گیاه دارویی ختمی از کاشت تا برداشت

0

گیاه دارویی ختمی گیاهی است علفی و چند ساله که ارتفاع آن به حدود ۲ متر می رسد ساقه آن از کرکهای ریز که به رنگ خاکستری می باشد پوشیده شده است . برگهای ختمی دندانه دار ، پهن و مانند قلب می باشد .

گلهای آن درشت به رنگ سفید مایل به قرمز یا ارغوانی است که بصورت دسته های سه تایی در اواخر تابستان ظاهر می شود . ختمی به علت داتشن گلهای زیبا به صورت گیاه زینتی در باغچه ها کاشته می شود . تمام قسمتهای این گیاه استفاده طبی دارد .

گیاهشناسی گیاه دارویی ختمی :

گیاه ختمی دارویی با نام علمی (Althaea officinalis L) متعلق به خانواده ­ی پنیرک است. گیاهی علفی و چند ساله است.

از ریزوم، ریشه ­ای ساده و یا کم و بیش منشعب به طول ۱۰ تا ۳۰ سانتی­متر و به ضخامت دو تا سه سانتی ­متر خارج می­ شود. رنگ قسمت خارجی ریشه قهوه ­ای تیره و لایه­ ی داخلی آن سفید رنگ است.

ساقه استوانه ­ای شکل و ارتفاع آن ۸۰ تا ۱۲۰ سانتی­ متر است. پای ساقه معمولاً چوبی است. برگ ­ها سه تا پنج لبی به قطر ۵ تا ۱۰ سانتی ­متر و رنگ آن سبز تیره است. برگ­ ها به شکل متناوب روی ساقه قرار می ­گیرند.

برگ­ های قسمت فوقانی ساقه کم و بیش تخم ­مرغی شکل است، ولی برگ ­های پایینی ساقه قلبی شکل هستند.

حاشیه­ ی برگ ­ها دندانه دارند. سطح برگ­ ها از کرک ­های انبوه و فراوانی پوشیده شده است. گل ­ها کوچک و به رنگ سفید یا صورتی کم­رنگ و گاهی در سطح گلبرگ ­ها لکه­ های زرشکی یا ارغوانی مشاهده می­شود.

*گل­ ها از اوایل فصل تابستان در تیر ماه  ظاهر می­ شوند و گلدهی تا اواخر فصل تابستان در شهریور ماه ادامه می ­یابد.

*گل ­ها برای مدت نسبتاً طولانی روی گیاه قرار دارند. گیاه ختمی دارویی دارای مواد موثره­ ی موسیلاژ است. ترکیب موسیلاژ، همان لعابی است که هنگام خیس کردن ختمی در آب بوجود می­آید.

گیاه دارویی ختمی

نیازهای اکولوژیکی گیاه ختمی دارویی:

بذر ختمی حدود ۱۰ تا ۱۵ روز پس از کاشت در دمای مناسب و وجود رطوبت کافی سبز می­ شود.

خاک ­های سبک، عمیق و خاک­ های عمیق و حاوی ترکیبات هوموسی، خاک ­های مناسبی برای کشت این گیاه هستند.

هوای گرم و رطوبت کافی علاوه بر اینکه برای رویش گیاه ختمی دارویی بسیار مناسب است، بلکه در افزایش کیفیت و کمیت مواد موثره ­ی گیاه ختمی نیز نقش موثری دارد.

نحوه ­ی کاشت گیاه ختمی دارویی:

نحوه­ ی آماده سازی خاک برای کاشت گیاه ختمی دارویی:

ریشه­ های ضخیم از مقدار مواد موثره­ ی بیشتری برخوردار هستند. از آنجا که آماده سازی خاک تأثیر عمده ­ای در وضعیت ریشه و رشد گیاه دارد، لذا قبل از کاشت از آماده ساختن خاک ضرورت دارد.

پس از افزودن کودهای حیوانی یا شیمیایی مورد نیاز گیاه، انجام شخم عمیق در فصل پاییز به عمق ۴۰ تا ۶۰ سانتی ­متر در خاک ضروری است.

جمع ­آوری سنگ ­ها و قلوه سنگ­ های خاک علاوه بر اینکه باعث افزایش رشد ریشه و عملکرد آن می­ شود بلکه در سرعت رویش گیاه بسیار موثر است و افزایش عملکرد برگ و گل را به همراه دارد.

در اوایل فصل بهار زمین را تسطیح و بستر خاک را برای کشت باید مهیا کرد.

تاریخ و فواصل کاشت گیاه دارویی ختمی:

فصل بهار تقریباً نیمه ­ی اول فروردین ماه یا اواخر فصل پاییز در آذر ماه زمان مناسبی برای کشت مستقیم گیاه ختمی دارویی در زمین اصلی است.

