راه های جلوگیری از سرمازدگی پاییزه زعفران
سرمازدگی پاییزه زعفران یکی از مشکلات عمده کشاورزان می باشد. در گیاه زعفران همه ساله با شروع فصل برداشت گل آن، پدیده سرمازدگی پاییزه زعفران در مزارع اتفاق می‌افتد، که خسارات زیادی را به کشاورز تحمیل می کند.
پدیده سرمازدگی پاییزه زعفران
نوسانات آب و هوایی (تنش های محیطی) یکی از مهم ترین چالش ها در بخش کشاورزی است. و کمتر فعالیت کشاورزی وجود دارد که در طول کشت و کار محصول خود با یک یا چند عامل هواشناسی برخورد نداشته باشد.
به همین علت یکی از مهمترین عوامل مؤثر در زمینه ی کشاورزی، آب و هوا و اقلیم منطقه است. یکی از مشکلات عمده کشاورزان سرمای زودرس و سرمازدگی سرگل و پیاز زعفران می باشد.
در گیاه زعفران همه ساله با شروع فصل برداشت گل آن، پدیده سرمازدگی پاییزه زعفران در مزارع اتفاق می‌افتد، که خسارات زیادی را به کشاورز تحمیل می کند.
سرمازدگی و یخبندان
سرمازدگی به دمای کمتر از حداقل دمای رشد گیاه گفته می شود که باعث خسارت به گیاه می شود. سرما زدگی از دو طریق روی گیاهان تأثیر می گذارد:
- مستقیم: قسمتی از گیاه که در برابر سرما گرفته است، دچار سفید شدگی می شود که غیر قابل برگشت می باشد.
- غیر مستقیم: در اثر سرما شکاف در دیواره سلولی گیاه (پوست گیاه) ایجاد می شود. که خود عوامل زیادی از جمله متوقف شدن آنزیم های گیاهی، کاهش جذب آب و….. به دنبال دارد.
یخبندان به دمای کمتر از صفر درجه سانتی گراد که خسارات برگشت ناپذیری را به گیاه وارد می کند، گفته می شود.
خسارات سرمازدگی پاییزه زعفران
- اگر آغاز فرایند گل دهی با کاهش شدید دما روبه رو شود، نتیجه آن یخ زدگی گل های زعفران بوده و در این حالت بسته به تعداد روزهای یخبندان، سرمازدگی موجب بروز خسارت می شود.
- سرمازدگی گل باعث لزج شدن گلبرگ و چسبیدن کلاله زعفران به گلبرگ های زعفران می شود. که فرآیند پاک کردن گل را با مشکل مواجه ساخته و از کیفیت کلاله به شدت می کاهد و گل را غیر قابل استفاده می کند.
- در صورتی که فقط برگ ها دچار سرمازدگی شده باشند، برگ ها بصورت عمومی زرد شده. در این صورت پیازها از بین نمی روند ولی ضعیف شده و در سال بعد دچار کاهش عملکرد می شوند.
- سرمای زودرس همچنین باعث یخ زدگی گل داخل جوانه شده و عملکرد مزرعه را به شدت کاهش می دهد.
راههای جلوگیری از سرمازدگی پاییزه زعفران
انتخاب ارقام مناسب بنه زعفران
توجه به این نکته بسیار مهم است زیرا از مهمترین مسائل مربوط با کاشت زعفران می باشد. ارقام مختلف بنه زعفران از نظر تحمل در مقابل یخبندان و سرما به طور قابل ملاحظه ای با هم فرق دارند.
بنابراین بهتر است جهت کشت مزرعه زعفران، اقدام به خرید بنه از همان اقلیم کرد، چراکه بنه های زعفران طی چندین سال متوالی با همان اقلیم سازگار شده اند.
شیب زمین
خسارت در شیب های رو به جنوب به دلیل اینکه در روز بر اثر تابش خورشید برف ذوب می شود و شب ها در اثر سرمای هوا گیاه دچار سرمازدگی می شود بیشتر است. ولی در شیب های رو به شمال تا پایان دوره سرما، برف ذوب نشده لذا گیاه دچار سرمازدگی کمتری می شود.
یعنی در شیب جنوبی تفاوت دما در سطح خاک بین روز و شب بیشتر است. این تفاوت دما سبب می شود گیاه از حالت مقاومت خارج شده و به سرما حساس شود و در شب احتمال یخ زدگی افزایش یابد.
عمق کاشت
مزارعی که عمق کاشت بیشتری داشتند، کمتر دچار آسیب شده اند به همین دلیل عمق مناسب کاشت علاوه بر مزایای متعددی که در خصوص استقرار بوته و تولید مناسب در مزرعه دارد از سرمازدگی بنه زعفران جلوگیری می کند.
بهترین عمق کاشت بر اساس مطالعه های انجام شده ۲۰ سانتی متر گزارش شده است.
