تکثیر و کاشت درختان پسته
ازدیاد درختان پسته
بطور کلی تکثیر درختان پسته به دو روش جنسی و غیر جنسی انجام میگیرد.
تکثیر جنسی:
در این روش ابتدا از ارقام مناسب، بذور سالم و یکنواخت تهیه می شوند. پس از خیساندن آنها در آب معمولی حاوی قارچکش های مناسب و موثر (به مدت ۲۴ ساعت و توسط هیپوکلرید سدیم)، عمل ضد عفونی انجام و در شرایط مساعد کشت می گردد.
تکثیر غیر جنسی:
پیوند زدن: این روش متداول ترین شیوه تکثیر غیر جنسی است که پس از تولید نهال به طریقه جنسی و انتقال آن به زمین اصلی مورد استفاده قرار می گیرد. مناسب ترین پیوند برای درختان پسته، پیوند جوانه میباشد که به دو روش لوله ای و شکمی، در فصل رشد (اواخر اردیبهشت ماه تا اواخر خرداد ماه) انجام می شود.
خوابانیدن: در این روش که در بین باغداران معمول نمی باشد، شاخه های درختان را به طریق ساده و شیاری، خوابانیده که پس از گذشت ۲-۱ دوره فصل رشد، این شاخه ها ریشه دار شده و در صورت جدا نمودن از گیاه مادر، می توانند به عنوان گیاهی مستقل عمل نمایند.
قلمه زدن: ریشه زایی در قلمه های تهیه شده ازدرختان پسته به سختی انجام می شود ولی امکان ریشه زایی درختان نونهال آسان تر میباشد. با استفاده از هورمون های گیاهی بر روی قلمه های پسته می توان ریشه زایی را در آنها ایجاد نمود.
ریز ازدیادی: در این قسمت بافت یا قطعات بسیار کوچکی از گیاه (برگ، جوانه، شاخه و …) را بر روی محیط کشت مناسب قرار داده تا پس از استقرار در شرایط مساعد ( نور و دما)، گیاه کامل را ایجاد نماید. ازاین روش در سال های اخیر بیشتر استفاده شده است.
شرایط آب و هوایی مورد نیازدرختان پسته
ارتفاع از سطح دریا:
درختان پسته در ارتفاع ۲۰۰۰- ۹۰۰ متری ازسطح دریا قرارگرفته اند. البته برای بعضی از گونه ها ۳۰۰۰-۷۰۰ متر ذکر شده است.
درجه حرارت:
درخت پسته دمای ۴۵+ درجه سانتیگراد در تابستان و دمای ۲۰- درجه سانتیگراد در زمستان را به خوبی تحمل می نماید. پسته نسبت به سرمای دیر رس بهاره حساس میباشد و دمای انجماد و حتی نزدیک به آن نیز خسارت فراوانی ایجاد می نماید.
رطوبت نسبی:
برای داشتن حداکثر محصول، میزان رطوبت نسبی در تابستان بایستی کمتر از ۳۵ درصد باشد. البته وجود مقادیر کمتر رطوبت نسبی نیز به علت کاهش بیماری های قارچی توصیه شده است. افزایش رطوبت نسبی در زمان گلدهی و گرده افشانی باعث کاهش بازده گرده افشانی و در نتیجه کاهش تشکیل میوه شده، همچنین در زمان رسیدن میوه باعث گسترش بیماری های قارچی می گردد.
باد، باران، برف، تگرگ، سرمای بهاره و گرمای شدید در فصل رشد از جمله عواملی هستند که بر روی تولید محصول اثر نامناسب می گذارند. بطور کلی وجود تابستان های گرم و خشک و طولانی و زمستان های سرد و معتدل ازجمله عوامل محیطی مناسب جهت کاشت پسته می باشند.
مراحل احداث باغ پسته
آماده سازی زمین
تمام سطح زمین را با تراکتور شخم عمیق زده و اگر خاک تا عمق ۲ متری دارای لایه سخت و یا بافت سنگین باشد باید با سوسولوز (ریپر) آنرا شکست و قابل نفوذ کرد و بعد از شخم، هموار و تسطیح نمود. در صورتیکه بر اساس نظر کارشناسان آب و خاک، اجرای آبیاری بابلر مورد نظر باشد تسطیح با شیب ۲-۱ درصد و در آبیاری قطره ای تسطیح نسبی کافی می باشد.
