عوامل موثر در خندان شدن پسته
خندان شدن پسته به رشد مغز پسته و گسترش مغز در پوست استخوانی مربوط است. مغز پسته پس از کامل شدن رشد و پرشدن، با ایجاد فشار فیزیکی به پوست استخوانی منجر به خندانی پسته می‌گردد.
خندان شدن پسته
پوسته استخوانی پسته که به اصطلاح Shell نامیده می شود، در اواخر مردادماه پس از پر شدن مغز پسته شروع به ترک خوردن میکند.
این ترک خوردن از نوک‌پسته شروع شده و کم کم از یک سمت یا هر دو سمت ادامه پیدا میکند در صورتی که این شکاف دو طرفه و کامل باشد می‌گوییم پسته خندان است.
عواملی که بر خندان شدن پسته تاثیر گذارند
۱. سال آور و سال کم بار
معمولا در سالی که میزان بار درخت بیشتر است درصد پسته خندان کاهش می‌یابد و در سالی که میزان بار کم است، درصد پسته خندان افزایش می‌یابد. چرا که درخت در صورت وجود بار زیاد توان پر-+کردن و خندان نمودن همه بار را ندارد.
در این سالها باید با تقویت درخت، تغذیه مناسب و هرس استاندارد کمک کنیم توان درخت بیشتر شده و بتواند پسته بیشتری را پرکند و درصد خندانی آن بالا رود.
۲. نوع رقم؛ از عوامل موثر بر خندانی پسته
درصد خندان در نوع ارقام مختلف متفاوت است. به گونه‌ای که بیشترین درصد خندانی مربوط به رقم‌های اکبری و فندقی است و در این میان رقم کله‌قوچی بیشترین درصد ناخندانی را دارد.
البته هر رقم خصوصیات و مزایا و معایب خود را دارد و فقط بر اساس این آیتم نمی‌توان نسبت به انتخاب رقم اقدام نمود
۳. اثر منفی شوری در میزان خندان شدن پسته
از عوامل دیگر محدود کننده خندانی پسته می‌توان به شوری آب اشاره کرد. تحقیقات نشان داده است که آبیاری درخت پسته با ای سی بالای ۴۰۰۰ می‌تواند در خندانی پسته تاثیرگذار باشد .
همچنین در تحقیقی دیگر نشان داده شده است که بین درصد رس در خاک با ناخندانی در پسته تاثیر مستقیم و مثبت وجود دارد.
۴. اثر گرده‌افشانی توسط درختان پسته وحشی
تجربه و تحقیقات در ایران نشان داده است باغاتی که در اطراف جنگل‌های پسته وحشی قرار دارند به دلیل بارورشدن با درختان پسته وحشی درصد خندانی در آنان بسیار کاهش می‌یابد و این نکته‌ای است که باغداران باید مد نظر داشته باشند.
۵. تاثیر منبع گرده وگرده افشانی
منبع گرده از دو طریق، تأثیرات گرده بر روی رشد و نمو جنین و بذر و همچنین برروی ویژگی‌های دیواره تخمدان و پوسته آندوکارپ در فرآیندهای خندانی دخالت میکند.
مطالعات نشان می‌دهد که میزان خندانی با تغییر منبع گرده تغییر میکند که از طریق تاثیر زنیایی گرده بر میزان رشدونمو، وزن و حجم بذر مغز صورت می‌گیرد.
بر اساس نتایج حاصل از پژوهش های دهقانی شورکی و سجلی ۱۹۹۶ مشخص شده است که نوع گرده بر زاویه دو نیمه پوسته آندوکارپ در محل شکاف طولی تأثیر می‌گذارد، به‌نحوی که هر چه این زاویه بیشتر باشد امکان شکوفایی آندوکارپ کم‌تر می‌شود.
همچنین نتایج نشان داد که نوع گرده اثر متازنیایی قاطعی بر ضخامت دیواره تخمدان و آندوکارپ دارد. همچنین میزان میوه‌های خندان با گرده افشانی گل‌های مسن‌تر کاهش می‌یابد.
۶. زمان برداشت
زمان برداشت در کاهش درصد دهن‌بست بسیار تاثیرگذار است هرچه زمان برداشت را به عقب بیندازیم میزان خندانی افزایش خواهد یافت. اما باید در نظر داشت که برداشت دیرهنگام می‌تواند باعث کاهش عملکرد سال بعد و ریزش پوند شود.
در واقع می‌توان گفت بهترین راه برای زودرس کردن محصول پسته، تغذیه مناسب و متعادل می‌باشد که در ادامه توضیح داده خواهد شد.
شاید بتوان گفت مهم‌ترین عامل در بهبود کیفیت میوه پسته و در نهایت پرشدن و خندان شدن آن، تغذیه متعادل و مناسب باشد.
