همه چیز درباره گیاه دارویی کاسنی
گیاه دارویی کاسنی گیاهی است علفی و دارای ساقه ای که در حالت وحشی ارتفاعش به ۵۰ تا ۱۵۰ سانتی متر می رسد ولی اگر پرورش یابد از ۲ متر نیز تجاوز می کند.
گیاه دارویی کاسنی
ریشه ای قوی به قطر انگشت به درازی ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی سانتی متر و به رنگ قهوه ای دارد ولی اگر قطع گردد رنگ مایل به سفید نمایان می سازد.
ریشه: مخروطی شکل به رنگ قهوه ای ولی اگر قطع گردد، رنگ مایل به سفید نمایان می سازد. در داخل ریشه آن، شیرابه‌ای شیری رنگ جریان دارد.
ساقه: باریک، استوانه ای و دارای انشعابات کم و منحصرا در قسمت انتهایی ساقه، شاخه هایی با حالت فاصله دار از محور اصلی در گیاه مشاهده می شود،
برگ: متناوب و پوشیده از تارهای فراوان در اطراف رگبرگ میانی دارد . شکل ظاهری برگ‌های قاعده ساقه آن با بقیه فرق دارد، مانند آنکه در قاعده ساقه، برگ‌ها عموماُ دراز، منقسم به قطعات عمیق دندانه دار و منتهی به یک قسمت انتهایی مثلث شکل است و هرقدر به رأس ساقه نزدیک گردیم، برگ‌ها کوچک‌تر می شوند و کناره تقریباُ ساده و وضع ساقه آغوش پیدا می کنند و برگ‌های پایینی ساقه بریده، بریده و برگ‌های بالایی آن ساده است.
بذر: فندقه چهار وجهی، خاکستری، نسبتاُ مسطح و منتهی به مجموعه ای از فلس‌های بسیار کوچک است.
انواع کاسنی
دو نوع کاسنی مورد کاشت است, کاسنی فری یا شیکوریوم اندیوم که برگ باز شده آن مورد استفاده قرار میگیرد و دیگری شیکوریوم انتیبوس یا کاسنی تلخ که سبزی سالادی معروف به آندیو را تولید می‌کند .
نوع اول دارای برگ‌های تقریبا گرد با بریدگی‌هایی در کناره برگ است و در نوع دوم یا کاسنی تلخ برگ‌ها کشیده و رنگ آن تیره و فاقد بریدگی است. ریشه این گیاه به عنوان سبزی مصرفی ندارد و فقط برگ‌های آن به عنوان سبزی سالادی استفاده میگردد.
مطالب مرتیط:
گیاه دارویی سیاه دانه از کاشت تا برداشت
پراکنش جغرافیایی کاسنی
کاسنی در نواحی مختلف به صورت یکساله، دوساله یا چند ساله میروید در زمین‌های نسبتاُ مرطوب کناره جاده‌ها ، اماکن بایر و دامنه های کم ارتفاع میروید.
پراکنش در جهان: در دامنه های کم ارتفاع غالب نواحی اروپا تا سوئد ، مناطق غربی و مرکزی آسیا و شمال آفریقا به حالت خودرو و در آمریکای شمالی به حالت نیمه وحشی می روید
پراکنش در ایران : کاسنی دارای پراکنش وسیعی است و تقریبا در اغلب مناطق ایران می روید چنانکه در دامنه های کم ارتفاع البرز ، راه قزوین به رشت ، اطراف رودبار ، تهران – کرج ، اطراف تهران ، آذربایجان ، گیلان ، فارس ، بلوچستان ، آبادان و مناطق کوهستانی خراسان می روید.
شرایط محیطی مناسب برای رشد گیاه دارویی کاسنی
کاسنی در انواع اقلیم‌ها بخصوص در مناطق معتدله می روید ، معمولا در اراضی و بایر در قسمت‌های سایه مرطوب و کم نور رشد می کند . کاسنی به خاک‌های غنی ، خوب زهکشی شده ، خنثی تا قلیایی ( با پی اچ متوسط ) و نور خورشید نیاز دارد.
