اختلاط کود های شیمیایی کشاورزی ، اصول و نحوه مخلوط کردن آن ها

اختلاط کود های شیمیایی کشاورزی ، موضوعی است که کشاورزان حرفه ای از اهمیت آن جهت دست یابی به محصول بیشتر و سودآورتر آگاه هستند. برخی از این ترکیبات با هم ناسازگارند و نباید با هم مخلوط شوند، اختلاط این کودها با هم باعث ایجاد ترکیبات نامحلول در آب می شود.

قبل از استفاده از هر نوع کودی  جهت اختلاط کود بهتر است که خاک شما آزمایش شود تا بتوانید نوع و فرمول متناسب با گیاهان خود را انتخاب کنید. در عوض گیاهان با گل های بیشتر و میوه ها بزرگتر و با کیفیت تر به شما پاداش می دهند.

اهمیت اختلاط کود های شیمیایی کشاورزی

اختلاط کود ها موضوعی است که کشاورزان حرفه ای از اهمیت آن جهت دست یابی به محصول بیشتر و سودآورتر آگاه هستند.

این کشاورزان دوست ندارند منابع مالی که برای خرید کود آن هم با این وضعیت گرانی اختصاص داده اند به راحتی از دست دهند. آنها با رعایت چند نکته خیلی ساده مواد غذایی مورد نیاز گیاهان را به بهترین نحو ممکن فراهم می کنند و در پایان فصل کشت برخلاف خیلی از کشاورزها از وضعیت بد کشاورزی نمی نالند.

برخی از کشاورزان تمایل دارند یا مجبور می شوند چند کود را با هم ترکیب کنند. اما باید بدانید، در صورت مخلوط کردن ترکیبات متفاوت کودی؛ این کودها به روش های مختلف با یکدیگر واکنش می دهند. بعضی از این ترکیبات با هم ناسازگار هستند و نباید با هم مخلوط شوند، اختلاط این کودها با هم باعث ایجاد ترکیبات نامحلول در آب می شود. در این شرایط کود در ته مخزن رسوب می کند.

رسوب این ترکیبات علاوه بر اینکه از غذای گیاه شما کم می کند (نیاز غذایی گیاهان تامین نمی شود) باعث ایجاد مشکلات جدی از جمله مسدود شدن سیستم آبیاری و سمیت برای گیاهان می شود. بنابراین بهتر است سازگاری مواد شیمیایی قبل از عملیات کوددهی بررسی شود.

از موارد مهم در مورد اختلاط کود های شیمیایی کشاورزی ، محدودیت حلالیت آنهاست.

۱. حلالیت کود در آب:

در سیستم کود آبیاری، کودی مناسب گیاه است که بتواند به راحتی در آب حل شود و به آسانی در دسترس گیاه قرار گیرد زیرا ریشه فقط مواد محلول را جذب می کند. بنابراین قبل از کاربرد کود از طریق آب آبیاری (کوددهی) لازم است با برخی از واقعیت ها و عوامل موثر بر حلالیت کودها آشنایی داشته باشید.  

1-1. دمای آب:

مناسب بودن کود برای تزریق در سیستم آبیاری بستگی به بسیاری از خواص آن به ویژه حلالیت آن در آب دارد. حلالیت کود به درجه حرارت آبی که در آن حل می شود بستگی دارد و میزان حلالیت کود با دما تغییر می کند ( جدول ۱). هر چه دمای آب بالاتر باشد حلالیت کود بیشتر است و در دماهای پایین تر محلول کود باید رقیق تر باشد یا به اصطلاح در دمای پایین نسبت به دمای بالا میزان کود کمتری باید در آب حل کرد.

نوع کود / دما	حلالیت کود بر حسب گرم در لیتر
	℃ ۵	℃ ۱۰	℃ ۲۰	℃ ۲۵	℃ ۳۰
نیترات آمونیوم	۱۱۸۳	۱۵۱۰	۱۹۲۰	۰	۲۴۲۰
نیترات کلسیم	۱۰۲۰	۱۱۳۰	۱۲۹۰	۰	۱۵۰۰
مونو آمونیوم فسفات	۲۳۰	۲۹۰	۳۷۰	۰	۴۶۰
دی آمونیوم فسفات (DAP)	430	0	0	0	0
سولفات آمونیوم	۷۱۰	۷۳۰	۷۵۰	۰	۷۸۰
کلرید پتاسیم	۲۲۹	۲۳۸	۲۵۵	۲۶۴	۰
نیترات پتاسیم	۱۳۳	۱۷۰	۲۰۹	۳۱۶	۳۷۰
نیترات منیزیم	۶۸۰	۶۹۰	۷۱۰	۷۲۰	۰
اسید فسفریک	۵۴۸۰	۰	۰	۰	۰
سولفات پتاسیم	۸۰	۹۰	۱۱۱	۱۲۰	۰
اوره	۷۸۰	۸۵۰	۱۰۶۰	۱۲۰۰	۰

 به طور کلی کودهای اوره، نیترات آمونیوم، نیترات کلسیم، نیترات پتاسیم و فسفات آمونیوم به راحتی در آب حل می شوند و به طور گسترده ای در تهیه محلول کودهای تک غذایی و یا ترکیبی مورد استفاده قرار می گیرند.

یکی از عواملی که بر سرعت و انرژی لازم برای حل شدن کود تاثیر می گذارد اندومتریک (دمای محلول در حین حل شدن کود کاهش می یابد) یا اگزومتریک (دمای محلول در حین حل شدن کود افزایش می یابد) بودن کود است.

