گیاه دارویی زنجبیل از کاشت تا برداشت

گیاه دارویی زنجبیل (Rosc officinale Zingiber ) یکی از ادویهای مهم در بسیاری از کشورهای مختلف دنیا است. بر اساس آمار سازمان خوارو بار جهانی سالانه نزدیک به ۲۷۰,۳ میلیون تن زنجبیل در سال دنیا تولید میشود.

گیاه دارویی زنجبیل

هند، چین، اندونزی، نپال و نیجریه از کشورهای عمده تولید کننده زنجبیل در دنیا هستند. کشورهای چین، برزیل، تایلند، کاستاریکا و نیجریه از کشور های صادر کننده زنجبیل به کشور آمریکا هستند.

زنجبیل تولید شده در کشور فیجی و منطقه هاوائی به دلیل عطر و طعم بالا بهترین کیفیت زنجبیل در دنیا را به خود اختصاص داده است.

از ریزوم تازه و یا خشک شده زنجبیل(پودر زنجبیل) به صورت تازه، خشک و یا فرآوری شده استفاده میشود .در قرن حاضر این گیاه به کشورهای حوزه مدیترانه برده شده و کشت آن در کشور فیجی و اقیانوسیه از موفقیت بالائی برخوردار شده است.

شرایط محیطی مناسب برای کشت گیاه دارویی زنجبیل

زنجبیل گیاهی از مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است و باید در منطقهای کشت شود که در روزهای سرد سال کاهش دما باعث صدمه به ریشه زیر زمینی گیاه نشود.

بهترین شرایط برای تولید زنجبیل دمای بین ۲۵ تا ۲۸ درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی بالا است. راندمان رشد زنجبیل در دمای کمتر از ۲۴ و بیش از ۳۰ درجه سانتیگراد کاهش مییابد.

زنجبیل در شرایط آفتابی رشد خوبی دارد ولی امکان کشت آن به صورت کشت ترکیبی در زیر سایه درختان (مثل نخیلات و مرکبات) و یا کشت در زیر سایهبان وجود دارد.

رشد رویشی زنجبیل با افزایش طول روز تحریک میشود. ولی تولید ریزوم در طول روز کوتاه بیشتر است. عکس العمل ارقام مختلف زنجبیل به طول روز بسیار متفاوت است.

زنجبیل در خاک عمیق (۲۵ تا ۴۰ سانتیمتر) با زه کش کافی و ۵,۶-۵,۵ =pH از رشد بهتری برخوردار میباشد. ازدیاد زنجبیل گیاه زنجبیل تولید گل دارد ولی گلهای زنآن عموما عقیم هستند و امکان ازدیاد از طریق بذر برای زنجبیل میسر نیست.

هر قطعه ریزوم که بعنوان وسیله تکثیر(اصطلاحا بذر) زنجبیل شناخته شده باید دارای ۳ تا ۴ جوانه باشد.گیاه زنجیل با فاصله ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر بین گیاهان در روی ردیف و ۲۵ تا ۴۵ سانتیمتر بین ردیفها و باتراکم نزدیک به۲۰۰ تا۲۵۰ هزار گیاه در هکتار کشت میشود.

برای کشت زنجبیل لازم است که قبل از کشت ریزوم ها را در قارچکش با غلظت مشخص غوطه ور نموده و یک تا دو روز بعد که رطوبت سطحی ریزومها کاهش یافت، آنها را کشت می نمایند.

ریزوم ها ممکن است مستقیم کشت شوند و یا اینکه قبلا ریزومها را در خزانه جوانهدار نموده و سپس آنها را در مزرعه کشت نمود اندازه ریزوم در عملکرد محصول اثر چندانی ندارد ولی مدت زمان کشت و طولانی نمودن دوره کشت، عامل موثری در افزایش عملکرد محصول است.

مراحل کشت گیاه دارویی زنجبیل در زمین 

کشت زنجبیل در اواسط بهار انجام میشود. برای تولید محصول مناسب، بایدکلیه اندامهای گیاهی از کشت قبلی در مزرعه جمع آوری و از زمین خارج شگردد.

آنگاه مزرعه را تا عمق ۳۰ الی ۴۰ سانتیمتر شخم زده و آنگاه به روش ردیفی و یا کرتی کشت میشود. در روش کشت ردیفی، ردیفهایی به پنهای ۶۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر و فاصله ردیفها از ۴۵ تا ۹۰ سانتیمتر متغییر است.

متداولترین روش کشت زنجبیل، کشت ردیفی است که گیاهان با فاصله ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر روی ردیف و فاصله ردیفها ۲۵ تا ۴۵ سانتیمتر است و کشت با تراکم نزدیک به ۲۵۰۰۰۰ گیاه در هکتار انجام میشود.

 زنجبیل به لحاظ ارزش اقتصادی، تولید محصول ارگانیک آن مورد توجه مردم در جهان است و کشت آن در نیز در گلخانه متداول شده است.

کشت ردیفی زنجبیل به روش جوی زنجبیل چون سایه را تا ۲۵ درصد سایه اندازی به خوبی تحمل دارد، در بسیاری موارد به صورت کشت ترکیبی در باغ ها توام با درختان نارگیل، درختان میوه و گاها در مزرعه لوبیا کشت میشود.