تراکم بوته
در مزارعی که تراکم بوته در واحد سطح زمین بیشتر است میزان سرمازدگی کمتر دیده شده است. بنابراین انتخاب تراکم مناسب در شرایط احتمال بروز سرما توصیه می شود، زیرا در سرمای شدید مزارع با تراکم کمتر بیشتر آسیب می بینند.
سن مزرعه
در مزارع جوان سرمازدگی گیاه زعفران به دلایل زیر بیشتر مشاهده شده است.
- عدم تطابق با شرایط محیطی و ضعیف بودن بوته های جوان
- تراکم پایین بوته در واحد سطح
- کمبود مواد آلی در سطح مزرعه
تغذیه یا کوددهی
یک گیاه سالم و قوی، دارای مقاومت بیشتری است. مصرف کود های شیمیایی ماکرو به میزان مجاز، لازمه ی سلامتی گیاه است و به همان نسبت مصرف ریز مغذی ها در سلامتی و قدرت گیاه مؤثر و مهم به حساب می آیند.
تجربه نشان می دهد که عنصر پتاسیم در مقاومت زعفران به سرما (سرمازدگی پاییزه زعفران) نقش مهمتری دارد. در عوض در مناطقی که خطر سرما درختان و گیاهان را تهدید می کند، نباید از کودهای ازته زیاد استفاده کرد.
به طور کلی استفاده از کود ازته و فسفات قبل از وقوع یخبندان، موجب تحریک رشد بافت های نرم و افزایش حساسیت گیاه در برابر سرما می شود. همچنین دادن کودهای اسید آمینه در ایجاد مقاوت در گیاه بسیار موثر است.
برداشت به موقع
کشاورزان گاهی اوقات خود باعث خسارت مزارعشان می شوند، زیرا محصول خود را دیر برداشت می کنند. اما زعفران کاران در زمان هایی که بارش و سرمازدگی در ساعات اولیه صبح رخ می دهد.
با توجه به این که گل زعفران از همان ساعات اولیه بامداد (حدود ساعت ۳) شروع به بیرون آمدن می کند، می توانند با سحرخیز بودن و برداشت محصول در همان ساعات اولیه روز و قبل از بارش باران از سرمازدگی و یخ زدگی جلوگیری کنند.
سایر مطالب:
کم گل دادن زعفران و علت های آن
توصیه مصرف کود برای زعفران در مراحل مختلف
راههای درمان بعد از سرمازدگی پاییزه زعفران
در صورتی که نتوانستید مراحل فوق را اجرایی کنید و گیاه زعفران شما با سرمازدگی اولیه مواجه شد، تمهیدات زیر می تواند به کاهش خسارات کمک کند.
جلوگیری از آبیاری مزرعه پوشیده از برف و یا یخ زده
در مناطق کویری یکی از منابع اصلی تأمین آب آبیاری، قنات است. کشاورزان این مناطق برای آب و قنات احترام و ارزش زیادی قائل هستند.
در این شرایط برای جلوگیری از هدر رفتن آب کشاورزان حتی در شرایطی که بارندگی هم به میزان کافی وجود داشته باشد، باز هم آبیاری با آب قنات را انجام می دهند و آبیاری را قطع نمی کنند .
در زمان یخبندان نیز آبیاری توسط گروهی از کشاورزان صورت می گیرد. که این آبیاری باعث خسارت به برگ های گیاه زعفران می شود.
پیشنهاد می شود که در زمان یخبندان آبیاری زیاد مزارع زعفران انجام نشود.
زیرا در این شرایط امکان یخ زدگی برگ گیاه وجود دارد و همچنین در نتیجه یخ زدگی خاک، گیاه قادر به جذب آب و مواد غذایی نیست اما برگ ها به میزان کمی عمل تنفس را انجام می دهند .
این امر باعث کاهش میزان اندوخته بنه زعفران می‌شود و در سال بعد کاهش تولید خواهند داشت.
جلوگیری از پاشیدن آب به پوشش برف روی گیاه
نکته ای که باید در نظر گرفت ارتباط بین پوشش سطح مزارع زعفران با برف و تأثیر آن در سرمازدگی برگ سبز زعفران است.
قسمت هایی از برگ که از سطح برف بیرون زده دچار یخ زدگی شده و به رنگ سفید مایل به خاکستری قابل دیدن است. علت این موضوع این است که پوشش برف در سطح مزرعه بعنوان یک عایق حرارتی عمل می کند .
از خروج حرارت به صورت تشعشع برگشتی جلوگیری می کند، بنابراین قسمت های پوشیده شده از برف دارای دمای بیشتری نسبت به قسمت های عریان است.
بنابراین پوشش برف مزرعه عملاً بعنوان عایق حرارتی عمل کرده و از گیاه در برابر افت شدید دما محافظت می کند. یکی از عواملی که می تواند این لایه را از بین ببرد آبیاری است که در صورت سرمای زیاد دما باید از آبیاری صرف نظر نمود.
لازم به توضیح است که در این زمان رشد رویشی و زایشی متوقف شده است.
کوددهی
برای تقویت گیاهانی که سالم ماندن دادن کودهای پتاس و اسید آمینه می تواند موثر باشد.
