انواع استخرهای ذخیره آب کشاورزی

استخرهای ذخیره آب کشاورزی ، سازه‌های ذخیره‌سازی آب هستند که به منظور تامین آب مورد نیاز برای ابیاری مزارع و محیط‌های کشاورزی به کار می‌روند. این استخرها در اندازه‌ها و اشکال متنوعی و با استفاده از مواد مختلفی ایجاد می‌شوند.

استخرهای ذخیره آب کشاورزی

پس از احداث استخرها با شرایط و ابعاد مورد نظر لازم است تا به‌منظور جلوگیری از هدر رفت و نشت آب و کاهش هزینه‌های جانبی ناشی از خسارات نشت و زهکشی، کف و دیواره استخرها توسط عایق مناسب پوشانده شود.

از گذشته تا امروز از عایق‌های متنوع و گوناگونی برای جلوگیری از نفوذ آب به زمین و هدر رفت آن استفاده‌شده است.

کاه‌گل نمود‌ن کف و دیواره استخر آب، استفاده از سیمان، ایزوگام، سنگ و سیمان، دوغاب، آجرچینی، بتن مسلح و روش‌های مختلف و متنوع دیگر که بسته به شرایط منطقه‌ای و محل احداث منطقه استخر ذخیره آب و میزان بودجه تعیین‌شده متفاوت است.

امروزه از ژئوممبران ها به‌عنوان عایقی مناسب برای جایگزینی مواد سنتی استفاده می‌شود.

انواع استخرهای ذخیره آب کشاورزی

بر اساس مصالح به کاررفته در ساخت، استخرها را به موارد زیر تقسیم‌بندی می‌شود:

• استخرهای بتنی مسلح و نیمه مسلح
• نوع استخرهای خاکی با عایق ژئوممبران
• استخرهای آجری با روکش سیمان
• استخرهای سنگ و سیمان با عایق ایزوگام

همچنین ازنظر نحوه خاک‌برداری، استخرها به سه نوع مدفون نیمه مدفون و سطحی تقسیم‌بندی می‌شود.

استخرهای بتنی:

استخرهای بتنی، یکی از انواع استخرهای سنتی هستند که با حفاری در داخل زمین و سپس بتن ریزی کف آن ساخته می شوند. به منظور عایق بندی آن ها نیز از مصالح مختلفی چون سیمان، بتن و… استفاده می گردد. ساخت استخرها، اغلب بسیار زمان بر بوده و نگهداری و بازدهی آن ها نسبت به سایر استخرها(مانند استخر طبیعی و استخر بی پایان و …)، چندان نخواهد بود.

استخرهای ژئوممبران

این استخرها، پس از حفاری، با نوع پوشش پلیمری به نام ورق ژئوممبران پوشیده می شوند. مراحل ساخت این نوع استخر، به کمک متخصصان و مواد اولیه تخصصی نیاز دارد و همین امر موجب می شود تا علی رغم زمان کم مورد نیاز برای احداث آن، هزینه های احداث نسبتا زیاد باشد.

استخرهای فایبرگلاس

این استخرها کاملا از جنس فایبرگلاس ساخته می شوند و نیاز به عایق بندی و آماده سازی های طولانی مدت ندارند. به راحتی در محل قابل نصب بوده و عمر طولانی تری نسبت به استخرهای بتنی و سیمانی دارند. با این حال، انتقال آن ها از محل تولید به محل نصب به دلیل ابعاد بسیار بزرگ و یکپارچه آن ها، اغلب بسیار دشوار است. علاوه بر این، به دلیل همین حمل و نقل دشوار، محدودیت هایی در سفارش ابعاد مورد نظر وجود خواهد داشت و پس از نصب، امکان نوسازی کلی آن وجود نخواهد داشت.

از انواع دیگر استخرهای کشاورزی می توان به استخرهای آجری با روکش سیمان، استخرهای ساخته شده از ورق یکپارچه الیاف، استخرهای سنگ و سیمان با عایق ایزوگام و استخرهای پیش ساخته که شامل یک بدنه فلزی و لایه pvc(لوله upvc و چسب upvc) درون آن هستند، اشاره کرد.

سایر مطالب:

منظور از آبیاری عمیق در کشاورزی چیست!

زهکشی آب و تاثیر آن بر زمین های کشاورزی

استخر مدفون

در مناطقی که باد منطقه شدید و بادخیزند و لایه های خاک مناسب خاکبرداری است، بهتر است خاکبرداری با توجه به حجم مورد نیاز ذخیره آب در عمق انجام شود. در این استخرها لبه های استخر کمی بالاتر از سطح قرار می گیرد و خروج آب بوسیله سیستم های پمپاژ و کف کش ها انجام می گیرد و این روش متداول ترین نوع استخر است.

استخرهای نیمه مدفون

درمواردی که لایه های سطحی خاک نرم و مناسب خاکبرداری است ولی لایه های زیرین سنگی بوده یا مشکل بالا بودن سطح آب زیر سطحی وجود دارد، می توان از این روش استفاده نمود.

در این روش خاکبرداری تا عمق معینی انجام می شود و خاک برداشته شده لبه های استخر را خاکریزی می کند. در این روش با توجه به ارتفاع سطح پروژه در قیاس با نواحی مجاور آن می توان از کف کش ها و یا لوله گذاری در کف جهت خروجی استفاده کرد.

استخرهای سطحی

در مناطقی که محدودیت های گفته شده در موارد قبل وجود ندارد و البته فضا کافی است، می توان استخر احداثی به شکل کامل روی سطح زمین احداث شود.

در این روش خاکریزی روی سطح انجام شده اما قابل انجام برای عمق های بالا نیست. در این روش نیازی به وجود سیستم پمپی نبوده و جریان به وسیله فشار آب و به کمک جاذبه انجام می شود.

بهترین پوشش استخرهای ذخیره آب:

ورق‌های عایق ژئوممبران از کاربردی‌ترین و مرسوم‌ترین پوشش‌هایی است که امروزه برای عایق کردن استخرهای ذخیره‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از ورق ژئوممبران برای پوشش انواع استخرهای خاکی و یا حتی سیمانی ذخیره آب کشاورزی، استخر دامداری و مرغداری و یا استخر پرورش ماهی استفاده می‌شود.

در اصطلاح عامیانه به استخرها با پوشش ژئوممبران، استخر پلی‌اتیلن، استخر لاستیکی و یا استخر پلاستیکی هم گفته می‌شود.

از مزایای این ورق‌ها که سبب استفاده فراوان آن‌ها شده است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ورق‌های ژئوممبران تقریباً نفوذناپذیر بوده و دارای عایق‌بندی بسیار بالایی هستند.
• کاهش زمان پوشش دهی نسبت به استخرهای سیمانی
• مقاومت بسیار بالای ورق‌های ژئوممبران در برابر شرایط محیطی
• کاهش هزینه نسبت به استخرها با پوشش‌های دیگر
• عدم نیاز به زیرسازی خاص برای کاربرد در استخرهای خاکی