آشنایی با سیستم آبیاری کرتی
سیستم آبیاری کرتی ،یکی از روش‌های آبیاری سطحی می‌باشد.سیستم آبیاری به روش ایجاد کرت تقریباً براى تمام گیاهان مناسب است. اندازه کرت بستگى به‌مقدار جریان آب و نفوذپذیرى خاک دارد.
بر طبق تجربه کشاورزان می دانند که اگر مقدار جریان آب کم باشد سیستم آبیارى کرتى مناسب‌ترین روش آبیارى زمین است
سیستم آبیاری کرتی
اندازه کرت به عوامل مختلفی از جمله مقدار جریان ، عمق آبیاری، نوع خاک، اندازه مزرعه، شیب زمین، و شیوه کشت دارد
عواملی همچون نوع خاک، مقدار جریان و عمق آبیارى نیز در تعیین اندازه کرت‌ها تاثیر گذارند .
چنانچه خاک مزرعه ای شنى باشد آب به‌سرعت در آن نفوذ مى‌کند بنابراین باید کرت‌ها کوچک باشند تا آب سریعاً توزیع شود.
در مزارع با خاک رسى،آب به‌کندى در آن نفوذ مى‌کند بنابراین توزیع آب روى سطح خاک زمان بیشترى لازم دارد لذا می توان کرت‌ها را بزرگتر ایجاد کرد حتى زمانى که مقدار جریان کم است.
جهت افزایش عمق نفوذ آب باید زمان تماس آب و سطح خاک طولانى باشد، اگر اندازه کرت بزرگ باشد زمان بیشترى براى توزیع آب روى سطح خاک لازم است و عمق نفوذ بیشتر خواهد شد.
نوع زراعت
درکرت‌ها انواع زراعت کاشته مى‌شود مانند: زراعت‌هاى معمولى چون برنج، یونجه و غلات؛ محصولات ردیفى چون چغندر، ذرت و گوجه‌فرنگى و محصولات باغى (میوه).
شاید برنج رایج‌ترین نوع زراعت کرتى باشد. در این مورد چون زمین هموار است آب روى آن جمع مى‌شود و آن را به شکل استخر در مى‌آورد، درنتیجه وضع مطلوبى براى رشد این محصول ایجاد مى‌شود.
اندازه کرت به عوامل متعددی بستگی دارد:
شیب زمین
شیب زمین و اندازه کرت رابطه معکوس دارند، بدین ترتیب که با افزایش شیب باید اندازه کرت کوچکتر در نظر گرفته شود و یا روش تراس‌بندی به کار برده شود. اما اگر کرت مسطح باشد تا جایی که مقدار جریان و نوع خاک کار را محدود نکند، می‌توان اندازه کرت را بزرگ در نظر گرفت.
بافت خاک
سرعت نفوذ آب در خاک‌های سبک (شنی) به مراتب بیشتر از خاک‌های سنگین (رسی) می‌باشد، به همین دلیل در خاک‌های شنی اندازه کرت‌ها کوچکتر و در خاک‌های رسی اندازه کرت‌ها بزرگتر گرفته می‌شود.
مقدار جریان
مقدار جریان با اندازه کرت رابطه مستقیم دارد، بدین ترتیب با افزایش مقدار جریان می‌توان اندازه کرت را نیز بزرگتر در نظر گرفت.
عمق آبیاری
برای افزایش عمق نفوذ آب لازم است زمان تماس طولانی باشد. در نتیجه اگر عمق آبیاری زیاد باشد می توان کرت‌ها را بزرگتر در نظر گرفت.
اندازه مزرعه
در مزارع خیلی کوچک ممکن است تمام مزرعه یک کرت باشد ولی در مزارع بزرگ معمولا مزرعه به چند کرت تقسیم خواهد شد. در این رابطه به نوع خاک و عوامل دیگر نیز باید توجه داشت.
برای مثال:
جریانی معادل ۳ لیتر در ثانیه را در نظر بگیرید.
