آفات انباری ،معرفی مهمترین و نحوه کنترل آنها

آفات انباری از مهم ترین مشکلات بر سر راه ذخیره ی غذای جهان است. هر ساله در حدود یک چهارم تا یک سوم غلات ذخیره شده در انبارهای سراسر دنیا، از بین می رود؛ بخش اعظم این خسارت مربوط به حمله ی آفات به انبارها است.

خسارت آفات انباری چگونه است؟

برخی دانه ها در اثر حمله ی آفت کاملا پودر شده و از بین می روند. دانه هایی که در اثر آسیب آفات انباری از بین نمی روند به شدت دچار افت کیفیت می شوند؛ ظاهر دانه ها سالم هستند، اما به دنبال تغذیه ی آفات از بخش جنین دانه ها، علاوه بر از بین رفتن پروتئین دانه ها، درصد جوانه زنی آن ها را نیز کاهش می دهند.

آفاتی مانند سرخرطومی گندم، سوسک دانه غلات (سوسک کشیش)، شپشک برنج، بید غلات از جمله مهم ترین آفات انباری هستند.

انواع آفات انباری

آفات انباری اولیه: آفات اولیه یا اصلی توانایی حمله به غلات سالم و کامل را دارند.

آفات انباری ثانویه: آفاتی هستند که به دانه های شکسته و آسیب دیده حمله می کنند.

۱. سوسک دانه غلات با نام علمی Rhyzopertha dominica

سوسک دانه غلات مهم ترین و جدی ترین آفات انباری غلات به خصوص در استرالیا است. طول بدن این سوسک استوانه ای قهوه ی رنگ ۳ میلی متر است. اگر این سوسک را از بالا نگاه کنید سر آن را مشاهده نمی کنید، زیرا زیر بخش سینه پنهان شده است.

روی سطح بال ها دانه های برجسته و بسیار ریزی وجود دارد که ظاهر این آفت انباری را منحصر به فرد می کند. تخم گذاری سوسک ماده ی دانه غلات به این صورت است که در هر بار تخم گذاری حدود ۵۰۰ تخم را در میان دانه ای غلات آزاد می کند.

لارو های خمیده ی سفید با سرهای قهوه ای و سه جفت پا، از تخم ها خارج شده و وارد دانه غلات می شوند. لارو ها در این مرحله از نشاسته ی درون دانه ها تغذیه می کنند و وارد مرحله شفیرگی می شوند، پس از ۳-۶ هفته بسته به دمای محیط، سوسک های بالغ غلات دانه از شفیره خارج می شوند.

در پی خروج سوسک ها از دانه ی غلات، حفره های بزرگی روی دانه ها ایجاد می شود. عمر سوسک های بالغ دانه غلات، حدود ۲ ماه است.

حفره هایی که آفات انباری اولیه از جمله سوسک دانه غلات، روی دانه ها ایجاد می کنند مقدمات ورود آفات ثانویه به این دانه ها خواهد بود. در واقع این حفره ها همانند آگهی های استخدام برای آفات ثانویه عمل می کنند تا آفات از دانه های آلوده به دانه های آسیب دیده مهاجرت کنند.

 2. سرخرطومی گندم با نام علمی Sitophilus granarius

حشره ای سیاه تا قهوه ای رنگ به طول ۵ میلی متر که در هنگام خطر چند دقیقه بی حرکت می ماند؛ همین امر سبب شناسایی سخت تر این آفت انباری می شود. سرخرطومی بالغ گندم در هر نوبت، ۴۵۰ تخم در حفره های موجود بر روی غلات میگذارد.

از هر تخم یک لارو سفید رنگ بدون پا خارج شده و از داخل شروع به خوردن دانه ی غله می کنند. حشره های بالغ این آفت نیز شروع به جویدن دانه ی غلات می کنند.

در تابستان چرخه ی زندگی این این حشره یک ماه طول می کشد. عمر حشرات بالغ به ۸ ماه نیز می رسد. مشخصه ی منحصر به فرد سرخرطومی گندم دهان لوله شکل آن است که از دور قابل تشخیص است.

۳. شپشک برنج با نام علمی Sitophilus oryzae

حشره ای قهوه ای تا سیاه رنگ با قطعه ی دهانی لوله ای و بلند از مهم ترین آفات انباری برنج است. روی بال های این حشره ۴ لکه وجود دارد که تشخیص آن را ممکن می سازد.

حشره های بالغ تعداد زیادی تخم در بخش های شکسته و حفره های غلات قرار می دهند. لارو های سفید و بدون پا، دانه ها را از درون می خورند. حشرات کامل هنگام خروج از شفیره، بر روی دانه ها حفره هایی ایجاد می کنند. طول چرخه ی زندگی شپشک برنج مانند سرخرطومی گندم است.

مشخصا این دو آفت تفاوت زیادی با یکدیگر ندارند؛ اما شپشک برنج با داشتن بال های پرواز خود را کاملا از سرخرطومی گندم متمایز کرده است.

جدیدترین خبرها و مطالب کشاورزی ایران و جهان را در کانال تلگرامی ثمر بخوانید. (کلیک کنید)

۴. بید غلات با نام علمی Sitotroga cerealella

طول بال های این پروانه ۲۰-۱۲ میلی متر است و با لکه های زرد و قهوه ای شناخته می شود. بید ماده نیز مانند دیگر آفات انباری بر روی غلات تخم گذاشته و لارو های خارج شده از تخم از غلات تغذیه می کنند. تعداد پا در لارو بید غلات بیشتر از سوسک ها می باشد.

در آسیب های ایجاد شده توسط بید غلات هیچگونه شبکه ی توری مانند تارعنکبوت بر سطح غلات تشکیل نمی شود. چرخه ی زندگی این آفت ممکن است در ۵ هفته تکمیل شود. علاوه بر کاهش وزن غلات، حمله ی این آفت به غلات، آن ها را بد طعم کرده و بوی ناخوشایندی ایجاد می کند.

کنترل آفات انباری

کنترل هر یک از این آفات نیازمند برنامه ریزی و برنامه دقیق است. کنترل دما، رطوبت، تهویه هوا، بهداشت ابزار و تجهیزات، بکارگیری مواد شیمیایی که از طریق تنفس و یا جذب وارد بدن حشرات می شوند از جمله راه های مبارزه با آفات انباری هستند.

حشرات از قدیمی ترین و قدرتمند ترین موجودات جهان هستی هستند. نابودی کامل آن ها نه تنها امکان پذیر نیست، بلکه نبود حشرات برای تمام موجودات از جمله انسان بسیار زیان بار خواهد بود.

بنابراین بهتر است با نگاهی متواضعانه تر به این موجودات زیرک، توانایی های خود را برای هم زیستی با آن ها افزایش دهیم.