آفت شپشک سبز خرما وچگونگی کنترل آن
آفت شپشک سبز خرما یکی از مهمترین آفات درختان خرما می باشد. که در ایران، عراق، عربستان صعودی، قطـر و سودان گـزارش شده است. ایـن آفـت در تمـام مناطـق خرماخیـز خلیج فـارس و شرق میانه وجـود دارد. که باعث نابودی نخل خرما می شود.
آفت شپشک سبز خرما در ایران
در ایران این شپشک در استان های بوشهر (ریز)، اصفهان (خور و بیابانک)، فارس(داراب)، خراسان جنوبی (نهبندان)، سیستان و بلوچستان (ایرانشهر)، یزد، کرمان (بافق)، خوزستان (خرمشهر) از روی نخل خرما گزارش شده است.
زیست شناسی
شپشک سبز یا شفاف خرما (Palmaspis phoenicis) خرما دارای سه نسل در سال در فصل های پاییز، زمستان و تابستان می باشد. در بعضـی مناطـق تا ۶ نسل نیـز در طول سال برای ایـن آفـت گـزارش شده است.
این شپشک در طول سال فعال می باشد، ولی اوج تراکـم جمعیـت ایـن آفـت در سه مـاه فروردین، تیـرو مهر می باشد.
باد، جابه جایـی شاخه های آلـوده و رشته های گرده افشانی از عوامل مهـم در گسترش این آفت می باشد.
مـاده بالـغ ایـن شپشک گـرد، و شاخک های ایـن آفـت کوچـک می باشد. کـه روی آن چند مـو دیـده می شود. پاهـا به طـور کلـی از بیـن رفته است.
در مناطق بسیار مرطوب با رطوبت نسبی ۵۰-۶۰ درصد این سپردار همراه با سپردار سفید خرما در کنار یکدیگر روی درختان خرما فعالیت می کنند.
خسارت آفت شپشک سبز خرما
شپشک سبز تقریبـاً در تمام نقاط سبز در تاج درختان خرما به ویژه بـرگ، دم بـرگ، خوشه و میوه هـا ایجاد آلودگـی می کند. تاج درختان آلـوده رنگ پریـده و زرد می شود. طغیان آفت ممکن است بـه مـرگ کامل درخت خرما منجر شود.
سایر نشانه های خسارت این آفت عبارتند از:
- کلروز و ناهنجاری میوه
- زوال برگچه ها
- کاهش کیفیت میوه ها
در اثر آلودگی با این سپردار رنگ برگچه ها به رنگ زرد کمرنگ تبدیل شده، زردی و کاهش فتوسنتز برگ و اختلال در تنفس گیاه از اثرات مستقیم تغدیه است.
از بین رفتن برگچه و بد شکلی و کاهش کیفیت میوه قبل از رسیدگی میوه می تواند سبب کاهش محصول از ۳۰ تا ۵۰ کیلوگرم در هر نخل به ۵ کیلوگرم شود. این سپردار با ایجاد خسارت قبل از رسیدگی میوه، تا ۹۰ درصد خسارت اقتصادی وارد می کند.
ارزیابی میزان خسارت
بـرای ارزیابی میزان خسارت و تراکـم جمعیت آفت، چهار برگ که نشان دهنده چهـار جهـت اصلـی درخـت است، به صـورت تصادفـی انتخـاب می‌گردد دو برگچـه از هـر بـرگ جمع آوری شده زیـر میکروسکوپ دو چشمی در فواصـل دو هفته مـورد بررسی قـرار می گیـرد.
هـر بـرگ بـه سه قسمت پاییـن، وسط و بـالا تقسیم شده، سپس در قطعاتی بـه طـول ۳ و عـرض ۲ سانتی متر انتخـاب می شود. و میانگین تعـداد جنس مـاده و پوره شمارش شده و برای بیان شدت آلودگی مورد استفاده قرار می گیرد.
سایر مطالب:
بیماری لکه برگی خرما ،علایم و چگونگی کنترل آن
راههای کنترل آفت شپشک سبز خرما
مدیریـت صحیـح کنترل هر آفت بسته به شناسایی صحیـح آن آفت می باشد. در بعضـی از مناطـق مدت هـا آسیب ایـن گونه بـا شپشک سفید درخـت خرمـا قابل تشخیص نمی باشد.
