تاثیر کرم های خاکی بر حاصلخیزی خاک
در بین تمامی موجودات زنده ی موجود در خاک کرم های خاکی بزرگترین آنها هستند که البته منافع زیادی برای کشاورزی دارند. تمامی کشاورزان بعد از اینکه به خاک مزرعه ی خود کود اضافه میکنند در صورتی که هر کدام از انواع کرم های خاکی را در خاک ببینند بسیار خوشحال می شوند زیرا می دانند حضور آنها در بهبود عملکرد محصولاتی که می خواهند کشت نمایند مفید خواهد بود.
کرم‌های خاکی کرم‌هایی استوانه‌ای و حلقه‌ای از نژاد آنلیدا هستند که زیستگاه آنها خاک است و از مواد ارگانیک زنده و مرده تغذیه میکنند. تاکنون بیش از ۲۰۰۰ گونه کرم خاکی شناسایی شده است که در این میان ۳۰۰ گونه آن در مناطق آفریقای جنوبی ثبت گردیده‌اند.
به طور کلی تمامی ۶۰۰۰ نوع از کرم های خاکی را به سه دسته تقسیم می نمایند:
بر حسب تفاوت گونه‌های آن، اندازه یک کرم خاکی بالغ می‌تواند بین ۱۰ میلی‌متر تا ۳ متر باشد. علاوه بر آن، این جانداران طبق رفتار و زیستگاه خود در سه گروه به نام‌های اپیژیک، اندوژیک و آنسیک طبقه بندی شده‌اند.
کرم های اپیژیک :
کرم‌های اپیژیک به حفر تونل در خاک نمی‌پردازند، بلکه در سطح خاک زندگی کرده و از گیاهان فاسد شده و مواد حیوانی تغذیه میکنند.
کرم‌های اندوژیک :
در داخل خاک تونل‌هایی افقی در اندازه‌های ۱۰ سانتی‌متری تا ۳۰ سانتی‌متری ایجاد میکنند. آنها خاک را به منظور مکیدن مواد مغذی موجود در مواد ارگانیک پایینی آن قورت می‌دهند.
کرم‌های گروه آنسیک :
در طول روز به عمق زمین می‌روند، در حالی که شبانه برای تغذیه و جمع آوری خاک روی تپه کوچکی که در سطح زمین ساخته‌اند، به سطح خاک بازمی‌گردند. کرم‌های آنسیک تونل‌هایی عمیق، همیشگی و عمودی که آنها را برای رفت و آمد و به دست آوردن مواد گیاهی مورد نیاز تغذیه خود مورد استفاده قرار می‌دهند، حفر میکنند.
نقش کرم های خاکی در حاصلخیزی خاک
کرم‌های خاکی منجر به ایجاد تغییراتی فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی در خاک می‌شوند که زیستگاه و فعالیت‌های دیگر ارگانیسم‌های موجود در سیستم خاک را تحت تأثیر قرار می‌دهند. آنها با تبدیل مواد گیاهی مرده به کود آنها را به چرخه حیات بازمی‌گردانند و دسترسی به مواد مغذی را با قرار دادن مواد ارگانیک در نقاط عمیق‌تر زمین بهبود می‌بخشند.
با قورت دادن و هضم مواد ارگانیک برای شکل دادن به گیاخاک، مواد مغذی مورد نیاز گیاهان ایجاد می‌گردند. در این صورت است که در حاصلخیزی خاک نقش موثری دارند. فعالیت‌های زیرزمینی آنها علاوه بر بهبود ساختار خاک موجب ایجاد قابلیت تهویه و خشک شدن خاک می‌شوند.
کرم‌های خاکی مزایای فراوانی را از طریق فعالیت‌های خود در خاک ارائه می‌دهند؛ افزایش مقبولیت مواد مغذی، بهبود زهکشی خاک، و ثبات بیشتر ساختار خاک از جمله مزایایی هستند که به بهبود بهره‌وری زمین‌های مزروعی یاری می‌رسانند.
۱. افزایش مقبولیت مواد مغذی
نقش کرم خاکی در حاصلخیزی خاک با افزایش مقبولیت مواد مغذی قابل درک است. کرم‌ها از پسمانده گیاهان (ریشه‌های مرده، برگ‌ها، سبزه‌ها و کودها) تغذیه میکنند.
