آشنایی با پرورش گیاه نیشکر

0

گیاه نیشکر یک نی شیرین است که توجه انسان های زیادی از جمله راهب تا پادشاه را به خود جلب کرده است. نیشکر جدید یک هیبرید مرکب از دو یا بیش از ۵ گونه ی جنس ساخاروم است.

گیاه نیشکر

نیشکر گیاهی است بلند و چندساله و مخصوص آب و هوای گرم و مرطوب. این گیاه جهت تولید، ساقه های بدون انشعاب، با ارتفاع سه تا چهار متر و قطر حدود پنج سانتی متر که از ناحیه ی پایه پنجه هایی را ایجاد می نماید. در درون این ساقه ها عصاره ای وجود دارد که از این عصاره جهت تولید شکر استفاده می شود.

ساقه ی توپر و غیر منشعب این گیاه در برش عرضی، تقریبا استوانه ای یا بیضی شکل بوده و دارای بندهای مشخصی است که هر کدام شامل یک گره و میان گره می باشد. هر گره شامل یک جوانه ی جانبی ، یک نوار حاوی ریشه های اولیه و یک حلقه ی رشد می باشد.

میان گره ها در قسمت های بالایی نیشکر بدلیل رشد طولی ساقه کوتاهتر از میان گره های پایینی هستند که جهت تولید ریشه و پنجه مورد استفاده  قرار می گیرند.

تکثیر نیشکر در تولید تجاری توسط ساقه (قلمه یا قطعه های بذری) انجام  می شود که هر کدام دارای دو جوانه یا بیشتر است. قند در درون ساقه ها(نی ها) ذخیره می گردد.

گیاه نیشکر

روش های کاشت نیشکر

۱) کاشت در بستر های مسطح

  •  مناطق با بارندگی کم عموماً برای این روش کاشت، که ساده ترین و ارزان ترین از همه است، مطلوب است.
  • شیارهای کم عمق (۸-۱۰ سانتی متر عمق) با شخم کولتیواتور در فاصله ۷۵-۹۰ سانتی متر باز می شوند.
  • در زمان کاشت باید رطوبت کافی در مزرعه وجود داشته باشد.
  • بسترها به دنبال هم کاشته می شوند و باید یک قلمه ی سه جوانه ای در هر کدام از شیارهای ۳۰ سانتی متری بیفتد.
  •  پس از جوانه زنی، ممکن است دو تا پنج کشت بین ردیفی در فواصل مناسب برای کنترل علف های هرز و تسهیل تیلرزنی داده شود.

۲) روش جوی و پشته

  • این روش به طور کلی در مناطقی با بارندگی متوسط اما دارای مشکلات زهکشی استفاده می شود.
  • شیارها به شکل “v” در حدود ۸۰-۱۰۰ سانتی متر ساخته می شوند. شیار ها جدا از هم و با عمق حدود ۲۰-۲۵ سانتی متر هستند.
  • قلمه ها در حالت افقی قرار می گیرند، معمولاً در سیستم انتها به انتها، اما اگر ساقه بذر خوب نباشد و گره های داخلی طولانی تر باشند، سیستم کاشت قلمه گره به گره ممکن است انجام شود.
  • برای به حداقل رساندن اثرات مرزی شکاف ها، دو برابر شدن قلمه ها در انتهای شیارها انجام می شود.
  • هنگامی که ساقه ها شروع به رشد می کنند، شیارها تا حدی با خاک پر می شوند و کشت بین ردیف ها انجام می شود. این کشت مکرر بین ردیفی منجر به تسطیح زمین تا پایان ماه مه یا اواسط ژوئن می شود که به عنوان نخستین ارتینگ می باشد.
  • تکرار بیشتر کشت بین ردیف ها با قرار دادن خاک در اطراف گیاهان، شیار را به خط الراس تبدیل می کند و فضای بین ردیف ها به طور خودکار به شیار تبدیل می شود، که از طریق آن آبیاری یا زهکشی انجام می شود. این تبدیل شیارها به خط الراس را دومین ارتینگ می نامند.