خاک: بهترین و مناسب ترین زمین برای این گیاه خاک‌های لیمونی سبک که دارای مقدار زیادی مواد آلی است می باشد. در خاک های هوموسی نیز محصول فراوان حاصل می شود.
نور: گیاه کاسنی نیاز کمی به نور خورشید دارد و در زمین های نسبتا مرطوب و کم نور می روید.
دما: کاسنی محصول آب و هوای خنک و فصل نسبتا سرد است و به سرما و یخ بندان مقاوم است.گرمای شدید نواحی گرمسیر باعث زود بذر دادن آن می شود.
آبیاری: آبیاری گیاه باید بطور منظم انجام گیرد. در سه هفته اول کاشت، حداقل یک بار در روز آبیاری کنید. تعداد دفعات آبیاری را می توان به دو بار در هفته کاهش داد.
کوددهی : استفاده از کودهای حاوی عناصر ازت، فسفر و پتاسیم برای رشد بهتر گیاه مفید است.
آفات و بیماریهای کاسنی
از مهمترین آفات گیاه پروانه آلو(Platyptillia Cardnidactyla)، سفیدک حقیقی، شته ها مثل Aphis Faba، شته سبز هلو می‌توان نام برد.
نحوه تکثیرکاسنی
کاسنی بوسیله ی بذر در بهار یا پاییز تکثیر می شود.
روش کاشت کاسنی
بذر کاسنی به مدت ۵ تا ۶ سال قوه نامیه خود را حفظ می کند. کاشت دانه در زمین ممکن است با دست یا ماشین های مخصوص به صورت خطی انجام گیرد. پس از پراکنده کردن دانه در زمین با غلتک زدن ملایم روی دانه را با یک قشر نازک خاک می‌پوشانند.
بذر را می توان در خزانه و یا در محل اصلی کاشت. اگر بذر را در خزانه بکارند پس از آنکه نهال دارای چهار برگ شد آن را به محل اصلی منتقل می‌کنند. هر گاه بذر را در محل اصلی بکارند پس از سبز شدن باید بوته ها را تنک کرد تا فاصله بین بوته ها روی خط۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر باشد.
دانه گیاه را در اوایل اردیبهشت می کارند. معمولاُ بذر را قبل از کاشت چند ساعت در آب خیس می کنند و پس از بیرون آوردن و باد دادن می کارند. فاصله بوته ها از هر طرف ۲۵ سانتیمتر گرفته می شود . تراکم ۱۲-٨ بوته در هر متر مربع با فواصل ردیف‌های کاشت ۵۰-۶۰ مناسب است و برای کاشت هر هکتار ۵ کیلوگرم بذر لازم است . بذرها بعد از ۲-۱ هفته جوانه می زنند.
داشت کاسنی
پس از رشد و پیدایش گیاه جوان هنگامی که ساقه آنها به ارتفاع چند سانتی متر رسید و یا در امتداد و خطوط شیارها بخوبی نمایان شد اقدام به زدن کج بیل می‌کنند و سپس علفهای هرز را از زمین خارج می سازند و بعلاوه پس از گذشت ۱۱ تا ۲۰ روز اعمال فوق را به منظور اصلاح زمین مجدداً انجام می دهند.
برداشت کاسنی
از برگ آن در تیر و مرداد می توان استفاده کرد و ریشه آن را در مهر و آبان می توان برداشت نمود برای تولید دانه پس از بیرون آوردن ریشه های آن تعدادی از ریشه که رشد کافی نموده و قوی سالم باشند برای تولید انتخاب و بی درنگ مجدداُ در زمینی که قبلا تهیه و آماده و کود دهی شده می‌کارند .
