آفت بید غده سیب زمینی

آفت بید غده سیب زمینی از مهم ترین آفات سیب زمینی در دنیا بوده و در بسیاری از مناطق معتدل و گرمسیری انتشار دارد. موطن اولیه این آفت آمریکای جنوبی است.

اما با توسعه کشت سیب زمینی جمعیت آن افزایش یافته و با انتقال و جابجایی غده های سیب زمینی به دیگر مناطق و کشورها منقل شده است.

آفت بید غده سیب زمینی

برای اولین بار در سال ۱۳۶۴ از مزارع سیب زمینی کرج گزارش شده است. گیاهان خانواده سولاناسه اعم از غده دار و بدون غده (سیب زمینی، گوجه فرنگی، بادمجان و توتون)، گل اطلسی، تاجریزی و تاتوره میزبان های این آفت هستند.

لارو این پروانه با تغذیه از برگ، دمبرگ، ساقه و مخصوصا غده سیب زمینی خسارت زیادی به محصول سیب زمینی وارد می‌آورد. از نظر اقتصادی پس از حشرات ناقل ویروس های سیب زمینی در مرتبه دوم اهمیت قرار دارد.

 خسارت بید سیب زمینی از مزرعه شروع شده و در انبـار با ایجاد دالانهای تغذی های لاروی داخل غده های سیب زمینی تشـدید می‌شود. ایـن آفـت در منـاطق گرمسیری خسارت شدیدی را روی شاخ و برگ گیاه سـیب زمینـی وارد می‌کند.

دامنه میزبانی:

تنها گیاه سیب زمینی به عنوان میزبان این آفت در منابع ذکر شده است.

خسارت:

این آفت با حمله به اندام های رویشی گیاه به مراحل گلدهی، غده دهی و همچنین بعد از برداشت گیاه خسارت وارد می کند.

انتشار جغرافیایی:

اولین گزارش از وجود این آفت درگواتمالا ارائه شده است که نشان می دهد این آفت بومی این کشور می باشد. در سال ۱۹۷۰ این آفت به صورت اتفاقی توسط سیب زمینی های مصرفی از گواتمالا به کاستاریکا وارد گردید.

در سال ۱۹۸۲ مشخص گردید که این آفت در کاستاریکا و در بخش های سیب زمینی خیز این کشور از قبل استقرار داشته است.

امروزه این آفت در بیشتر کشورهای امریکای مرکزی مانند السالوادور، هندوراس، کاستاریکا و پاناما وجود دارد.

در پایان سال ۱۹۸۳ این پروانه از کاستاریکا به ونزوئلا و در سال ۱۹۸۵ از ونزوئلا به کلمبیا وارد گردید. و در این کشور به سرعت منتشر شد.
T.solanivora در سال ۲۰۰۰ از تنریف اسپانیا گزارش شده و به محصول سیب زمینی خسارت وارد نموده است.

چرخه زندگی بید سیب زمینی

بید سیب زمینی یکی از زیان بارترین آفات سیب زمینی در اکثر مناطق کشت این گیاه به ویژه نواحی گرم دنیا می‌باشد.

زمستانگذرانی این آفت عمدتاً به صورت لارو در درون غده های سیب زمینی باقیمانده در داخل خاک و یا شفیره در داخل خاک است و با گرم شدن تدریجی هوا لاروها از غده خارج شده و در نزدیک سطح خاک به شفیره تبدیل می‌شود.

حشرات بالغ موقع ظهور عموما از نظر جنسی کامل هستند. به طوری که به فاصله کمی پس از ظهور آماده جفتگیری می‌شوند.

این آفت حشره ای است شب پرواز که جفتگیری و دیگر فعالیتهای آن در تاریکی انجام می‌شود.

پـروانـه هـا بـه بـاد حساسیت دارند، به طوری که هنگام باد، کمتر پرواز می‌کنند.

در فصل بهار و تابستان لاروهای این آفت برگها، دمبرگها و ساقه سیب زمینی را مورد حمله قرار داده و سبب خشک شدن برگ و ساقه می‌شوند.

در اواخر تابستان و اوایل پاییز پس از تشکیل و رشد غده ها، حمله آفت متوجه غده ها می‌شود. لاروها پس از ورود به غده، از طریق تغذیه از محتویات غده ها، دالانی در داخل آن ایجاد می‌کنند که انباشته از فضولات لاروی است.

معمولا غده های آلوده به دلیل ورود و رشد عوامل ساپروفیت، پوسیده و فاسد شده و آبکی شدن غده ها را به دنبال دارد که به این ترتیب میزان خسارت تشدید می شود.