زیرا گاهی اوقـات دو گونه هم زمان با هـم روی برگچه هـای درخـت خرمـا فعالیت می کنند. برای بیـان بهتر این مورد تفاوت شکل دو شپشک سفید و شپشک سبز عبارتند از:
| نوع شپشک | شکل شپشک |
| شپشک سفید | این شپشک دارای سپری صاف است. |
| شپشک سبز | این شپشک دارای سپری قوسی شکل است. |
کنترل زراعی
- هـرس و حـذف برگ هـای قدیمـی آلـوده،
- آبیـاری کافـی و منظم،
- گرده افشانی مناسب و بهداشتی و دقیق
این مورد آخر در اقدامـات قرنطینه داخلی نقـش مهـم و مؤثـری در مدیریت کنترل شپشک سبز درخـت خرما داشته است.
برخی از نخلداران از طریق سوزاندن برگ های به شدت آلـوده نسبت به کنترل آفـت اقـدام کرده، ولی با این حـال، این عمـل باعـث افزایـش احتمـال خطـر آتش گسترده ای در نخلستان ها می شود.
از طـرف دیگـر افزایش هرس شدید برای کنترل شپشک سبز در برخـی مناطـق باعث کاهـش عملکرد درخت خرما شده است.
یـک روش بسیار خـوب و ساده بـرای کنترل شپشک سبز قرنطینه داخلـی می باشد.
کنترل بیولوژیک
گزارش شده است که تعدادی از شکارگران عمومی به شپشک سبز حملـه می کنند. از جمله کفشدوزک دو نقطه ای، سه شکارگر دیگر شامل سوسک سیپوسفالوس، کفشدوزک فارواسکیموس و بالتوری سبز و نیز زنبـور پارازیتوئید متافیکـوس.
زنبـور پارازیتوئیـد:
نقش مهمی در تنظیم جمعیت شپشک سبز دارد. نشانه های فعالیـت این پارازیتوئید به صورت سوراخ خروج حشرات کامل در اجساد حشرات پارازیته شده قابل مشاهده است.
در صـورت وجـود شرایط آب و هوایـی مطلـوب به خصـوص درجـه حـرارت مساعد درصـد نابودی به ۱۶ درصد می رسد.
سوسک سیپوسفالوس:
داری گونه های متفاوتی (سیپوسفالوس پالماروم، سیپوسفالوس روفیفرونز و سیپوسفالوس نیپنیکوس) هستند. که از شپشک خرما در مرحله لاروی و حشره کامل تغذیه می کنند.
کنترل شیمیایی
کنترل شیمیایی حشره کش ارگانو فسفره در ترکیـب بـا روغن های معدنی بـرای کنترل شپشک سبز بسیار مناسب می باشد. حشره کش های تماسی تنها در برابر پـوره سن اول مؤثـر هستند.
برنامه های کنترل شیمیایی هوایـی که علیه زنجـره دوبـاس انجـام می گردد. جمعیـت شپشک سبز را نیـز بـه حداقل رسانده، ولی به دلیـل آسیب جدی بـه جمعیت دشمنان طبیعـی باعث افزایـش جمعیـت سال بعـد می گردد.
دو برنامه مختلف کنترل شیمیایی بـرای مهار این آفت توصیه شده است:
کاربرد در خاک: استفاده از سموم Actara 25 WG (تیامتوکسام) ۱۸ گرم به ازای هر نخل،SL 20% Rinfidor (ایمیداکلوپراید) ۳۵ میلی لیتر به ازای هر نخل.
تزریق در تنه: Actara 25 WG (تیامتوکسام) ۱۰ گرم به ازای هر نخل (۲/۵ گرم ماده مؤثر)، Rinfidor 20% SL (ایمیداکلوپراید) ۲۰ میلی لیتر به ازای هر نخل (۴ گرم ماده مؤثر)،Comodor 20% SL (ایمیداکلوپراید) ۲۰ میلی لیتر به ازای هر نخل (۴گرم ماده مؤثر)، Confidor 200 SL (ایمیداکلوپراید) ۲۰ میلی لیتر به ازای هر نخل ( ۴ گرم ماده مؤثر).
پـودر آرجـل حاصـل از گیاه هـای استبرق و آر ِگل به صورت خاک استفاده می شود. و بـه میـزان ۱۰۰ گـرم پـودر برای هـر درخت خرمـا در کاهش جمعیـت شپشک سبزو افزایـش عملکرد خرما مؤثر می باشد.