این پایه ها در بهار رشد نموده و در پاییز سال بعد به دانه می‌نشیند و می‌توان محصول دانه ی آن را برداشت نمود. کاسنی در زمین‌های بایر و کنار جاده های می روید و اگر آن را بطور پرورشی و با مراقبت کاشته ریشه‌ی آن خیلی ضخیم و کلفت می‌شود که آنرا کاسنی قهوه ای می نامند . لازم به تذکر است که برگ کاسنی را باید به موقع از ساقه جدا کرد که گیاه کاملاُ رسیده باشد.
زیرا در غیر این صورت به نمو ریشه زیان می رساند. در موقع خارج کردن ریشه کاسنی از زمین باید به این نکته توجه شود که ریشه‌ها در آخر سال اول، از زمین خارج گردد. زیرا در غیر این صورت اگر دیرتر بدست آید، حالت گوشتدار بودن آن از دست می رود و سخت و چوبی و غیر قابل استفاده می‌شوند.
برداشت این گیاه مانند یونجه با داس یا وسایل مجهزتری صورت میگیرد طول ریشه به ۴۵ تا ۵۰ سانتی متر می‌رسد لذا خارج کردن آنها مهارت و ابزار مخصوص لازم دارد. این گیاه را سه بار در سال می توان برداشت نمود. برداشت اول اگر کشت در اسفند ماه صورت گرفته باشد در اوایل تابستان، چین دوم در اواسط تابستان و چین سوم در اواخر مهر ماه صورت می گیرد .
اندام مورد استفاده کاسنی
ریشه، برگ، دانه، گل و تقریبا تمامی اعضای کاسنی مورد استفاده قرار میگیرد.
مقدار و طرز استعمال گیاه دارویی کاسنی
گل کاسنی : طریقه مصرف از گل کاسنی این است که به نسبت ۲۰تا ٣۰گرم گل کاسنی را در یک لیتر آب دم کرده مقداری از آن را به بیمار می خورانند .
برگ کاسنی : له کرده برگ تازه کاسنی برای درمان خارشها و تحریکات پوستی استفاده می شود .
- تا ۱۵ گرم برگ با یک لیتر آب جوش دم کرده و صاف نمایید و برای تقویت معده و ناراحتی های کبد یک فنجان قبل از غذا مصرف شود.
تخم ( دانه ) کاسنی
- در افعال مشابه برگ کاسنی است ولی طبیعتی گرم دارد و مقدار مصرف از گرد تخم کاسنی ٣ تا۱۲گرم و از جوشانده تخم کاسنی ۱۵-۴۵ گرم است .
عرق کاسنی
- عرق کاسنی اثرش از آب ( شیره ) کاسنی کمتر و ضعیفتر است ، اثرش از خود کاسنی کمتر ولی آسانتر است و به مقدار یک لیوان با کمی قند مصرف می شود .
آب کاسنی
- خوردن آب کاسنی با سکنجبین اثر تب بر داشته و برای درمان تب‌های کهنه تجویز می شود .
- شستشوی چشم با آب کاسنی تورم را بهبود می دهد .
مخلوط برگ ، ریشه و تخم
- برای درمان مسمومیت‌ها ، ورم مفاصل ، ورم طحال ، اختلاط خونی استفاده می شود
برگ و ریشه کاسنی
- تقویـت بنیه و تصفیه خون بویژه در بیماریهای عفونی استفاده می شود. از آن به عنوان اشتها آور ، درمان قولنج های کبدی، زردی ، نارسایی اعمال کبد و هیستری ، وجود خون در ادرار ، اختلاط وزنی ، تب های نوبه ، بیماری های مزمن پوستی در حالات خفیف و در دفع رسوبات ادراری ، عفونت مجاری ادرار ، کم خونی، درمان نقرس، روماتیسم اثر معالج دارد
ریشه و ریزم
- با گذاردن ریشه یا ریزوم تازه در الکل اینولین موجود در آن به صورت کریستالهای ستاره ای میگردد که معمولاُ جهت تهیه محیطهای کشت باکتری و تشخیص بعضی از باکتریها که قادر به تخمیر آن می‌باشند و ارزشیابی فعالیتهای کلیه بکار می‌روند .