تهیه نقشه باغ وپیاده کردن آن
در تهیه نقشه باغ، مشخص کردن موقعیت خیابانهای اصلی و فرعی، محل ایجاد تاسیسات، محل حفر چاه و محل استخر ذخیره آب (در صورت نیاز )، قطعه بندی مزرعه برای کشت ارقام مختلف و تعیین جهت کاشت ردیف درختان، فاصله ردیف ها از همدیگر و فاصله درختان روی ردیف و محل احداث بادشکن(در صورت نیاز ) و استقرار درختان نر مورد توجه قرار می گیرد.
مناسب ترین فاصله ردیفها ۶-۷ متر و فاصله بین درختان ۳-۴ متر می باشد، البته فاصله بین ردیف ۴-۶ متر و بین درختان ۲-۳ متر قابل تحمل می باشد. ضمناً فاصله بین ردیف کمتر از ۴ متر و فاصله بین درختان کمتر از ۲ متر نامناسب می باشد.
آماده کردن و کاشت بذر در زمین اصلی
در اواخر اسفند و اوایل بهار، بذرها را حدود ۲۴ تا ۴۸ ساعت (ترجیحاً ۲۴ ساعت) در آب خیس خیسانده و پس از شست‌و‌شوی، با استفاده از سموم قارچکش یا هیپوکلرید سدیم (مایع سفیدکننده) ضدعفونی میشوند. سپس می بایست بذرها را در کیسه‌های پارچه‌ای قرار داد که به طور منظم به مدت ۴ تا ۵ روز مرطوب نگه داشته شوند (دمای مناسب برای جوانه‌زنی بذرها۳۰-۲۰ درجه سانتیگراد میباشد). بعد از جوانه زدن بذرها، بایستی آنها را با قارچکش ضدعفونی کرده و در محل مورد نظر کاشت.
در زمین‌هایی با آب و خاک شیرین، بذور جوانه زده مورد نظر برای کاشت را پس از گاورو شدن زمین (رسیدن به حد ظرفیت مزرعه) در محل داغ آب زمین اصلی می‌‌کارند. چنانچه بافت خاک مزرعه سنگین باشد به منظور جلوگیری از سله بستن، روی بذور داخل هر گودال را به وسیله ماسه می پوشانند. این عمل به رشد گیاه کمک فراوان میکند، چون نه تنها اکسیژن کافی در دسترس ریشه‌های نهال قرار میدهد بلکه موجودات هوازی مفید خاک را نیز به فعالیت وا می‌دارد. عمق کاشت بذر بستگی به اندازه بذر دارد؛ میزان تقریبی عمق کاشت حدود ۲ تا ۵ برابر بزرگ ترین قطر بذر است.
چاله کنی و کاشت نهال
در صورت تمایل به کشت نهال در زمین اصلی، در خاک های نامرغوب گودالی به قطر ۵/۰ تا ۱ متر و عمق ۵/۱ متر ایجاد و بعد از برداشتن خاک چاله و ریختن خاک مرغوب و مقداری کودهای آلی کاملاً پوسیده، به کاشت نهال اقدام می کنند.
در خاکهای مرغوب، چاله هایی به قطر ۴۰ سانتی متر و عمق ۶۰ سانتی متر که جای کافی برای استقرار ریشه نهال داشته باشد ایجاد می گردد.
نهال بایستی دارای اصالت نژادی و سالم باشد، یعنی عاری از بیماری های قارچی مهم (ورتیسیلیوم، فیتوفترا، فوزاریوم)، نماتد و آفات قرنطینه ای و سایر پاتوژن های بیماری زا باشد. پایه توصیه شده، بادامی زرند یا بادامی ریز می باشد.