سیستم گوارش آنها بر اجزای متشکله ارگانیک و معدنی موجود در غذای مصرفی آنها تمرکز دارد، بنابراین خاک آنها در خصوص قابلیت دسترسی به مواد مغذی نسبت به خاک اطراف آنها غنی‌تر است؛ به این جهت، نیتروژن موجود در خاک در دسترس گیاهان قرار می‌گیرد. لاشه کرم‌ها به سرعت تجزیه می‌شود و سهم بیشتری را در نیتروژن موجود خاک به عهده می‌گیرد.
تحقیقات انجام شده در زلاندنو حاکی از آن هستند که خاک‌هایی که کرم‌ها در آنها زندگی میکنند چهار برابر بیشتر از سطح خاک‌های دیگر فسفر آزاد میکنند.
کرم‌ها معمولاً خاک‌های سرشار از مواد مغذی را رها میکنند و محیطی مناسب برای رشد ریشه گیاهان فراهم می‌آورند. تونل‌ها همچنین ریشه‌ها را قادر می‌سازند تا به نقاط عمیق‌تر خاک، جایی که می‌توانند به رطوبت و مواد مغذی اضافی دسترسی داشته باشند، رسوخ کنند. تونل زدن کرم‌های خاکی می‌تواند با آهک مورد استفاده و کودهای داخل خاک ترکیب شود.
۲. بهبود زهکشی خاک
بهبود زهکشی خاک یکی دیگر از نقش‌های کرم خاکی در حاصلخیزی خاک است. کانال‌کشی و سوراخ‌های زیرزمینی عریض حفر شده توسط کرم‌ها، خاک را نرم کرده و در معرض هوا قرار می‌دهد، و از این طریق زهشکی خاک را بهبود می‌بخشد. خاک‌های دارای کرم خاکی، ۱۰ برابر خاک‌های بدون کرم‌های خاکی خشکت‌تر هستند.
همچنین تراوش آب در خاک‌هایی که زراعت در آنها انجام نمی‌گیرد و زیستگاه جمعیت فراوانی کرم هستند، ۶ برابر خاک‌های مزروعی است. تونل‌های کرم‌های خاکی، در اثر بارش باران، آبیاری و جاذبه به عنوان محل عبور آهک و دیگر مواد عمل میکنند. کرم‌ها به خاکی که به طرزی معقول دارای هوا باشد، نیاز دارند؛ پس ممکن است نیاز باشد که نقاط خیس‌تر خاک را برای جلوگیری از نفوذ بیش از حد آب زهکشی کنید.
۳. بهبود ساختار خاک
کرم‌های خاکی با بهبود ساختار خاک برای حاصلخیزی خاک مفید هستند. کرم‌های خاکی اجزای سیمان خاکی را همراه با کلوخ‌ها منتشر میکنند و این امر موجب ذخیره رطوبت بدون پراکندگی می‌شود. تحقیقات نشان داده است که فعالیت کرم‌های خاکی، موجب بازسازی روخاک می‌شوند. در آزمایشی اثبات شد که کرم‌ها، روخاکی به عمق ۱۸ سانتی‌متر را در طول ۳۰ سال ایجاد کردند.
۴. بهبود حاصلخیزی مزارع و افزایش محصول
یافته‌های تحقیقاتی که در زلاندنو و تاسمانیا انجام شده‌اند حاکی از این هستند که کرم‌های خاکی وارد شده به مزارع بدون کرم موجب افزایش رشد ۷۰ تا ۸۰ درصدی اولیه و ۲۵ درصدی دراز مدت مزارع شده‌اند. محققان همچنین به این نتیجه رسیده‌اند که حاصلخیزترین مزارعی که مورد آزمایش وجود و تأثیر کرم قرار گرفتهاند در هر هکتار خود دارای بیش از ۷ میلیون کرم به وزن ۴/۲ تن هستند. پس ارتباطی مستقیم میان حاصلخیزی مزرعه و وزن کلی کرم‌ها وجود دارد و سالیانه حدود ۱۷۰ کیلوگرم کرم برای هر تن محصول خشک لازم است.