۷. برداشت در چند مرحله
اگر برداشت را در چند مرحله و با تکاندن درخت انجام دهیم با عمل تکاندن میوه‌های کاملا رسیده و خندان به‌راحتی از خوشه جدا شده و میوه‌های نارس همچنان روی خوشه باقی می‌مانند که هم وزن بیشتری می‌گیرند و هم خندان می‌شوند.
متاسفانه به خاطر نوع باغداری، ناامنی و مسائل دیگر تقریبا در هیچ جای ایران نمی‌توان باغی را مشاهده کرد که محصول پسته‌اش را در چند مرحله برداشت کند.
سایر مطالب:
اقدامات لازم برای نگه‌داری باغ پس از برداشت پسته
۸. آبیاری کافی و مناسب
آبیاری در ماه‌های اردیبهشت و خرداد به شدت روی خندان‌شدن پسته تاثیر می‌گذارد همچنین آبیاری در نزدیکی برداشت از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است، البته موارد دیگری مثل کیفیت آب، شوری و اسیدیته آب نیز در این مورد تاثیرگذار هستند.
بنابراین بروز تنش آبی در مرداد و شهریور ماه و عدم آبیاری کافی و مناسب به افزایش درصد دهن بست و پوکی پسته می‌انجامد.
نکته کلیدی و مهم در خصوص آبیاری مرداد:
استفاده از کودهای حاوی منگنز، مس و پتاسیم در آبیاری مرداد به صورت آب آبیاری به فرم سولفات یا کلات اثر بسیار زیادی در پرشدن و خندان شدن پسته دارد.
۹. تغذیه
محلولپاشی کودهای کلات منگنز، کلات مس و کودهای مخصوص مخصوص محلولپاشی مثل پتاس۴۰ یا پتاس۵۰ به شدت به بهبود پرشدن و خندان شدن پسته کمک می‌کتند.
تامین به موقع عناصر پر مصرف و کم مصرف روی عملکرد درخت و خندانی تاثیر زیادی دارد.
یک تغذیه مناسب در چالکود زمستانه، آبیاری استارت در اسفندماه و تغذیه تکمیلی از خرداد ماه تا زمان برداشت اثر بسیار مهمی در افزایش درصد خندانی و پر شدن پسته‌ها دارد.
عناصر ماکرو یا درشت مغذی یا پرمصرف
یک تغذیه مناسب به خصوص استفاده از کودهای حاوی ازت، پتاسیم و فسفر از خرداد ماه تا زمان برداشت اثر بسیار مهمی در افزایش درصد خندانی و پرشدن پسته‌ها دارد. بنابراین لازم است یک برنامه تغذیه‌ای مناسب در طول فصل زیر نظر کارشناس داشته باشید.
ازت
یکی از عناصر بسیار مهم و پرمصرف می‌باشد که به پرشدن مغز پسته و افزایش وزن آن کمک میکند. مسلما هر چه وزن پسته بیشتر باشد و پرترشود درصد خندانی پسته افزایش می‌یابد.
پتاسیم
یکی از عناصر بسیار مهم می‌باشد که به کود کیفیت معروف است تامین به موقع و درست پتاسیم کمک زیادی به خندان شدن پسته و کاهش پوکی دانه‌های پسته می‌نماید.
عناصر میکرو یا ریزمغذی یا کم مصرف
سه عنصر ریزمغذی در پرشدن و خندان شدن و زودرس شدن پسته اثرگذار هستند که در ذیل به معرفی آنها می‌پردازیم.
منگنز
منگنز به زودرسی پسته کمک فوق العاده‌ای میکند. استفاده درست و به موقع از منگنز باعث کاهش درصد پوکی پسته شده و به زودرسی محصول پسته کمک شایانی میکند.
در سالهای اخیر به دلیل عدم توجه لازم و کافی به عنصر کودی منگنز، شاهد افزایش پوکی پسته و دیررسی و حتی نرسیدن میوه پسته شده است.
روی
عنصر روی باعث افزایش سایز و پهنک برگ می‌گردد. برگ کارخانه غذاسازی درخت بوده و هر چه اندازه برگ بیشتر باشد غذاسازی برای میوه پسته بیشتر شده و به صورت غیرمستقیم به بهبود کمیت و کیفیت محصول کمک میکند.
همچنین کمبود عنصر کودی روی باعث ریزی و قرمز شدن دانه‌های پسته می‌گردد و در نهایت افزایش پوکی در میوه‌های پسته را سبب می‌شود.
بور
عنصر کودی بور اثر بسیار مهمی در افزایش دانه در خوشه و همچنین پرشدن پسته دارد در باغاتی که شاهد کمبود بور هستیم تعداد دانه در خوشه کم شده و تعداد دانه های پوک و در نهایت دهن بست افزایش می‌یابد.