۳) روش گودال نیشکر تحت سیستم باروری قطره ای

  • فاصله گودال تا گودال= ۵/۱*۵/۱ متر
  •  تعداد گودال در هکتار= ۴۴۴۴ گودال
  • قطر گودال = ۰.۹ تا ۱.۲ متر
  • عمق گودال =۰.۳۸ تا ۰.۴۵ متر
  • تعداد قلمه ها / گودال جوانه زده = ۳۲ عدد (قلمه های تک جوانه زده) یا ۱۶ عدد قلمه های تک جوانه زده
  • گودال ها را تا عمق ۱۵ سانتی متری با کود و خاک بومی پر کرده و آن را خوب مخلوط کنید. قلمه های سالم را به صورت دایره ای در فاصله ۱۰ سانتی متری از مرز بیرونی گودالها با فاصله مساوی بین هر قلمه قرار دهید و قلمه ها را با خاک بپوشانید. در ۵۰ تا ۶۰ روز پس از کاشت، زمین را با کشیدن خاک از مرز بیرونی گودال به صورت جزئی به زمین برسانید و ارتینگ کامل باید ۹۰ تا ۱۰۰ روز پس از کاشت، به میزان ۲.۵ سانتیمتر از سطح زمین ایجاد شود.
  • طراحی قطره ای: فاصله جانبی تا جانبی ۳ متر (ردیف های متناوب)
  • آبیاری: روزانه یا در روزهای متناوب

۴) کاشت ردیفی عریض یا دو ردیفه

  • برای تسهیل مکانیزاسیون در کاشت نیشکر، کاشت ردیف وسیع با فاصله ۱۵۰ سانتی متری رواج یافته است. بهبود بیشتر عملکرد نیشکر در ردیف های وسیع، فناوری جدیدی به نام “کاشت دو ردیفی” توسعه یافته است.
  • شیارهای عریض در فاصله ۱۵۰ سانتی متری ایجاد می شوند و در وسط شیارها ستون های نیشکر در دو ردیف کاشته می شوند و فاصله بین آنها ۳۰ سانتی متر است.

۵) روش پیوند فاصله ای (STP) با قلمه تک چشمی

  • در روش STP (پیوند فاصله ای) از قلمه های تک چشم برای کاشت استفاده می شود. نهال های پرورش یافته در قلمستان چند کیسه ای (Polybag) پس از ۵۰-۵۵ روز به مزرعه پیوند داده می شوند.
  • برای این روش STP یا تک چشم ۱-۷۵۰ MT دانه در هکتار مورد نیاز است.
  • برای هر دو روش شیار و تخت، ردیف ها ۹۰ سانتی متر از یکدیگر قرار دارند و فاصله ها بین ۴۵ – ۹۰ سانتی متر فاصله دارند.
  • در صورت عدم موفقیت در استقرار، لازم است مقادیر اضافی موجود در قلمستان جایگزین شود.
  • این روش ۶۰ تا ۷۰ درصد در هزینه بذر صرفه جویی می کند. در این روش فاصله بین دو قلمه در ۳۰ سانتی متر حفظ می شود.

۶) پیوند نهال چند کیسه ای

  • این تکنیک نیز کم و بیش مشابه تکنیک STP است.
  • در اینجا نهال ها در کیسه های پلاستیکی سوراخ دار به اندازه ۱۰*۱۵ سانتی متر پر می شوند که با خاک پرس، خاک و ماسه با نسبت ۱: ۱: ۱ پر شده است.
  • در این روش استقرار نهال در حدود ۹۵-۹۹ درصد بهتر است، زیرا آسیبی به سیستم ریشه وارد نمی شود.
  • در این روش، یک گودال کوچک در فاصله مشخص (۴۵ سانتی متر) حفر می شود.
  • مقدار کمی کود فسفاته قرار داده و با مقداری خاک پوشانده می شود. سپس ته نشینی پس از بریدن برگهای سبز کاشته می شود.

روش های قلمه نیشکر

همانند روش های کشت نیشکر که در بالاتر ذکر شد، کشت قلمه به سه صورت زیر انجام می شود:

۱. کشت نیشکر به صورت کاشت تخت(مسطح):

در این روش، شیارهای کم عمق (۸-۱۰ سانتی متر) با گاوآهن یا کولتیواتور در فاصله ۷۵ تا ۹۰ سانتی متر باز می شود. هنگام کاشت باید رطوبت کافی در مزرعه وجود داشته باشد.

قلمه ها پشت سر هم کاشته می شوند و باید یک قلمه ی سه جوانه ای در هر کدام از شیارهای ۳۰ سانتی متری بیفتد. پس از پوشاندن این شیارها با خاک به عمق ۵-۷ سانتیمتر، سطح زمین تسطیح می شود.

۲. کشت نیشکر در شیار:

در این روش، شیارها با یک شیارکش(فاروئر) نیشکر در بعضی مناطق در عمق ۱۰-۱۵ سانتی متر و در برخی مناطق دیگر در عمق حدود ۲۰ سانتی متر ساخته می شوند.

