کیفیت آب کشاورزی ، مدیریت و اصلاح آن
کیفیت آب کشاورزی برای آبیاری محصولات کشاورزی باید شامل آبی با پی اچ در محدوده ۶٫۵ تا ۸٫۵ باشد. در pH های زیر ۶٫۵ خوردگی در لوله ها و اتصالات اتفاق می افتد . پوسته‌شدن در مقادیر بالای ۸٫۵ و خوردگی در مقادیر بیش از ۱۱ نیز اتفاق می‌افتد.
کیفیت آب کشاورزی
معیارهایی که کیفیت آب کشاورزی را تحت تاثیر قرار می‌دهند شامل: شوری یا مقدار املاح، مقدار سدیم نسبی، میزان کربنات و بیکربنات و عناصر سمی می‌باشد.
شوری یا مقدار املاح
اگر مقدار شوری آب از حدی بیشتر شود کیفیت آب کاهش می‌یابد و باعث تجمع املاح در خاک می‌شود. آب‌ها از نظر شوری به چهار دسته زیر تقسیم می‌شوند:
شوری کم:
توجه داشته باشید شوری کمتر از ۲۵۰ میکرو موس بر سانتی‌متر که برای کشت بسیاری از گیاهان مناسب است.
شوری متوسط:
گیاهانی که به شوری حساس هستند باید با مقدار آب بیشتری آبیاری شوند.
شوری زیاد:
استفاده از این آب‌ها تنها در گیاهان مقاوم به شوری و خاک‌های با زه‌کشی بالا ممکن است.
شوری خیلی زیاد:
شوری بیشتر از ۲۲۵۰ میکروموس بر سانتی‌متر است و برای بسیاری از گیاهان مناسب نیست.
میزان نسبی سدیم
سدیمی بودن یا میزان نسبی سدیم به نسبت سدیم به کلسیم و منیزیم وابسته می‌باشد اگر این نسبت بالا باشد باعث بالا رفتن مقدار سدیم خاک نیز می‌شود. از نظر میزان سدیم به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
سدیم کم:
به راحتی می‌توان انواع گیاهان حتی حساس به قلیایی بودن مانند هسته داران(زردآلو، آلو، گیلاس و بادام) را آبیاری کرد.
سدیم متوسط:
در این نوع از آب‌ها باید در انتخاب نوع گیاهان دقت شود و در صورتی که نفوذپذیری و مقدار کلسیم خاک زیاد باشد قابل استفاده می‌باشد.
سدیم زیاد:
در صورتی که نفوذپذیری بسیار زیاد و کلسیم به اندازه کافی باشد و شستشوی مداوم خاک قابل استفاده است.
سدیم خیلی زیاد ( قلیاییت زیاد):
باید سعی کرد از این نوع خاک‌ها استفاده نشود. در استفاده از آب‌های با سدیم زیاد می‌توان با استفاده از مقادیر کمی گچ و آهک شوری و سدیم را کاهش داد.
غلظت کربنات و بیکربنات
غلظت زیاد این ترکیبات باعث می‌شود آب برای آبیاری مناسب نباشد.
اثرات غیر مستقیم بیکربنات زیاد آب سبب سدیمی شدن خاک می‌شود و در جذب عناصر مشکل ایجاد می‌کند. آب‌های دارای بیکربنات زیاد سبب اختلال در جذب عناصری مانند آهن و روی می‌شود.
از آبهایی که میزان سدیم آن بالاتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در لیتر است باید با احتیاط استفاده کرد.
سایر مطالب :
عناصر سمی
یکی از عواملی که در کیفیت آب موثر است غلظت بالای عناصری مانند کلر، سدیم و بر است که باعث ایجاد مسمومیت می‌شود.
ورود پساب کارخانه‌ها به آب‌های کشاورزی نیز سبب افزایش غلظت عناصری مانند کادمیم، آرسنیک، سرب و نیکل می‌شود.
این عناصر اگر به مقدار زیاد در آب و خاک وجود داشته باشند سبب ایجاد مسمومیت در انسان و دام می‌شوند.
ازت با اینکه یکی از عناصر مهم در تغذیه گیاهی است ولی اگر به فرم نیترات در آب و خاک وجود داشته باشد سبب تجمع در برگ محصولات و ایجاد بیماری در انسان و دام می‌شود.
برای اندازه‌گیری این عناصر باید نمونه ۱ لیتری از آب چاه یا رودخانه تهیه و به آزمایشگاه مورد نظر ارسال کنید.
اسیدیته یا pH خاک
میزان pH آب و محیط ریشه نقش مهمی در جذب عناصر دارد و pH کمتر از ۴.۵ و بیشتر از ۹ اثرات زیان‌باری بر رشد گیاهان دارد. گیاهان مختلف دامنه pH خاصی برای رشد مناسب دارند و معمولا بین ۶ تا ۷.۵ است.
نقش pH در خاک به دلیل تاثیر بر حلالیت عناصر است معمولا با افزایش pH مقدار حلالیت همه عناصر به جز مولیبدن کاهش می‌یابد.
یکی از مشکلات خاک‌های ایران نیز بالا بودن مقدار pH یا آهک(قلیایی بودن خاک) است. pH قلیایی باعث کاهش جذب عناصری مانند فسفر، منگنز، روی و آهن می‌شود.
البته اسیدی بودن خاک نیز سبب ایجاد مشکلاتی می‌شود. اسیدی بودن در دامنه بین ۴.۵ تا ۵ سبب افزایش جذب عناصری مانند آهن، آلومینیوم و منگنز و در نتیجه ایجاد سمیت می‌شود.
روش اصلاح خاک‌های اسیدی و قلیایی
معمولا pH خاک خیلی تغییر پذیر نیست در نتیجه بهتر است گیاهان متناسب با pH خاک انتخاب و کشت شوند. در خاک‌های اسیدی برای افزایش pH از آهک استفاده می‌کنند.
در خاک‌های ایران مشکل قلیایی بودن خاک وجود دارد که می‌توان برای اصلاح خاک از موادی مانند اسیدسولفوریک و اسیدکلریدریک استفاده کرد.
البته برای کاهش خطرات استفاده از اسیدها از گوگرد استفاده می‌شود. گوگرد در خاک توسط باکتری‌های تیوباسیلوس اسیدسولفوریک تولید می‌کند که باعث اسیدی شدن pH خاک می‌شود.
یکی دیگر از راه‌های اسیدی کرن خاک استفاده از کودهای ماکرو و میکرو به شکل سولفاته است.
