آفت نماتد غلات (سیستتی)،علایم و چگونگی کنترل آن
آفت نماتد غلات (سیستی)، جز نماتدهای انگل گیاهی هستند، که بعد از قارچ‌ها قدیمی‌ترین بیمارگرهای غلات دانه ریز می‌باشند. تخمین زده شده است، که تقریباً ۱۲/۳ درصد از تولیدات محصول جهان در نتیجه خسارت این عوامل بیماری‌زا از بین می‌روند.
آفت نماتد غلات
نماتدهای سیستی غلات به عنوان یکی از مهم‌ترین گروه‌های نماتد انگل گیاهی هستند، که پراکنش جهانی دارند. نماتد سیستی غلات گونه Heterodera avenae از مهم‌ترین نماتدهای خسارت‌زای گندم و جو در جهان هستند.
تاریخچه نماتد سیستی غلات
در سال‌های ۱۳۶۲ و ۱۳۷۱، وقوع نماتد سیستی غلات از مزارع گندم استان‌های یزد و کرمانشاه به عنوان گونه H. avenae گزارش گردید. میزبان آن اکثرا گیاهان باریک برگی همچون گندم و جو در درجه ی اول و در درجه ی دوم ذرت می‌باشد.
علایم آفت نماتد غلات
آلودگی به صورت لکه‌ای در مزرعه مشاهده می‌شود. قطر لکه‌های آلوده از ۱ تا بیش از ۱۰۰ متر مربع متغییر می‌باشد. علائم بیماری روی بوته‌های جوان گندم در مرحله ۸-۴ برگی بارزتر از بوته‌های مسن می‌باشد.
برگ‌های بیرونی بوته‌های آلوده زرد رنگ بوده و بوته‌های آلوده کوتاه‌تر و تعداد پنجه‌های آن کمتر از بوته‌های سالم هست. علائم بیماری همانند نشانه‌های کمبود غذایی روی گیاه به ویژه کمبود ازت هست و در بسیاری از موارد به عنوان خسارت نماتد لحاظ نمی‌شود.
مطالب مرتبط:
نماتد ریشه‌ای مرکبات ، راه کنترل ومدیریت آفت
نماتد ریشه درخت پسته و راههای مبارزه با آن
آفات گندم و جو ،علف هرز ،بیماری ها و راههای کنترل آن ها
علایم بیماری روی ریشه:
۱- افزایش ریشه‌های فرعی و شاخه شدن آنها
۲-ایجاد آماس‌های ( تورم کوچک) کوچک
۳- در نقاط متورم روی ریشه که معمولا با چسبیدگی خاک نیز همراه است. چند سیست سفید رنگ نماتد با چشم غیر مسلح دیده می‌شود.
همچنین گیاهچه‌های آلوده به ایـن نماتـدها گـاهی اوقـات در معرض حملـه دیگـر بیمارگرهـا، مخـصوصاً قارچ‌های خاک‌زی عامل پوسیدگی‌های ریشه، قرار می‌گیرند.
زیست شناسی نماتد سیستی غلات
در شرایط مناسب دمایی (حرارت بالای ۲۰ درجه سانتی‌گراد) و رطوبت بالای لاروهای سن دوم از تخم‌ها خارج و از داخل سیست وارد خاک شده. که این لاروها فعال و متحرک‌اند، و در خاک به دنبال ریشه‌های گیاهان میزان به جستجو می‌پردازند.
لاروهای سن دوم پس از یافتن ریشه‌های فرعی میزبان به داخل آن نفوذ کرده، و پس از تغذیه و رشد سنین سوم و چهارم درون ریشه بالغ می‌شوند. ماده‌ها پس از جفت‌گیری با نماتدهای نر بارور شده و در داخل بدن شروع به تخم‌گذاری می‌کنند.
انتشار
پخش شدن سیست ها در خاک به وسیله شخم زدن پس از برداشت گندم و جو می‌باشد.
کنترل آفت نماتد غلات
تناوب‌های بدون چمن و آیش
یکی از روش‌های مؤثر کنترل H. avenae کاربرد تناوب بدون گیاهان چمنی ،استفاده از گیاهان غیر میزبان می‌باشد.
در آزمایش‌های بلند مدت، تناوب های غلات با گیاهان غیر میزبان جمعیت‌های نماتد را ۵۰ درصد (۸۰درصد در خاک‌های سبک‌تر)، پائین تر از آستانه خسارت نماتد نگه داشته است.
اصلاح کننده‌های آلی و کودهای غیرآلی ( شیمیایی)
- استفاده از روغن، کود حیوانات اهلی، کمپوست و خاک اره رشد گیاه را افزایش می‌دهد. و تکثیر نماتد سیست غلات را مهار کرده .کودهای نیتروژن دار سبب رشد بهتر گیاه، اما هیچ تغییری هنگام کاربرد فسفات و پتاسیم در رشد گیاه و تکثیر نماتد دیده نشده است.
- این نماتد دارای یک نسل در سال می‌باشد. و با تناوب زراعی (عدم کاشت گیاهان حساس) و دفع علف‌های هرز به منظور کاهش جمعیت نماتد در خاک تا پایین‌تر از سطح زیان اقتصادی است. در شرایط معمول آب و هوایی ۳۳ درصد سیست ها در نبود گیاه میزبان از دور فعالیت خارج می‌شوند. همچنین راهکار اساسی استفاده از ارقام مقاوم است.
- نماتدهای سیستی غلات از جمله عوامل بیماری‌زای مهم و خسارت‌زای غلات در بسیاری از کشورهای جهان محسوب می‌شود .در کشور ما نیز این نماتدها با توجه به پراکنش وسیع به عنوان عوامل محدود کننده تولید محصول در بیشتر نواحی تولید گندم و جو به شمار می‌رود. متاسفانه از آنجایی که در اکثر مناطق کشور کشاورزان به دلیل سطح پائین معیشت و آگاهی از این نماتدها روش‌های مختلف کنترل مانند تناوب زراعی و آیش را رعایت نمی‌کنند، نماتدهای سیستی، جمعیت خود را افزایش داده و به سطح آستانه خسارت‌زا برسند.
- بنابراین بررسی و شناخت جنبه‌های مختلف شامل بیماری‌زایی، اهمیت اقتصادی و کنترل آنها امری بسیار مهم و ضروری می‌باشد. در ایران با توجه به سطح زیر کشت و اهمیت غذایی گندم، کنترل این گروه از نماتدهای انگل ضروری و مهم هست. همچنین به دلیل استفاده از سیستم‌های تک کشتی در بیشتر نواحی تولید گندم و جو ،ضروری می‌باشد.