قلمه ها در انتهای شیارها کاشته می شوند و با خاک ۵-۶ سانتی متری پوشانده می شوند و قسمت بالای شیارها پر نشده باقی می ماند. این روش به ویژه در خاکهای سنگین، استفاده می شود.

۳. کشت نیشکر به روش ترانشه(حفره):

در برخی از مناطق ساحلی و همچنین در مناطق دیگری که ارتفاع محصول بسیار بلند می شود و باد شدید در فصل بارندگی باعث نشستن ساقه می شود، روش حفره ای برای نجات محصول از خم شدن یا شکستن اتخاذ می شود.

گودال هایی با فاصله ۷۵-۹۰ سانتی متر با کمک شیارکش یا با دست حفر می شوند. عمق حفره ها باید حدود ۲۰-۲۵ سانتی متر باشد. پس از این مخلوط کودهای آماده شده باید به طور یکنواخت در حفره ها پخش شود و کاملاً در خاک مخلوط شود.

قلمه ها به دنبال هم در حفره کاشته می شوند. بلافاصله پس از آن، حفره ها مانند خاک تخت پر می شوند. ماشین کاشت نیشکر پشت تراکتوری، وسیله ای بسیار مناسب برای کاشت ساقه در حفره است.

آب و هوا و منطقه مناسب برای کاشت نیشکر

  • درجه حرارت:

نیشکر در مناطق گرم، آفتابی و بدون یخبندان بهترین رشد را داراست. به آب و هوای گرمسیری یا نیمه گرمسیری با حداقل ۶۰۰ میلی متر رطوبت سالانه نیاز دارد. با این حال، در آب و هوای نیمه گرمسیری نیز به خوبی رشد می کند.

می تواند در جایی که دما از ۲۰ تا ۳۵ درجه سانتی گراد متغیر است به خوبی رشد کند. دمای مناسب برای جوانه زنی قلمه های ساقه ۳۲ تا ۳۸ درجه سانتی گراد است. نیشکر به مدت طولانی تابش نور خورشید حدود ۱۲ تا ۱۴ ساعت پاسخ می دهد.

رطوبت زیاد (۸۰-۸۵%) باعث افزایش سریع ساقه در طول دوره اصلی رشد می شود.

  • آب:

خاک باید در حین کاشت، شل و کاملاً مرطوب نگه داشته شود و سپس آبیاری شود تا گیاهان به ارتفاع کامل برسند.

  • بارش باران:

میزان بارندگی بین ۱۱۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی متر در صورتی که در توزیع مناسبی باشد، کافی است، در ماههای رشد رویشی، میزان بارندگی فراوان است و پس از آن مرحله رسیدن در دوره ی خشک می باشد. در مجموع حداقل ۱۵۰۰ میلی متر باران در سال یا دسترسی به منابع آبیاری مورد نیاز است.

خاک مناسب برای کشت گیاه نیشکر

نیشکر تقریباً در تمام گروه های خاک رشد می کند، اما به خاک حاصلخیز و دارای زهکشی خوب نیاز دارد. در برخی مواقع، گاهی ضدعفونی خاک نیز مورد نیاز است. خاکهای مرطوب از عمق ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتی متر با زهکشی مناسب مناسب ترین هستند.

در خاکهای عمیق و با زهکشی خوب با حاصلخیزی متوسط بافتهای خاک لومی شنی با pH از ۶ تا ۷.۷ رشد می کند. pH مطلوب خاک حدود ۶.۵ است اما نیشکر می تواند درجه قابل توجهی از اسیدیته و قلیایی بودن خاک را تحمل کند. 

زمان کاشت گیاه نیشکر

  • زمان کشت نیشکر از منطقه ای به منطقه دیگر متفاوت است. کشت نیشکر متاثر از میزان بارندگی،خشکسالی و غیره می باشد.
  • در خوزستان با توجه به شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب، کشت نیشکر از اواخر مرداد آغاز شده و تا اواخر مهر ادامه می یابد.
  • دراستان مازندران،کشت نیشکر از اوایل بهار آغاز می شود.

زمان برداشت گیاه نیشکر

  • در استان خوزستان زمان برداشت نیشکر عموماً در اوایل بهار است.
  • زمان برداشت نیشکر در استان مازندران، اواخر پاییز یا اوایل زمستان انجام می شود.

معرفی بذر نیشکر

بذر های نیشکر بسیار ریز و کمتر از ۱ میلی متر طول دارند. بذرها بر روی سرهای بلند و شکم مانند در بالای ساقه های نیشکر شکل می گیرند. هر بذر دارای پوششی از پرزهای ابریشمی است که برای جذب باد و پراکنده شدن بذر ها تشکیل شده است.