روش های کاشت و تولید نهال
کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی
پس از آمادهسازی زمین به منظور احداث باغ، باید ابتدا جوی و پشته هایی به عرض ۱۰۰-۵۰ سانتیمتر و عمق ۷۰-۵۰ سانتیمتر ایجاد گردد. سپس آن را آبیاری نموده و در فصل زمستان نسبت به کشت مستقیم اقدام شود. بذور به مدت ۱۲ ساعت قبل از کاشت خیسانده و با قارچکش مناسب ضدعفونی شوند. در یک طرف پشته، گودال‍هایی با عمق۳-۲ سانتیمتر و با فاصله ۳-۲ متر از یکدیگر ایجاد کرده که پس از قراردادن بذور در داخل هر گودال، روی آن ها با ماسه پوشانده خواهد شد. در مناطقی که دارای شرایط شوری خاک و آب هستند، عرض جوی های کشت ۵/۱-۱ متر و عمق آنها حدود ۳۰-۲۰ سانتیمتر در نظر گرفته و کشت بذور در وسط جوی انجام میشود.
لازم است محل کشت بذر از سطح جوی حدوداً ۱۰-۵ سانتیمتر بالاتر باشد تا در هنگام آبیاری، آب حدود ۵ سانتیمتر روی بذر را بپوشاند. طول جوی‍های کشت در این روش بین ۵۰-۳۰ متر و فواصل ردیفها حدود ۸-۶ متر در نظر گرفته می شود. آبیاری بسته به شرایط آب و هوایی و میزان آب موجود، پس از سبز شدن بذور هر ۱۵-۱۰ روز یک بار انجام می شود.
کاشت پسته در خزانه
در این روش از یک قطعه زمین به مساحت های ۲۰*۱۰ یا ۳۰*۲۰ متر استفاده می شود. پس از آماده سازی زمین با افزودن کود حیوانی پوسیده (۲۰ تن در هکتار)، ماسه بادی(۶۰ تن) و مقداری کود شیمیائی (فسفات آمونیوم به میزان ۴۰۰۰ کیلوگرم در هکتار)، نسبت به اصلاح و تقویت زمین اقدام می گردد. در اواسط اسفند تا اواسط فروردین ماه، بذور پسته ارقام بادامی ریز یا قزوینی را به مدت ۱۲ ساعت خیسانده و ضدعفونی می کنند. در قطعه مورد نظر ردیف هایی به فواصل ۳۰-۲۰ سانتیمتر ایجاد و بذور روی ردیفها به فاصله ۱۵-۱۰ سانتیمتری و در عمق ۳ سانتیمتر کشت می شوند.
آبیاری نهال‍ها ابتدا هر ۱۰-۷ روز یک مرتبه و بعد هر ۱۲-۱۰ روز یک مرتبه انجام می شود و نهال های تولیدی در زمستان سال اول یا دوم به زمین اصلی منتقل میشوند. در هنگام انتقال نهال‍ها، باید دقت لازم در زمان بیرون آوردن آنها از زمین خزانه صورت گیرد تا از قطع شدن نوک ریشه اصلی و پوشش ریشه جلوگیری شود. در صورت عدم رعایت این مسئله، ممکن است میزان تلفات به ۴۰-۳۰ درصد برسد.
.jpg "کاشت بذر پسته")
فاصله کاشت درختان پسته
در اکثر باغهای پسته به دلیل عدم آگاهی باغداران، فواصل کاشت رعایت نشده و باغ‍هایی با شکل‍های نامنظم و متراکم مشاهده می گردد که علاوه بر عدم رعایت اصول صحیح باغداری، مشکلات عملیات داشت و برداشت را دارد. به منظور جلوگیری از بروز این مشکل، فاصله مناسب بین دو ردیف ۸-۶ متر و روی ۴-۳ متر توصیه می شود.
نسبت مناسب تعداد درختان نر به ماده
بررسی‌ها و تحقیقات نشان میدهد که دورترین فاصله موثر برای گرده‌افشانی که منجر به رسیدن حداقل یک دانه گرده به هر گل‌ماده میشود،۲۰ متر است. بنابراین قرارگرفتن یک درخت نر در مرکز یک بلوک ۵×۵ درختان ماده، تراکم گرده مناسبی را در باغ ایجاد میکند.
