زنبور گال زا ، حشره انگل زای گیاهان و درختان
زنبور گال زا (Gall wasp) حشرهای است که در بابتهای نرم درختان، گلها و سایر گیاهان تخم میگذارد. با رشد لاروها، این حشره شکل گرفته و معمولاً مانع رشد مناسب گیاه میشود.
معمولاً این حشره یک گونه گیاهی یا حداکثر اعضای یک خانواده گیاهی را آلوده میکند. در موارد حاد محصول را به خطر انداخته و گیاه را ممکن است نابود کند.
زنبور گالزا چیست؟
زنبور گالزا یک حشره پرنده از خانواده زنبورهای معمولی است. این نوع زنبور در بخشی از چرخه تولیدمثل خود نیاز به گیاه میزبان خاص خود دارد. هر گونه زنبورهای گالزا معمولاً فقط یک گونه یا جنس گیاهی خاص را آلوده میکند.
بهعنوان مثال زنبورهای گالزای مرکبات فقط درختان مرکبات را آلوده میکنند. سایر گیاهان و درختان به آن آلوده نخواهند شد. اگر درخت مرکبات در دسترس نباشد، زنبورهای گالزای مرکبات قادر به تولیدمثل نیستند.
البته توجه داشته باشید همه گالها ناشی از زنبور گالزا نیستند. برخی از گالها به دلیل حشرات دیگر مانند کنهها و مگسها و برخی دیگر به دلیل عفونتهای قارچی یا باکتریایی است.
علایم زنبور گالزا
انواع مختلفی از زنبورهای گالزا وجود دارد و تأثیر آنها بر روی گونههای میزبان نیز متفاوت است، اما یک علامت مشترک همه آنها وجود دارد: تشکیل یک کال یا چند مورد از آنها.
گال تورم بافتی مانند بافت برگ، بافت پوست یا بافت جوانه است که در اثر عفونت توسط زنبور گالزا ایجاد میشود.
زنبور گالزا با تخمگذاری در بافت نرم میزبان را آلوده میکند.
بسته به مورد، گال ممکن است شکلهای مختلفی به خود بگیرد، از شکل توپی کاملاً گرد گرفته تا گلبولهای بدون شکل روی برگ، ساقه، شاخه، پوست، گل یا جوانه.
زنبور گال زا چگونه گیاهان را آلوده میکند
زنبورهای گالزا با تخمگذاری در بافت نرم معمولاً در بهار یا در طول دوره رشد، درختان و گیاهان را آلوده میکنند.
مواد شیمیایی و آنزیمها و سموم دیگر توسط تخمها یا لاروها آزاد میشوند.
اینها گیاه میزبان را مجبور به تولید بافت اضافی در اطراف انگلها میکند و تورم یا گال ایجاد میکند.
گال از لاروها محافظت میکند و معمولاً غذای لاروهای زنبورهای گالزا را تأمین میکند.
وقتی لاروها بالغ میشوند، به حشرات بالغ تبدیل میشوند و کال را برای جفتگیری و تخمگذاری جدید حفر میکنند.
معمولاً یک گال در حدود ۱ تا ۶ هفته پس از تخمگذاری با چشم قابلمشاهده میشود.
گیاهانی که در برابر زنبورهای گالزا آسیبپذیر هستند
گیاه شناسان و حشره شناسان هر روز گونههای جدیدی را کشف میکنند. تنها بخشی از همه روابط احتمالی زنبورهای گالزا و گیاهان میزبان شناخته شده و توصیف شده است. در باغهای سراسر جهان، همه گونهها و خانوادههای گیاهی شناخته شدهاند که حداقل از یک یا چند زنبور گالزا پشتیبانی میکنند.
زنبورهای گالزا درختان
زنبور گالزای بلوط (Oak gall wasp): صدها گونه مختلف زنبورهای گالزا در خانواده Cynipidae وجود دارد که یک یا همه گونههای درخت بلوط را آلوده میکنند.
زنبور گالزای راش (Beech gall wasp): از آنجا که این درخت مربوط به بلوط است، برخی از زنبورهای گالزای هر دو گونه را آلوده میکنند.
زنبور گالزای شاه بلوط: این زنبور شاخههای جوان شاخه، جوانه گل و جوانه برگ را آلوده میکند. جالب اینجاست که زنبورهای ماده این نوع زنبور نیازی به جفتگیری ندارند و تخمهایی تولید میکنند که فقط ماده هستند.
زنبور گالزای درخت مرجان: زنبورهای گالزا تخمها را روی برگهای نزدیک رگهای اصلی تخمگذاری میکنند. برگها دچار انحراف و تغییر شکل شبیه پیچخوردگی برگها میشوند.
درختان گردو، افرا، نارون و … میزبان گونههای دیگری از زنبور گالزا هستند.
زنبورهای گالزا گلها
زنبور گالزای گل رز: گال گل رز به دلیل زنبورهای گالزایی هستند که بوتههای رز را آلوده میکنند.
زنبور گالزای گل یاسمن: تخمهای زنبورهای گال زا روی ساقهها باعث ایجاد تورم شده و روی شاخههای این گلهای خانواده گل یاسمن تأثیر میگذارد.
زنبورهای گالزا میوهها و سبزیجات
زنبور گالزای تمشک: زنبور گالزای تمشک روی ساقهها رشد میکند و گالهای گرد مانند یک پیراشکی در اطراف ساقه تولید میکند.
زنبور گالزای بلوبری: زنبور گالزا بلوبری در اطراف شاخه، گالی شبیه کلیه ایجاد میکند که تمام شیره شاخه را مصرف میکند.
زنبور گالزای مرکبات: گالها قسمتهای متورم ساقهها و گاهی رگههای اصلی در قسمت زیرین برگها را آلوده میکنند.
زنبور گالزای ساکولنت ها
تاکنون هیچ مورد قابل توجهی از زنبورهای گالزا روی ساکولنت ها مشاهده نشده است.
برخی از ساکولنت ها دارای تودههای شبیه گال به نام carunculations هستند که حاصل تغییر شکل ژنتیکی هستند و توسط زنبورهای گال زا ایجاد نمیشوند.
در مواردی گال به دلایل دیگری مانند کنهها یا قارچها به وجود میآیند. کنه آلوئه ورا زنبور نیست ولی باعث ایجاد گال میشود.
سایر مطالب:
زنبور تریکوگراما گامی به سوی مبارزه بیولوژیک آفات
زنبورهای گرده افشان بامبل و نقش آن ها در گرده افشانی
نیش زنبور عسل و آشنایی با خواص و عوارض آن
نحوه کنترل زنبور گال زا
گالهای کوچک بر روی برگ که توسط زنبورهای مختلف گالزا گذاشته میشود. یکی از بهترین راههای کنترل استفاده از روشهای طبیعی است. زنبورهای گالزا بهندرت یک درخت کامل را میگیرند.
روشهای طبیعی معمول برای کنترل زنبورهای گالزا شامل شکارچیانی است که از لاروهای زنبورهای گالزا تغذیه میکنند. زمانی که شکارچیان طبیعی وجود ندارند، حذف دستی نیز بسیار مؤثر است.
هرس شاخهها و برگهای آلوده به گال و سپس سوزاندن آنها در زمان مناسب (زمانی که نسل جدید زنبورها هنوز به دنیا نیامدهاند) تأثیر زیادی دارد.