش بهتر هوا و همچنین نوررسانی بیشتر در کنوپی، برگهای پیرتر از قسمتهای پایین تر گیاه حذف می شود.
در برخی مناطق بادمجان کاری ایران مثل ورامین، در اواخر فصل رشد، یک نوع هرس بنام سرزنی انجام می گیرد.
بدین صورت که نوک سرشاخه ی بوته ها، زده می شود. این عمل باعث می گردد که میوه دهی در قسمت های تحتانی بیشتر گشته و بوته جوانتر می گردد.
مالچ گذاری
مالچ گذاری به منظور کاهش علف هرز، جلوگیری از فشردگی خاک و حفظ رطوبت خاک، مالچ گذاری در کشت بادمجان توصیه می گردد.
دو نوع مالچ برای بادمجان قابل توصیه است. مالچ آلی و مالچ پلاستیکی. مالچ های آلی همانند کلش برنج و موارد مشابه، معمولا پس از نشاکاری به کار می روند.
این مالچ ها رطوبت خاک را حفظ می کنند و مواد آلی خاک را افزایش می دهند و دمای خاک را پایین می آورند.
مالچ های پلاستیکی قبل از نشاکاری کشت بادمجان، بروی پشته ها و یا کف جوی ها کشیده می شوند.
پس از کشیدن پلاستیک می بایست در محل های نشاکاری، سوراخهایی ایجاد گردد. مالچ پلاستیکی برای کنترل علفهای هرز مدنظر است.
مالچ با پلاستیک سیاه بطور موثری علفهای هرز را کنترل می کند. ترکیبی از دو مالچ آلی و پلاستیکی بسیار مناسب خواهد بود.
آبیاری
زمین کشت بادمجان باید دائما مرطوب و نمدار باشد. آبیاری در زمان گلدهی و تشکیل میوه بسیار بحرانی است.
کمبود آب در این دوره می تواند منجر به تشکیل شکوفه های انتهایی پوسیده و میوه بدشکل گردد. کاهش اندازه میوه و عملکرد نیز در اثر استرس رطوبتی پدید می آید.
تنش رطوبتی در زمان رسیدگی میوه مهمترین عامل محیطی در تلخ شدن محصول می باشد.
پژمردگی در اواخر صبح، علامت خوبی برای نیاز به آبیاری است. توصیه می شود آبیاری بادمجان در تابستان هر ۳ تا ۴ روز یکبار و در بهار و پاییز هر ۶ تا ۸ روز یکبار، انجام می شود.
عمق آبیاری
این گیاه دارای ریشه متوسط است که عمق ریشه آن در خاکهایی با زهکشی خوب، حدودا ۹۰ سانتیمتر است. در هر آبیاری میبایستی خاک حداقل تا عمق ۴۵ سانتیمتری خیس گردد.
روش آبیاری بستگی به بافت خاک و تسطیح زمین و میزان آب موجود دارد.
عموما آبیاری نشتی یا همان جوی و پشته ای در کشت بادمجان در مزرعه یا فضای باز و سیستم آبیاری قطره ای در کشت بادمجان گلخانه ای استفاده میگردد.
مالچ با پلاستیک سیاه می تواند یکنواختی رطوبتی بهتری را در بین دوره های آبیاری ایجاد کند.
با توجه به شرایط خشک و نیمه خشک اقلیم کشور، توصیه می گردد که حتی الامکان کشت با مالچ پلاستیکی و آبیاری قطره ای صورت پذیرد تا کمترین اتلاف آب ایجاد شود.
سایر مطالب:
بیماری ساق سیاه بادمجان و کنترل آن
علفهای هرز گیاه بادمجان
رشد اولیه بادمجان، نسبتا کند است و به آرامی استقرار پیدا میکند. چون فاصله بوته ها از همدیگر نسبتا زیاد است.
لذا در رقابت با علفهای هرز به خصوص در اوایل فصل رشد ضعیف است. علفهای هرز متعددی از پهن برگها و باریک برگها برای کشت بادمجان ایجاد مزاحمت می کند.
از جمله این علفهای هرز میتوان به تاج خروس و سلمه تره و علف هفت بند و …و پنجه مرغی و قیاق اشاره کرد.
برای کنترل علفهای هرز مزارع بادمجان می توان از روشهای زراعی و مکانیکی و شیمیایی استفاده کرد.
کنترل زراعی
شامل استفاده از مالچ ها و استفاده از گیاهان پوششی در آخر فصل و تناوب زراعی مناسب برای کنترل جمعیت علف های هرز کشت بادمجان میباشد.
کنترل مکانیکی
شامل شخم عمیق در آخر فصل زراعی و همچنین قبل از تهیه زمین بادمجان، کولتیواتور زدن بین ردیف های کشت در طول دوره رشد گیاه و وجین علفهای هرز مزرعه توسط کارگر است.
کنترل شیمیایی
اعمال این نوع کنترل در کشت بادمجان، به خصوص در مناطقی که هزینه های نیروی کارگری، گران است، بسیار معمول می باشد.
سطح تولید بادمجان، نسبتا بالا است و تولید آن بسیار شبیه به فلفل و گوجه فرنگی است. لیکن تعداد علفکش هایی که برای آن ثبت شده است بسیار کمتر از سایر گیاهان است.
با توجه به محدودیتی که در مصرف سموم شیمیایی وجود دارد، کشاورزان می بایست یک برنامه کنترل علفهای هرز را پیش بینی کنند. باید این برنامه تلفیقی از روشهای زراعی و مکانیکی و شیمیایی باشد.
برداشت گیاه بادمجان
میوه بادمجان از زمانی که حدود یک سوم آن تشکیل شده است تا زمانی که اندازه نهایی خود را پیدا کرده باشد، قابل برداشت است.
محصول مطلوب بایستی سفت و براق و عاری از برش یا چروکیدگی و با اندازه مناسب و بازارپسند باشد.
میوه کاملا رسیده را می توان تا مدت زمان نسبتا طولانی روی بوته نگه داشت بدون آنکه تغییر محسوسی در آن ایجاد گردد.
البته نگهداری بیش از حد آن باعث سفتی پوست و بذری شدن و کاهش کیفیت میوه می گردد.