نحوه قرارگرفتن درختان نر درباغ (دایره نشانگر درختان ماده و ستاره نشانگر درخت نر)
کشت مخلوط
کاشت هر نوع گیاه، اعم از زراعی یا باغی در فاصله بین درختان را کشت مخلوط می گویند. طول دوره نونهالی درختان پسته نسبتاً طولانی می باشد، بنابراین باغدار اقدام به کاشت گیاهان مناسب در فاصله بین درختان پسته می کند تا علاوه بر تامین بخشی از هزینه های تولید، سبب اصلاح و بهبود ساختمان خاک نیز شود. از گیاهان زراعی مناسب و متداول در کشت مخلوط می توان گندم، جو، یونجه، چغندر، شلغم، منداب و زعفران، و از گیاهان باغی می توان انگور، انار، بادام، زردآلو و سیب را نام برد.
نصب قیم
برای نگهداری نهال و جلوگیری از خم شدن در مقابل باد، نصب قیم الزامی می باشد و این قیم حداقل باید برای دو سال در کنار نهال قرار گیرد. اتصال قیم به نهال توسط نوار پهن و نرم صورت می گیرد تا آسیبی به پوست نازک نهال وارد نشود.
احداث بادشکن در باغ پسته
در مناطق بادخیز که وزش باد، تعادل اسکلتی درختان را به هم زده و منجر به خسارت می گردد، کاشت بادشکن در جهت عمود بر بادهای غالب منطقه و بفاصله ۵ متر از اولین ردیف توصیه می شود. مناسبترین درخت بادشکن در مناطق پسته خیز، پسته نر می باشد که در این حالت فاصله بین درختان پسته نر به عنوان بادشکن ۳-۲ متر می باشد. از مزایای دیگر این بادشکن پراکنش گسترده و پوشش مطلوب گرده در زمان گرده افشانی می باشد.
پیوند درختان پسته
سه روش پیوند زنی در پسته بکار می رود: پیوند لوله ای، پیوند شکمی و پیوند اسکنه ای. پیوند اسکنه ای از قدیم الایام در ایران کاربرد داشته، که به تدریج کنار گذاشته شده است. هم اکنون استفاده از پیوند لوله ای به دلیل سادگی، سرعت عملیات و درصد بالای جوش خوردن، بین پایه با پیوندک رواج یافته و درختان پسته با استفاده از این روش تکثیر می شوند. از آنجا که درخت پسته از نوع درختان صمغ دار است، ایجاد هر گونه خراش در تنه یا در شاخه های آن موجب تراوش صمغ میگردد که در مجاورت هوا سفت می شود. بنابراین در پیوند شکمی نهال پسته، شکاف افقی در پایین شکاف عمودی زده می شود تا صمغ مترشحه از شکاف افقی مانع رویش و رشد جوانه پیوندک نشود.
آماده سازی پایه، تهیه پیوندک و انجام عمل پیوند زنی
در اسفندماه، نهالهای ۳-۲ ساله پسته در زمین اصلی سربرداری میشوند. پس از رشد جوانه های جانبی، بسته به نوع آرایش تنه درخت، ۳-۱ شاخه جانبی بر روی پایه اصلی نگهداری شده و سایر شاخه ها حذف و بر روی شاخه های باقیمانده عملیات پیوند انجام می گیرد. در پیوند لوله ای، هم اندازه بودن قطر پایه و پیوندک ضروری است، به همین منظور ابتدا پایه و شاخه مناسب پیوندک انتخاب می شود. زمان مناسب برای پیوند نهال های پسته به طور عمده در اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد یعنی هنگامی است که درخت به راحتی پوست می دهد و دمای هوا در حد معتدل قرار دارد.
تهیه پیوندک
برای تهیه پیوندک حدود ۳-۲ سانتیمتر بالاتر از جوانه، شاخه را قطع کرده، سپس از ۲ سانتیمتری زیر جوانه با چاقوی پیوندزنی، پوست دور تا دور بریده می شود. بعد با انگشت، پوست برش خورده را به آرامی چرخانده تا پوست حاوی جوانه به راحتی و به طور کامل از چوب جدا شود. پیوندک آماده شده به شکل استوانه ای حاوی جوانه می باشد. شاخه های جانبی نگهداری شده بر روی پایه نیز سربرداری شده و سپس به فاصله ۳-۲ سانتیمتر از بالا، دور تا دور شاخه برش داده می شود و به روش تهیه پیوندک، پوست جدا می شود.