↵ اگر این جریان در یک خاک شنی وارد کرت شود، اندازه کرت ۲۰۰ متر مربع می‌تواند باشد.
↵ اگر این جریان در یک خاک رسی وارد کرت شود، اندازه کرت ۲۰۰۰متر مربع می‌تواند باشد.
شیوه زراعت
اندازه کرت تابعی از نوع محصول و ماشین آلات کشاورزی نیز می‌باشد، گاهی ممکن است یک کرت کوچک برای آبیاری یک تک درخت استفاده شود.
در مزارع بزرگ و مکانیزه، عرض کرت باید چندین برابر عرض ماشین‌ها باشد.
انتقال آب به کرت
انتقال آب به کرت به دو طریق کلی :
الف- روش مستقیم: این روش بهترین روش برای بیشتر محصولات و انواع خاک‌ها می‌باشد. در این روش در امتداد هر کرت یک کانال احداث شده و آب مستقیما از کانال وارد کرت می‌شود.
ب- روش آبشاری: این روش در زمین های شیبدار که تراس بندی شده اند اجرا می‌شود، بدین ترتیب که آب از کانال وارد کرت ابتدایی شده و سپس از هر کرت به کرت بعدی حرکت می‌کند، البته روش‌های مدیریتی مختلفی وجود دارد.
شکل کرت
کرت ممکن است به صورت مربع، مستطیل، دایره، بیضی و حتی نوار‌های طولانی و بدون شیب باشد.
شکل کرت تابعی از شیب زمین می‌باشد:
اگر بتوان زمین را به طور اقتصادی کاملا تسطیح کرد تا هموار شود و یا اگر کرت شیب یکنواختی داشته باشد، می‌توان کرت‌ها را به صورت مربع مستطیل در نظر گرفت.
در آبیاری درختان میوه، می‌توان در اطراف هر درخت کرت‌های مربعی یا بیضی در نظر گرفت.
یکی از مشکلات اساسی در آبیاری کرتی تجمع آب در گودی‌های ایجاد شده در اطراف پشته‌های اطراف کرت می‌باشد.
سایر مطالب:
سیستم آبیاری زیر سطحی چیست و چه محاسن و معایبی دارد؟
پشته‌ها
برای جلوگیری از خروج آب کرت، اطراف کرت با پشته‌هایی محصور می‌گردد، خصوصیات فیزیکی این پشته‌ها به عوامل زیر بستگی دارد:
- عمق آبیاری: با افزایش عمق آب آبیاری، ارتفاع پشته‌ها نیز باید افزایش داده شود.
- ارتفاع آزاد: برای اطمینان از عدم خروج آب از کرت، برای تعیین ارتفاع پشته‌ها ارتفاعی علاوه بر عمق آب آبیاری در نظر گرفته می‌شود که ارتفاع آزاد نامیده می‌شود.
- سرعت باد و ایجاد موج در سطح آب: با افزایش سرعت باد و خطر موج‌های شدیدتر در سطح آب داخل کرت، باید ارتفاع پشته‌ها افزایش داده شود.
- ماشین‌های کشاورزی: عرض پشته‌ها باید طوری در نظر گرفته شود که حرکت ماشین آلاتی که در مزرعه مورد نظر به کاربرده می شوند، با اخلال مواجه نشود.
معایب سیستم آبیاری کرتی
- نیاز به تسطیح دقیق اراضی
- اخلال در حرکت ماشین آلات سنگین
- امکان بیشتر کاشت گیاهان دارای ریشه عمیق و مقاوم به حالت غرقابی
- ایجاد سله در خاک
- خطر فرسایش در کرت‌های شیبدار (روش‌های آبشاری)
- عدم زهکشی طبیعی مناسب در کرت‌های هموار
- امکان خطاهای احتمالی طراحی در اثر تنوع خاک کرت
- استفاده بیش از اندازه از آب