فاصله­ ی ردیف ­ها از یکدیگر ۶۰ سانتی­متر تا ۷۰ سانتی­متر مناسب است. معمولاً در کشت مستقیم برای هر هکتار زمین ۵ تا ۶ کیلوگرم بذر ختمی دارویی مورد نیاز است.

در کشت غیر مستقیم، اواخر بهار و اوایل تابستان در ماه ­های خرداد تا تیر زمان مناسبی برای کشت بذر ختمی دارویی در خزانه­ ی هوای آزاد است. بذرها را در ردیف­ هایی به فاصله ­ی ۱۵ سانتی ­متر کشت می­ کنند. بذر مورد نیاز برای هر هکتار زمین، یک کیلو گرم است.

۵/۲ تا ۳ ماه پس از سبز شدن در فصل پاییز در مهر ماه تا آبان ماه، یا اوایل بهار سال بعد نشاءها را می ­توان به زمین اصلی منتقل کرد.

اگرچه اوایل بهار نشاءها را می ­توان منتقل کرد ولی فصل پاییز زمان مناسب­تری برای انتقال نشاءها به زمین اصلی است.

زیرا شوک حاصل از انتقال نشاءها به زمین اصلی در فصل پاییز کمتر از شوک حاصل از انتقال نشاء در فصل بهار است.

نشاءها را در ردیف ­هایی به فاصله­ ی ۶۰ تا ۷۰ سانتی ­متری در زمین اصلی باید کشت کرد. فاصله­ ی دو بوته روی ردیف کاشت ۴۰ تا ۵۰ سانتی­ متر مناسب است.

روش کاشت گیاه ختمی دارویی:

گیاه ختمی دارویی را توسط بذر یا از طریق رویشی می­ توان تکثیر کرد. تکثیر با بذر مناسبتر است و همواره ازین روش برای تکثیر ختمی دارویی استفاده می ­شود. بذرهای تازه ­ی این گیاه قوه­ی رویشی نامناسبی دارند، ازین رو کاشت باید از بذرهای دو تا سه ساله استفاده کرد.

تکثیر توسط بذر به دو روش مستقیم و غیر مستقیم انجام می ­گیرد.

کشت مستقیم:

بذرهای گیاه ختمی دارویی را در زمان مناسب به صورت ردیفی در فواصل ذکر شده کشت می­ کنند. عمق بذر متفاوت است و به بافت خاک و رطوبت آن بستگی دارد و بین یک تا دو سانتی­ متر مناسب است. پس از کشت، آبیاری مناسب ضرورت دارد و سبب تسریع و هماهنگی در سبز شدن بذرها می­ شود.

کشت غیر مستقیم:

در زمان یاد شده بذرهای گیاه ختمی دارویی را در خزانه­ ی هوای آزاد که بستر آن به همین منظور تهیه شده کشت می­ کنند. پس از کاشت به منظور ایجاد تراکم در بستر سطحی خاک، غلتک مناسبی زده می ­شود.

آبیاری منظم و کافی و همچنین وجین علف­ های هرز در طول رویش گیاهان نقش عمده ­ای در سرعت رشد گیاه و افزایش عملکرد تمامی قسمت­ های گیاه اعم از ریشه، برگ و گل دارد.

بذرهای ختمی دارویی با تأخیر و پس از سه تا چهار هفته سبز می­ شوند، ازین رو بهتر است بذر این گیاه را با بذرهای گیاهان سریع الرشدی مانند: خردل مخلوط کرد تا با مشاهده ­ی فاصله­ ی ردیف­ ها بهتر بتوان به وجین علف­ های هرز پرداخت.

تکثیر رویشی: تکثیر رویشی با تقسیم ریشه انجام می­ شود. اوایل پاییز پس از خارج کردن ریشه­ ی گیاهان دو تا سه ساله ریشه را به چند قطعه تقسیم کرده و در ردیف­ هایی به فاصله­ ی ۶۰ سانتی­ متر و فاصله ­ی دو بوته در طول ردیف کاشت ۵۰ سانتی ­متر کشت می­ شوند.

چون تکثیر رویشی هزینه­ ی زیادی را به همراه دارد؛ فقط در سطح کوچک کشت ازین روش استفاده می­ شود.

چگونگی تناوب کاشت گل ختمی:

اگرچه گیاه ختمی دارویی را با هر گیاهی می­ توان به تناوب کشت کرد؛ اما بهتر است با گیاهانی که دوره­ ی رویشی کوتاهی دارند به تناوب کشت شود تا پس از برداشت زمان کافی برای آماده ساختن زمین وجود داشته باشد.