پس از آماده شدن پایه و پیوندک، پیوندک را که به شکل استوانه است، روی چوب پایه قرار داده و به آرامی در محل خود مستقر می نمایند. در نهایت محل پیوند با نوار، به طور مناسب بسته می شود. توصیه می گردد پیوند در ارتفاع ۵۰-۴۰ سانتیمتری پایه صورت گرفته و نهال به صورت تک تنه هدایت شود.
عملیات بعد از پیوند
پس از پیوند، آبیاری باید منظم و به فواصل ۱۴ روز یکبار انجام شود. جوانه ها و پاجوشهایی که از زیر محل پیوندک و بر روی پایه ایجاد می شود، باید قطع گردد. حدود ۲۰ – ۱۵ روز پس از عملیات پیوند زنی، با اطمینان کامل از جوش خوردن پیوند، نوار پیوند باز شود.
هرس درختان پسته
هرس فرم درختان پسته
هدف از انجام هرس فرم، ایجاد اسکلت قوی و محکم، شکل مناسب و مورد نظر، تحریک رشد شاخه های مناسب برای ایجاد تاج متراکم و متوازن و افزایش رشد شاخه های نگهداری شده می باشد. هرس فرم، جهت ایجاد شکل مناسب درختان پسته توصیه می شود و مراحل اجرای آن به شرح ذیل است:
در سال اول پس از کاشت نهال در محل باغ عملیات پیوند بر روی نهال های کاشته شده انجام می گیرد. در اولین فصل خواب عملیات سربرداری شاخه های پیوندی از ارتفاع ۱۰۰-۹۰ سانتیمتری انجام می شود. در دومین فصل رشد، شاخه های جانبی اولیه ایجاد شده از درختان سربرداری شده به عنوان اسکلت اولیه درخت انتخاب می شوند. در دومین فصل خواب سربرداری شاخه های اولیه از ارتفاع ۲۵-۳۰ سانتیمتری صورت می گیرد.
در سومین فصل رشد عملیات حذف پاجوش و جلوگیری از رشد بیش از حد شاخه های جانبی انجام می شود. در فصل خواب سال سوم سربرداری شاخه های ثانویه همانند سال دوم خواهد بود. در چهارمین فصل رشد، شاخه های مورد نظر و پاجوش های اضافی حذف می شوند. در فصل خواب سال چهارم فقط شاخه های باریک، بلند و آنهایی که دارای رشد عمودی و باعث رقابت هستند، حذف می شوند.
مطالب مرتبط :
قبل از کاشت بذر پسته باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
آبیاری زیرسطحی در باغات پسته
هرس باردهی درختان پسته
به کلیه عملیاتی که بر روی درختان بارده و به منظور قطع قسمت یا تمام شاخه های درخت انجام می شود، هرس باردهی میگویند. هرس باردهی پسته شامل هرس تنک شاخه، هرس سربرداری و حذف پاجوش می باشد.
هرس تنک شاخه
در این روش، هدف اصلی کاهش تعداد شاخه های فرعی درجه دوم و سوم می باشد. معمولا به منظور کاهش سال آوری، تعداد شاخه های میوه دهنده پسته را قبل از سال پربار به حدود نصف کاهش می دهند که این عملیات باعث تقوبت شاخه ها، جوانه ها و خوشه های گل باقیمانده می شود. این عملیات باید در دوره خواب زمستانه و در سنین باردهی اقتصادی محصول انجام شود.
هرس سربرداری
در این روش هدف اصلی جلوگیری از رشد رویشی بیش از حد جوانه انتهایی و تقویت رشد جوانه های جانبی است. سربرداری شاخه باعث افزایش شاخه های جانبی، افزایش سطح میوه دهی و کاهش ارتفاع درخت شده که همه بر روی تشکیل جوانه گل تاثیر مثبت دارد. این عملیات بایستی در فصل خواب انجام شود.