مثال:

به عنوان مثال بیشتر کودهای نیتروژن گرانوله اندومتریک هستند و هنگام حل شدن در آب گرمای آب را جذب می کنند این امر باعث کاهش دمای آب و در نتیجه کاهش سرعت حل شدن کود می شود.

مثال دقیق تر  واکنش نیترات کلسیم است. حلالیت نیترات کلسیم در دمای ۳۰ درجه سانتی گراد بالا است اما این کود واکنش درون ریز (سرماده)  قوی دارد و فقط ۵۰ درصد آن در ۵ دقیقه اول در آب حل می شود که منجر به افت دما از ۳۰ درجه به ۲ درجه سانتی گراد می شود.

این ویژگی می تواند غلظت مورد انتظار را در خط آبیاری کاهش دهد، زیرا بخشی از کود به صورت جامد و نامحلول در ته مخزن رسوب می کند. بنابراین در زمان کاربرد این کودها لازم است چند ساعت محلول در دمای محیط باقی بماند تا دمای آن افزایش یابد و تمام کود در آب حل شود.

با توجه به نقش دما در حلالیت کودها زمان سال ممکن است در تعیین میزان حلالیت کودها تاثیر بگذارد. در هوای سردتر مانند اوایل بهار و یا اواخر پاییز کود کمتری در آب خنک حل می شود و با افزایش دما میزان حلالیت کود بیشتر می شود بنابراین یک کود ممکن است در دمای تابستان کاملاً محلول باشد اما در زمستان از حالت محلول خارج شود و در مخزن رسوب کند.

۲-۱. سازگاری کود با آب آبیاری

پرورش دهندگان باید بدانند کدام نوع و کدام فرمولاسیون کود برای تزریق مناسب است .

3-1. PH آب آبیاری:

PH محلول آبیاری باید در محدوده ۵/۵ تا ۷ باشد. PH بسیار زیاد باعث کاهش در دسترس بودن آهن، منگنز و روی می شود و همچنین ممکن است باعث رسوب کلسیم و منیزیم فسفات ها یا کربنات ها در خطوط آبیاری شود. pH خیلی کم برای ریشه ها مضر است و ممکن است غلظت منگنز را در محلول خاک افزایش دهد.

۲. اختلاط کود ها

اگر به هر دلیلی نمی توانید از کودهای ترکیبی و کامل از قبیل NPK استفاده کنید و نیاز هست مخلوطی از کودهای مختلف را خودتان آماده کنید برای جلوگیری از رسوب کودها و در نتیجه خسارت شدید به محصول و سیستم آبیاری استفاده از ترکیب مناسب بسیار مهم است.

شما باید برخی از دستورالعمل های را رعایت کنید و از سازگاری بین کودهای مختلف که در جدول زیر نشان داده شده است آگاهی داشته باشید.

منبع جدول: SMART Fertilizer management

همانطور که در جدول مشاهده می شود بیشتر کودها بدون هیچ عوارض جانبی می توانند با یکدیگر مخلوط شوند (رنگ سبز) در حالیکه برخی کودها با یکدیگر واکنش نشان می دهند و به اصطلاح ناسازگار هستند (رنگ قرمز). کودهایی که با هم ناسازگار هستند باید در مخازن جدا حل شوند. برای تسلط بیشتر بر اصول اختلاط کودها به مثال های زیر توجه کنید.

مثال اول:

یک کشاورز قصد دارد از کود کامل ۲۰-۲۰-۲۰ برای تغذیه گوجه فرنگی استفاده کند. از طرفی برای جلوگیری از پوسیدگی انتهای گوجه، وی تصمیم گرفته نیترات کلسیم را در برنامه کوددهی خود اضافه کند.

اما ممکن است در صورت استفاده از این کود مشکلاتی ایجاد شود. دلیل این امر این است که کلسیم ناشی از نیترات کلسیم با فسفات حاصل از فسفات آمونیوم موجود در کود کامل ممکن است کلسیم فسفات را تشکیل دهد که در آب نامحلول است. بنابراین بهتر است نیترات کلسیم به تنهایی و بصورت محلول پاشی مورد استفاده قرار گیرد.

مثال دوم:

آزمایش خاک نشان می دهد که گیاهان از نظر منیزیم کمبود دارند. سولفات منیزیم برای اصلاح کمبود منیزیم توصیه می شود.

کشاورز باید از مصرف سولفات منیزیم به همراه کودهای کامل خودداری کند زیرا منیزیم موجود در این کود هنگام اختلاط با فسفات موجود در کود کامل، یک ترکیب نامحلول را تشکیل می دهد. در این مورد سولفات منیزیم به صورت جداگانه از کودهای کامل استفاده شود.

 مثال سوم:

کشاورز می خواهد نیترات کلسیم و سولفات منیزیم را از طریق سیستم تزریق در طول فصل اضافه کند. این دو کود نباید با هم استفاده شوند زیرا نیترات کلسیم و سولفات منیزیم با هم سولفات کلسیم را تشکیل می دهند که محلولیت آن در آب کم است.

مثال چهارم:

کشاورز می خواهد برای رشد گل و مجموعه میوه ها کود فسفر بالا را در مرحله گل دهی مصرف کند. وی همچنین می خواهد محلول کود ریز مغذی شاخ و برگ را نیز به کار ببرد زیرا آزمایش بافت گیاه نشان می دهد که گیاهان از نظر بور و روی کمبود دارند.

کود محلول شاخ و برگ با فسفات نامحلول است بخصوص زمانی که کلات نشده باشد بنابراین کود فسفر را نباید همراه با محلول مواد مغذی شاخ و برگ استفاده کرد.