مطالب مرتبط :
ورمیکولیت و کاربرد آن در کشاورزی
نقش کرم خاکی در تولید کود ( ورمی کامپوست ) :
منظور از نقش کرم خاکی در تولید کود همان تولید ورمی کامپوست است. ورمی کامپوست فرایندی است که از طریق استفاده از کرم‌ها تبدیلات شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی مواد ارگانیکی خاک (تفاله‌های زراعی گیاهان و منشا‌های حیوانی) را درگیر می‌کند.
ورمی کامپوست یا کامپوست کرمی زباله‌های آشپزخانه و دیگر پسماند‌های سبز را به خاکی غنی که بوی زمین و حسی جادویی دارد، تبدیل می‌کند. این یک نوع کود فوق العاده است، چون تقریباً از قالب کردن کرم‌های خالص تشکیل شده است؛ و نه تنها دارای مواد مغذی غنی بلکه سرشار از میکروارگانیسمی است که باعث ایجاد خاک سالم و پشتیبانی از آن می‌شود.
- مزایای ورمی کامپوست
- تعبیه مواد مغذی برای خاک
- افزایش قابلیت خاک در نگهداری مواد مغذی به شکل گیاهان در دسترس
- بهبود ساختار خاک
- بهبود تهویه و زهکشی داخلی قطعه خاک‌های سنگین
- افزایش قابلیت نگهداری آب در خاک‌های شنی
- تعبیه شمار فراوانی از باکتری‌های مفید
ورمی کامپوست، به دلیل آنکه تقریباً از کمیت معتدلی تشکیل شده، معمولاً به صورت چاشنی اصلی یا فرعی ضروری‌ترین و شایسته‌ترین گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. ورمی کمپوست با ترکیب با کودهای عادی می‌تواند باعث ارتقا کیفیت خاک باغ‌ها شود. ترکیب این کود با خاک گلدان رشد گیاهان داخل و خارج موجود در آن را تقویت می‌کند. ورمی کامپوستی که به صورت مطلوب تولید شده باشد دارای بویی ملایم و طبیعی بوده و برای استفاده خانگی مناسب است.
کاربرد های انواع مختلف کرم خاکی در مزارع
همه کرم های خاکی این کاربردها را دارند. به نکات زیر توجه کنید:
– مواد آلی پوسیده در سطح و درون خاک زمانی که نرم می باشند و پر از میکروارگانیسم هستند توسط کرم ها به مصرف می رسد.
– زمانی که کرم ها از خاک یا مواد آلی عبور می کنند، سطح نیتروژن، پتاسیم و کلسیم را تا حد زیادی در آن ها افزایش می دهند.
– وجود کرم های خاکی در خاک باعث می شود بسیاری از مواد معدنی برای گیاه قابل دسترس شوند.
زمانی که کرم های خاکی در زمین باشند ساختار فیزیکی خاک نیز بهبود می یابد به این صورت که منافذ خاک را باز می کنند و نفوذ آب به خاک راحت تر می شود. علاوه بر این تونل هایی که توسط این کرم ها در خاک ساخته می شوند نیز مفید هستند. مواد آلی که در سطح خاک وجود دارند به وسیله حرکت کرم ها به لایه های عمیق تر خاک منتقل می شود.
مزارعی که در آن ها کرم خاکی وجود دارد را نباید شخم زد. شخم زدن جمعیت کرم های خاکی را به شدت کاهش می دهد. نوع ماده آلی باقی مانده در خاک نیز در تعداد کرم ها نقش مهمی دارد. نسبت محدود کربن:نیتروژن سودمندتر است. کرم های خاکی به یک منبع ثابت از مواد اولیه برای زندگی نیاز دارند.
کرم خاکی برای کشاورزی ارگانیک بسیار مهم است
کشاورزان ارگانیک تا آنجا که ممکن است باید به زمین خود کرم خاکی اضافه کنند تا حاصلخیزی خاک افزایش پیدا کند و نیتروژن در سطح بالایی بماند، زیرا برای تولید محصولات ارگانیک نباید از کودهای شیمیایی نیتروژن دار استفاده کرد. متاسفانه در آفریقای جنوبی، جمعیت لک لک ها افزایش یافته است. هر پرنده در طول روز صدها عدد از کرم های خاکی را می خورد و یک گله لک لک می توانند به شدت تعداد کرم های خاکی در مزرعه را کاهش دهند.