هرس شاخه های مزاحم، خشک و آلوده، قطع شاخه هایی که در مسیر حرکت ادوات کشاورزی رشد می نمایند یا دارای رشد رو به پایین، درهم و افقی هستند الزامی است، زیرا تشکیل میوه روی چنین شاخه هایی معمولا ریزش محصول، تماس با زمین و آلودگی های قارچی را بدنبال دارد.
هرس پاجوشها
از بین بردن شاخه های پاجوش که دارای رشد عمودی هستند و نیز تنه جوشهایی که ازشاخه های اسکلتی اولیه ایجاد میشوند و بر روی نفوذ نور به درون تاج اثر منفی دارند، الزامی است.
کوددهی باغات پسته
کودهای دامی
در باغات پسته ایران از کود مرغی بسیار مصرف می شود. بهتر است از مصرف مداوم این نوع کود خودداری نمود و حداقل هر سه یا پنج سال ازکود آلی دیگری استفاده شود. مقدار مصرف کود مرغی به علت بالا بودن ازت آن، بیش از۱۰ تن در هکتار برای درختان جوان ( ۱۵ ساله ) توصیه نمی شود. در مورد درختان بارور و مسن می توان میزان استفاده از آن را تا حداکثر ۲۰ تن در هکتار بالا برد.
میزان مصرف کودهای مخلوط یا گاوی، معادل ۲۰ تن در هکتار برای درختان جوان و ۴۰-۲۰ تن برای درختان بارور و مسن توصیه می شود.
کود سبز
بطور متوسط، هر یک کیلوگرم کود حیوانی ارزش ۵/۲ کیلوگرم کود سبز را دارد. ضمنا با استفاده از کودهای سبز، علاوه بر تامین ماده آلی خاک، مواد غذایی آن نیز در نتیجه معدنی شدن ازت آن تا حدی تامین میگردد.
آبیاری
آبیاری درختان پسته بارور
فاکتورهایی که در انتخاب روش آبیاری باید مد نظر قرار گیرند عبارتند از: خواص فیزیکی و شیمیایی خاک، یکنواختی، شیب زمین، خطر یخبندان، هزینه و میزان وفور آب.
روش های مورد استفاده در آبیاری باغ های پسته عبارتند از:
آبیاری سطحی
- آبیاری نواری (کرتی)
- آبیاری شیاری (جوی و پشته ای)
- آبیاری بابلر
آبیاری ناحیه ای(نقطه ای)
- آبیاری قطره ای روی زمینی
- آبیاری قطره ای زیر زمینی
- آبیاری بارانی میکرو یا میکروجت
تغذیه نهال
دستورالعمل کلی برای اراضی که خاک آنها از نظر تغذیه ای پایین تر از حد متوسط باشد، میزان ۳۰۰ گرم ازت خالص، ۳۰۰ گرم p2o5، و ۳۰۰ گرم k2o به اضافه ۲۰ کیلوگرم کود حیوانی پوسیده برای هر نهال توصیه می شود.
تغذیه درختان پسته بارور
ازت
برای تولید هر ۳۰۰ کیلوگرم محصول پسته خشک در هکتار، بیش از ۵/۶ کیلوگرم ازت مصرف می شود. اگر نصف کود ازته مورد نیاز، هنگام گل دادن یعنی تقریبا اواخر اسفند و اوایل فروردین ماه و نصف دیگر زمان مغز گرفتن و پر کردن دانه، اواخر خرداد تا اوایل تیر ماه مصرف گردد، علاوه بر افزایش میزان محصول، از ریزش جوانه های گل نیز جلوگیری مینماید.
علایم کمبود ازت: کاهش میزان ازت برگ باعث کاهش محصول، تاخیر در برگ و گلدهی، کاهش رشد طولی و قطری شاخهها، قرمز شدن پوست درخت، کوچک و زرد شدن برگها و ریزش برگ قبل از پاییز و خصوصا زمان رسیدن محصول در درختان پر محصول به صورت توام یا مستقل می شود.