علائم خسارت بید سیب زمینی

وجود علائم خسارت لاروی به صورت خشک شدن ساقه و برگها

 تخم گذاری به صورت انفرادی یا دسته جمعی در زیر برگها و گاهی روی برگها و در غده های سیب زمینی در محل گودی های روی غده ها

مشاهده دالان هایی روی غده ها و فضولات لاروی در محل فعالیت لاروها

 وجود حفره های سیاه و دالانها روی غده‌های آلوده به لارو

سایر مطالب:

همه چیز در مورد اسکب معمولی سیب زمینی (جرب)

راههای کنترل آفت بید غده سیب زمینی

کنترل زراعی:

در مزرعه اقدامات مدیریتی مناسب برای کنترل این آفت شامل کاشت در عمق زیاد، غده ها را با خاک پوشاندن در زمان های مختلف، از بین بردن شاخ و بر گیاه هنگام رسیدن محصول، برداشت به موقع، عدم به جاگذاری باقی مانده گیاهان و استفاده از بذور سالم و همچنین تناوب میزبان هنگامی که آلودگی شدید است بایستی صورت گیرد. تمیز نمودن و نوردهی انبار توصیه می شود.

قرار دادن بذور سیب زمینی در عمق ۱۰-۵ سانتی متری خاک از تخم گذاری حشرات ماده در آنها جلوگیری نموده و لاروها را از مهاجرت از جوانه های آلوده بالای خاک به غدد بر حذر می دارد.

پوشاندن بذر با خاک از تخمگذاری حشرات ماده جلوگیری نموده و احتمال این که لاروها به غدد برسند را کاهش می دهد.
آبیاری مناسب و سله شکنی از ایجاد ترک درخاک جلوگیری می کند. این شیارها و ترک ها باعث رسیدن حشرات ماده به بذور شده و پناهگاهی برای حشرات بالغ محسوب می شوند.

حشرات ماده در غروب فعال شده و بیشتر تخم ها در همان زمان گذاشته می شود بنابراین غدد برداشت شده نباید در طول شب در معرض تخم گذاری قرار گیرند و اگر نمی توان آنها را فورا انبار نمود باید حداقل روی آنها پوشانده شود.

مبارزه بیولوژیکی:

پارازیتوئید بید سیب زمینیCopidosoma koehleri از خانواده زنبوران Encyrtidae که دارای تولید مثل چند جنینی نیز می باشد می تواند این آفت را نیز در شرایط آزمایشگاهی پارازیته نماید.

آزمایش ها با ویروس Baculovirus phthorimaea- که این نیز پاتوژن بید سیب زمینی است- روی لارو T.solanivora نیز موثر است. ویروس گرانوله امروزه نقش کلیدی در برنامه های مدیریت بید غده سیب زمینی در انبار بازی می کند.

تکثیر ویروس روی لارو آفت مذکور و تهیه پودر از آن امروزه به صورت تجارتی درآمده است. فرمولاسیون ویروس به صورت گرد با انتخاب و ساییدن لاروهای آلوده تهیه شده و با تالک مخلوط می شود.

در ونزوئلا، پتانسیل نماتد پارازیت Steinernema feltiae به عنوان عامل کنترل بیولوژیک این آفت تحت بررسی می باشد.
ارقام مقاوم: ارقام سیب زمینی کلمبیایی و ژنوتیپ های بین گونه ای در مورد میزان مقاومت آنها در برابر بید غده سیب زمینی در آزمایشگاه ارزیابی شده اند.

کنترل شیمیایی:

بسیاری از سموم شیمیایی برای کنترل این آفت در مزرعه و انبار ارزیابی شده اند که شامل: فسفات ها، کاربامات ها و پیرتروئیدها می باشند.

ارزیابی حشره کش ها به فرم پودر برای کنترل آفت در انبار مشخص نموده است که هیچ سمی افت را داخل غده از بین نمی برد و اینها تنها از آلودگی مجدد غده جلوگیری می کنند.

ارزیابی ها در مزرعه نشان داده که سموم گرانوله بکار رفته در زمان تولید بذر نیز نمی تواند آفت را کنترل کند. بکارگیری سموم روی شاخ و برگ گیاه، اگر در شروع تشکیل غده باشد و در قاعده ساقه ها بکار روند، گیاه را محافظت می کند.

با این وجود هنگامی که آلودگی شدید است هیچ سمی نمی تواند غده را از آلودگی دور سازد.

کنترل فرمونی:

فرمون جنسی این آفت در سال ۱۹۸۱ تشخیص داده شد. این فرمون تحت فرمول (E)-3 dodecenyl acetate توسط Tropical Development and Research Institute لندن تهیه گردید.

بین سال های ۱۹۸۲ و ۱۹۸۷ وزارت کشاورزی کاستاریکا یک سری ازمایش هایی را برای تعیین تاثیر این فرمون در کنترل آفت انجام داد. در سال ۱۹۸۹ استفاده از تعداد زیادی تله (۱۶ عدد در هکتار) به عنوان راهی برای کاهش استفاده از سموم شیمیایی و همچنین تعیین آستانه فعالیت آفت با شمارش های هفتگی توصیه گردید.

توصیه هایی نیز در همین رابطه در کشورهای کلمبیا و ونزوئلا صورت گرفت.

تحقیقات انجام شده در سال های ۱۹۹۷-۱۹۹۵ در کلمبیا ثابت نمود که بکارگیری تعداد ۱۶ تله در هکتار از مرحله کشت تا برداشت در ترکیب با عملیات زراعی مناسب بسیار مفیدتر از مدیریت سنتی و استفاده از سموم شیمیایی است.

در انبار می توان از تله های فرمونی برای پراکنده سازی آفت از روی غدد سیب زمینی استفاده نمود.