- ریشه کاسنی اثر قاطع در رفع ورم التهابی لثه دندان و در مواردی که با خونریزی همراه است مؤثر واقع می شود .
- در نواحی شمالی با قرار دادن قسمت گوشتدار ریشه کاسنی به مدت ٨-۱۲ساعت در آب سرد، خیسانده ای با طعم تلخ و ناپسند تهیه می شود که پس از صاف کردن، در صبح ناشتا به عنوان داروی کمکی جهت رفع تب مالاریا مورد مصرف قرار می گیرد.
خواص گیاه دارویی کاسنی
دانشمندان علم گیاه شناسی برای این گیاه خواص و آثار زیر را برشمرده اند:
- باز کننده و حمل کننده ماده بیماری کبد است.
- مسکن عطش و حرارت درونی است. کاسنی در درمان التهابات معده و پاک کردن مجاری ادراری، مؤثر است.
- اگر آب پخته کاسنی را با سکنجبین میل کنید بهترین داروی تب های طولانی و مداوم است.
- مالیدن آب کاسنی به محل های خارش بدن بسیار مفید است.
- مصرف تخم کاسنی، کمی با حالت تهوع همراه است که باید در آن سکنجبین اضافه کنید.
- ریشه کاسنی در باز کردن و روان شدن اخلاط بسیار مؤثر است.
- ریشه کاسنی، مجاری گوارشی را پاک می کند و بهترین تصفیه کننده خون است. ریشه کاسنی در از بین بردن ورم احشا خیلی مؤثر است.
- ریشه کاسنی بهترین دارو برای آب آوردن شکم است و در نفخ و تحلیل مواد بسیار نافع است. ریشه کاسنی برای تقویت معده، زیاد کردن ادرار و رفع درد مفاصل و ضد یرقان مفید است.
- عرق کاسنی که از گیاه تازه کاسنی گرفته شده باشد برای خنکی به کار می رود.
- برگ های کاسنی دارای املاح پتاس است و جوشانده آن برای تصفیه خون، تقویت معده و اعضا به کار می رود.
سایر خواص:
- انواع مختلف دارد که ریشه و برگ های آن در پزشکی، در بهبود تب ها، یرقان (زردی) و انسداد مجاری صفراوی مفید است.
- تمام قسمت های کاسنی مخصوصاً ریشه و برگ آن، محرک صفرا است و به عمل هضم کمک می کند و اثر آن در نارسایی های کبدی، قولنج های کبدی و ناراحتی های صفراوی بارز است.
- کاسنی در ازدیاد نطفه و زیبایی چهره کودک تازه متولد مفید است.
- کاسنی انسان را از ابتلا به قولنج نگه می دارد.
- کاسنی، توان و نیروهای بدنی را تجدید می کند. کاسنی در ضعف اعصاب، ضعف چشم و فشار خون مفید است.
- کاسنی، قلب، کلیه، کبد را فعال و با نشاط می گرداند.
- برگ کاسنی، دارای مقداری ویتامین«ث» است و لذا در حفظ جوانی مؤثر است. برگ کاسنی، زهر طحال را از بین می برد و کیسه صفرا، یرقان و دردهای معده و کبدی را معالجه می کند.
طبع گیاه دارویی کاسنی
کاسنی دارای طبع سرد و تر است.
موارد منع مصرف کاسنی
- زیاده روی در مصرف کاسنی سبب مسمومیت می گردد.
- مبتلایان به حصبه باید در مصرف کاسنی احتیاط کنند.
- مصرف کاسنی در زمان سرفه مضر است.