فسفر
با وجودی که، در بعضی خاک‍ها کودهای فسفاته به زمین داده نمی شود اما کمبود این عنصر کمتر مشاهده می شود. به نظر می رسد دلیل اصلی آن وجود قارچ های میکوریزا در این خاک‍ها باشد که به جذب فسفر کمک نموده و درختان کمبودی نشان نمی دهند.
علائم کمبود فسفر :در صورت کمبود فسفر علائمی از قبیل دیر باز شدن جوانه ها، برگهای سبز رنگپریده و پیدایش نقطههای سوخته با اشکال غیر یکنواخت، در نزدیکی لبه برگهای مسن تر از خود نشان خواهد داد. این نقاط در طول فصل، گسترش یافته تا اینکه تمامی پهنک را فرا گرفته و نهایتاً خشک شده و به زمین می ریزد.
پتاسیم
درختان پسته پتاسیم زیادی جذب می نمایند بطوری که جذب سالیانه پتاسیم توسط درخت پسته به جذب ازت و نیتروژن که پر مصرف ترین عنصر غذایی است نزدیک می باشد. حد بحرانی پتاسیم قابل جذب درخاک PPm300 و در برگ یک و نیم تا دو درصد ماده خشک می باشد. مصرف پتاسیم موجب افزایش درصد خندانی و کاهش پوکی دانه های پسته نیز میگردد. در صورت کمبود این عنصر در گیاه پسته، حاشیه برگها به سمت بالا پیچیده همچنین برگهایی که کمبود پتاسیم دارند، حاشیه سوختگی قهوه ای را نشان می دهند.
برای کوددهی باغاتی که بر اساس آزمون خاک، دارای کمبود پتاسیم هستند، مقادیر مناسب کودهای پتاسه درون شیار کودی مصرف شود. در مصرف سطحی، درختان پاسخ مناسبی به کوددهی نخواهند داد. در اراضی سبک و شنی، مقدار مصرف کودهای پتاسه می تواند بیشتر درنظر گرفته شود . از آنجا که ۹۰ درصد جذب پتاسیم توسط درخت پسته در طی دوره پرشدن مغز اتفاق می افتد، محلول پاشی با کودهای حاوی درصد بالای پتاسیم و همچنین کاربرد کودهای پتاسه محلول در آب همراه با آب آبیاری، درطی این دوره زمانی به بهبود کیفیت و افزایش عملکرد محصول کمک شایان توجهی می نماید.
کمبود پتاسیم در باغ‍هایی که در اراضی سبک و شنی احداث می شوند، نیز وجود دارد که میتوان اینگونه باغها را با مقدار متوسطی کود پتاسه که هر ۲ تا ۳ سال به زمین داده میشود، ترمیم و اصلاح نمود. بهتر است مقدار محاسبه شده کود پتاسه در چند نوبت، در پاییز یا زمستان به همراه سایر کودهای زمستانه، اواخر اردیبهشت ماه و قبل از رشد مغز به درختان پسته داده شود.
علائم کمبود پتاسیم :
علائم کمبود پتاسیم عبارتند از : تغییر رنگ برگها و پیچیدن حاشیه آنها به سمت بالا. همچنین لبه برگ در قسمت تاخورده به رنگ های خاکستری یا مسی در می آید. اغلب، برگهای مورد بحث در قسمت‍های وسط شاخه ها قرار دارند و هرچه رشد ادامه یابد، شاخه ها کوتاه، کوچک و چند پهلو می شوند .
آفات پسته
پسیل معمولی پسته:
مهمترین آفت پسته است که باغداران به آن شیره خشک میگویند، زیرا عسلک دفع شده از پوره های این آفت در مقابل هوا خشک شده، تبدیل به دانه های مدور شکری مانندی میشود که روی برگها و زیر درخت میریزد. زمستان را بصورت حشره کامل میگذراند و اوایل اردیبهشت ماه معمولا تخم ریزی میکند و نوزادهای آن، از شیره نباتی تغذیه می نماید تا تبدیل به حشره بالغ گردند.