نحوه­ ی داشت گیاه ختمی دارویی:

اگر برای کاشت گیاه ختمی دارویی از روش کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی استفاده شده باشد و گیاهان در طول ردیف ­ها متراکم باشند آن ­ها را در مرحله ­ی دو تا سه برگی باید طوری تنک کرد که فاصله­ ی دو بوته در طول ردیف ۲۰ تا ۲۵ سانتی ­متر گردد.

سایر مطالب:

گیاه دارویی گل حشره کش از کاشت تا برداشت آن

گیاه دارویی چای ترش ،آشنایی با کاشت و خواص آن

گیاه دارویی بادرشبی از کاشت تا برداشت

چگونگی مبارزه با آفات و علف ­های هرز گیاه ختمی دارویی:

در طول رویش گیاهان، باید دو تا سه بار علف­ های هرز را وجین کرد. چون گیاه ختمی دارویی به اکثر علف کش ­ها حساس است؛ وجین مکانیکی علف ­های هرز ضرورت دارد.

گیاه ختمی دارویی ممکن است در طول رویش توسط بیماری ­های قارچی مختلفی مانند: زنگ ختمی آسیب ببیند. برای مبارزه با این بیماری می ­توان از سموم مناسبی مانند تیلت به مقدار ۸/۰ تا ۱ لیتر در هکتار، ویژیل و یا ایمپاکت به مقدار ۱ تا ۲/۱ لیتر در هکتار به صورت محلول پاشی استفاده کرد.

دو تا سه هفته پس از استفاده از سموم مذکور مجدداً استفاده از آن­ها را می ­توان تکرار کرد. برای کنترل این بیماری بذرهایی را که از بوته­ های سالم به دست آمده­ اند را باید کشت کرد.

از بیماری­ های دیگر گیاه ختمی دارویی می­توان از قارچ عامل بوته­ میری نام برد. این قارچ از راه ریشه، آوندهای چوبی را مورد حمله قرار می­ دهد و در نهایت باعث پژمردگی گیاه می­ شود. قارچ معمولاً بعد از سرما و یخبندان زمستان، در فصل بهار گیاهان را تهدید می ­کند.

نحوه­ ی برداشت محصول گیاه ختمی دارویی:

به علت وجود مواد موثره­ در اندام­ های مختلف مانند: گل ­ها، برگ­ ها، شاخه­ های جوان و ریشه­ ها در زمان مناسب نسبت به برداشت هر یک باید اقدام کرد.

برگ­ ها را در طول تابستان باید برداشت کرد. پس از برداشت آن­ ها را خشک و بسته بندی می­ نمایند. از هر چهار تا شش کیلوگرم برگ تازه یک کیلوگرم برگ خشک به دست می­ آید.

در تیر ماه هنگامی که گیاه در مرحله ­ی گلدهی است پیکر رویشی گیاه را از فاصله­ ی ۱۰ تا ۲۰ سانتی­ متری از سطح زمین باید برداشت کرد.

با آبیاری منظم و به موقع، گیاهان مجدداً شاخ و برگ­ های جدید تولید می ­کنند، به طوری که فصل پاییز حدودای شهریور ماه تا مهر ماه که به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد؛ محصول را برای دومین بار برداشت می ­توان کرد.

پس از برداشت اندام­ های یاد شده، آن ­ها را باید خشک کرد. برای خشک کردن گل­ ها، شاخه ­های جوان و برگ­ ها می ­توان از سایه و نسیم ملایم باد یا از خشک ­کن­ های الکتریکی استفاده نمود.

درجه حرارت مناسب برای خشک کردن آن ­ها توسط خشک ­کن­ های الکتریکی ۴۰ تا ۵۰ درجه­ ی سانتی­ گراد است.

از هر هفت کیلوگرم گل تازه، یک کیلوگرم گل خشک به دست می ­آید.

جمع آوری بذر گیاه ختمی دارویی:

بذر از گیاهان دو ساله جمع­ آوری می ­شود.

در صورت بذرگیری باید از برداشت برگ، گل و پیکر رویشی ختمی دارویی خودداری کرد.

هنگامی که ۸۰ درصد میوه ­های این گیاه خاکستری رنگ شدند میوه ­ها را باید برداشت و سپس خشک کرد. پس از خشک کردن، انجام بوجاری سبک، تمیز کردن و بسته بندی آن­ ها ضروری است.

هنگام تمیز کردن بذر باید توجه داشت که بر اثر اصطکاک با ماشین، دچار شکستگی نشوند چون بر اثر شکستگی از قوه ­ی رویشی آن­ ها کاسته می­ شود.

عملکرد بذر ۲۰۰ کیلوگرم تا ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار است.

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

تماس با ما ( اینجا کلیک کنید )