برخی از ارقام، بذر تولید می کنند، اما در کشت نیشکر مورد استفاده قرار نمی گیرند زیرا بذر ها مانند گیاه والد خود رشد نمی کنند. برای حفظ ویژگی های هر رقم، تکثیر رویشی راه حل مناسبی است.

هیبریدایزرها برای از بین بردن گلدهی در ارقام تکثیر می شوند زیرا گلدهی تولید قند را در گیاه متوقف می کند. ضدعفونی بذر، یک فاکتور موثر پیش از کشت محسوب می شود.

انواع بذر گیاه نیشکر

♦ بذر نیشکر ساقه جویدنی

اینها نیشکری هستند که دارای مرکز نرم و فیبری هستند که قابل جویدن است. الیاف هنگام جویدن به هم متصل می شوند تا خروج آن از دهان پس از اتمام قند آسان تر شود.

♦ بذر نیشکر ساقه شربتی

ساقه های شربتی دارای انواع مختلفی از قند هستند که به راحتی متبلور نمی شوند اما برای تهیه شربت قند مناسب هستند. از آنها به صورت تجاری استفاده می شود، اما در باغ خانه نیز استفاده می شود.

♦ بذر نیشکر ساقه کریستالی

نیشکرهای کریستالی عمدتا انواع تجاری با غلظت بالای ساکارز هستند که برای تهیه شکر کریستالیزه استفاده می شود.

سایر مطالب:

مهمترین بیماری های نیشکر و چگونگی کنترل آن ها

قطب نیشکر ایران

استان خوزستان با تولید سالیانه بالغ بر ۶۰۰ هزار تن نیشکر، قطب نیشکر ایران محسوب می شود. بیش از ۴۰% نیشکر تولیدی در کشور در خوزستان تولید می شود. شرکت کشت و صنعت کارون در خوزستان، بزرگترین تولیدکننده نیشکر در خاورمیانه محسوب می شود.

پس از خوزستان، استان مازندران با سطح زیر کشت ۳۰۰ هکتار، دومین قطب نیشکر ایران به حساب می آید. کشت نیشکر در برخی از شهرهای استان گیلان و برخی قسمت های جنوبی کشور نیز صورت می پذیرد.

مراحل رشد گیاه نیشکر

هر مزرعه نیشکر دارای چندین زمین است، همه آنها در مراحل مختلف تولید هستند تا اطمینان حاصل شود که همیشه نیشکر برای تأمین آسیاب در دسترس است. فرایند کشت نیشکر از کاشت تا برداشت نیشکر، تا ۱۸ ماه به طول می انجامد.

تولید نیشکر بسیار کند است، به همین دلیل آماده سازی نی (ساقه) نیشکر قبل از کاشت آن بسیار مهم است. برگها از نی (ساقه) خارج می شوند و سپس در قطعات ۲۰ سانتی متری بریده می شوند.

سپس ردیف مزرعه با برش هایی که در مزرعه ایجاد می شود به عرض تقریبی ۱۵-۲۰ سانتیمتر آماده می شود. سپس ساقه را داخل سوراخ به صورت افقی قرار داده و می گذارند تا رشد کند.

موفقیت تولید شکر با خاک سالم آغاز می شود. این کار با افزودن مواد مغذی و مقدار زیادی آب انجام می شود. تقریباً ۱۲-۱۸ ماه طول می کشد تا نیشکر به طور کامل رشد کند.

در طول این مدت، مهم است که ساقه با سموم دفع آفات و کود مورد استفاده قرار گیرد تا یک گیاه نیشکری سالم و پربازده فعال شود.


به طور کلی رشد نیشکر در چهار مرحله زیر خلاصه می شود :

۱. جوانه زنی (شکل دهی)
۲. تیلرینگ (تیلرزنی)
۳. رشد طولی
۴. رسیدن

کودهای مناسب برای نیشکر

از کود برای ارتقاء رشد نیشکر استفاده می شود. کود را می توان با استفاده از یک ظرف استاندارد کود در طول ردیف از پیش تعیین شده ساقه پخش کرد. از پخش کنندگان مکانیکی نیز می توان برای استفاده از کود استفاده کرد.

محصول نیشکر که مقدار زیادی زیست توده (بیومس) تولید می کند، به طور کلی مقادیر بیشتری از عناصر مغذی را می طلبد. برای تولید بازده بیشتر نیشکر و قند به صورت پایدار از مقادیر کافی مواد مغذی کود، یعنی N (نیتروژن) ، P (فسفر) و K (پتاسیم) ضروری است.

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

تماس با ما ( اینجا کلیک کنید )