کودهی و آبیاری در مزرعه زنجبیل

اصولی ترین روش کوددهی باید بر اساس تجزیه آب و خاک انجام و توصیه هخای لازم صورت پذیرد.

بر اساس منابع بررسی شده، متداولترین روش کود دهی زنجبیل در کشور هندوستان به این صورت است. که درزمان آماده سازی مزرعه مقدار ۲۵ تا ۳۰ کود دامی پوسیده با خاک مزرعه در عمق ۲۰ تا ۳۰ سانت با خاک مخلوط مینمایند.

در طول دوره داشت حدود ۶۰۰ کیلو کود شیمیائی از نوع ۱۵-۱۵-۱۵ (ازت فسفر- پتاس) در چند نوبت به زمین داده میشود.

برداشت زنجبیل

محصول زنجبیل بین ۵ تا ۱۰ ماه پس از کشت بر حسب شرایط آب و هوائی (دما و رطوبت خاک) و نوع مصرف آماده برد اشت است. متداولترین روش برداشت با ابزار دستی نظیر بیلچه و بعد از آبیاری مزرعه ( در حد ظرفیت مزرعه) با دست انجام میگیرد.

پس از خارج نمودن ریزومها با ساقه از خاک، چند روزی آنها را در مزرعه نگه داشته. تا پس از خشک شدن و تکاندن خاک اطراف ریزومها، آنها را تمیز کرده و پس از شستشو و بسته بندی وارد بازار نمایند.

اگر زنجبیل به منظور مصرف تازه خوری کشت شده است معمولا تا ۷ ماه پس از کشت یعنی در زمانی که ریزوم ها هنوز خشبی نشده اند و میزان فیبر ریزوم ها حداکثر ۵,۳ درصد وزن ریزوم است، برداشت میشود.

در زمان برداشت باید دقت شود که به این ریزوم ها که برای مصرف تازه خوری است صدمه نرسد.

در زمان آماده سازی زنجبیل معمولا ریزومها را برای مدت ۶ ساعت در محلول ۲ درصد آب آهک غوطه ور نموده. سپس پس از شستن آن را برای مدت ۱۰ روز در برابر نور آفتاب مستقیم خشک میکنند تا رطوبت ریزومها به حدود ۸ تا ۱۰ درصد وزن اولیه برسد .

سپس آن را در دمای ۱۰تا ۱۲ درجه سانتیگراد نگه میدارند. زنجبیل خشک را بر حسب اندازه ریزوم و رنگ آن درجه بندی مینمایند. ریزوم های درشتر و با پنجه های بیشتر، سفیدتر و با مزه تندتر، از بازار پسندی بیشتری برخوردارند.

مزرعه زنجبیل آماده برداشت برای مصرف به صورت محصول خشک و یا پودر شده. برداشت زنجبیل در اراضی مسطح و شیبدار برای مصرف به صورت محصول خشک.

فرآوردهای زنجبیل

از زنجبیل فرآوری خاصی از نوع پودر، زنجبیل خشک شده وانواع شیرینی زنجبیل (تنقلات زنجبیل) تهیه میشود. در روش تولید پودر، معمولا ریزوها را ورق کرده. سپس در برابر آفتاب خشک و سپس پودر نموده و در بسته بندی به بازار عرضه میشود.

آماده سازی و تهیه زنجبیل خشک و نوع بسته بندی برای عرضه محصول به بازار تهیه پودر زنجبیل برای تهیه شیرینی و یا تنقلات زنجبیل، ریزومهای جوان را در آب جوشانده. و پوست آن را جدا و به صورت قطعات ریز در محلول شکر غلیظ میجوشانند.

به صورت نیمه خشک به بازار عرضه میشود. این فرآورده را در هندوستان در بستههای کوچک بسته بندی و نیز در کیسه های ۲۵ تا ۵۰ کیلویی به بازار عرضه مینمایند.

سایر مطالب:

همه چیز در مورد گیاه دارویی مرزه

گیاه دارویی بومادران و خواص آن

همه چیز در مورد گیاه دارویی رازیانه

حشرات زیان آور زنجبیل

به دلیل اینکه زنجبیل از طریق کشت انمدام رویشی ریزوم تکثیر میشود، و ریزومها دارای بافتهای زخم شده در زمان برداشت است.

معمولا مورد حمله حشرات زیانآوری چون شته، کرم ریشه خواربرنده، نماتد ریشه، کرم شاخه برقرار میگیرد. گاها سوسک آفریقایی و جونده ها نیز به اندام هوایی و ریشه زنجبیل آسیب می رسانند.

عوامل بیمارگر زنجبیل

عوامل بیمارگر مختلفی چون باکتری پژمردگی، باکتری لکه برگی، قارچهای فوزاریوم و پیتیوم باعث پوسیدگی و از رفتن زنجبیل میشوند.

در صورت رعایت موارد بهداشتی و استفاده از عوامل بیولوژیک مثل قارچ Trichoderma و سموم قارچ کش EPA میتوان از آسیب این عوامل به زنجبیل جلوگیری نمود.