خسارت پسیل معمولی پسته:
در اثر مکیدن شیره گیاهی توسط پسیل معمولی پسته، وزن مغز آن کاهش، درصد پوکی افزایش و میزان خندانی هم کاهش می یابد. گیاه آفت زده ضعیف شده و گاهی لکه های قهوه ای سوخته روی برگها دیده می شود. ازدیگر خسارت های این آفت، ریزش برگها و جوانه های میوه دهنده سال بعد و همچنین بسته شدن روزنه ها در اثر ترشح عسلک میباشد.
مبارزه با پسیل معمولی پسته
استفاده از کارت‌های چسبنده زرد رنگ
کارت‌های زرد رنگ مورد استفاده در باغهای پسته از جنس‌های مختلف و عمدتاً از جنس پلی اتیلن و پی وی سی است. اندازه کارت‌ها ۲۰*۱۰ سانتیمتر، به قطر ۵/۰ تا ۱ میلی‌متر و به وزن حدود ۱۵ گرم است. سطح کارت‌ها به وسیله چسب مخصوص که از مواد پولی بوتن‌ها همراه با واکس مخصوص یا اس تی پی و مواد دیگری که حالت چسبندگی خود را ۱۰ تا ۱۵ روز حفظ نمایند، آغشته میگردد.
حشرات کامل پسیل به طرف رنگ زرد جلب و به تعداد زیاد به سطح کارت‌ها می‌چسبند. شکار انبوه حشرات باید قبل از تخم‌ریزی در سطح برگها انجام شود تا از تولید نسل بعدی آفت جلوگیری به عمل آید. در هر هکتار ۱۰۰ تا ۴۰۰ عدد کارت به کار می‌رود. محل نصب کارت در سمت بیرونی تاج و به ارتفاع نصف تاج در جهت‌های مختلف است.
دو نوبت کارت گذاری در سال کافی به نظر میرسد. یکی در دهه دوم فروردین ماه که این نوبت آفت زنجره پسته را نیز کنترل میکند و دیگری در نیمه دوم تیرماه میباشد. پس از پایان دوره کارت گذاری باید کارت‌ها را از روی درختان جمع‌آوری و سطح آنها را در صورت استفاده از چسب مخصوص توسط آب گرم همراه با مقدار کمی الکل اتیلیک و در صورت استفاده از اس تی پی با دستمال آغشته به چند قطره نفت تمیز کرد.
دشمنان طبیعی
دارای دشمنان طبیعی گوناگونی است که زنبور پارازیتوئید همزمان با ظهور پوره‌های نسل اول در باغها ظاهر و به پوره‌های پسیل به خصوص در سنین ۴ و ۵ حمله نموده و آنها را مومیایی میکند.
عملیات زراعی
۱ـ شخم زمستانه و پاشکنی درختان
۲ـ کوددهی و چاله زنی
۳ـ اصلاح بافت خاک
۴ـ آبیاری مناسب
۵ـ تغذیه مناسب
۶ـ رعایت فاصله کشت و تراکم
۷ـ هرس و خشک بری
۸ـ مبارزه با علف‌های هرز
۹ـ کاشت رقم مناسب
۱۰ـ استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار
کنترل شیمیایی
امروزه به دلیل بالا رفتن حساسیت‌ها نسبت به سموم خطرناک و باقیمانده سموم در محصول, گروهی از سموم رایج در سال‌های اخیر ممنوع اعلام شده و از دسترس مصرف کنندگان خارج شده‌اند. در عوض یکسری سموم جایگزین برای سموم ممنوع شده در نظر گرفته شده است. در زیر سموم رایج جهت کنترل پسیل پسته بیان شده است:
۱. ایمیداکلوپراید(کونفیدور) SC35% و ۴/. در هزار
۲. فلوفنوکسورون(کاسکید) DC5% و ۵/. در هزار
۳. هگزافلومورون(کنسالت) EC10% و ۷/.- ۵/. در هزار
۴. دارتون EC21.7% و ۱.۵ در هزار
۵. استامی پراید(موسپیلان) SP 20% و ۲۵۰ سی سی در هزار
مجدداً یادآوری میگردد که از سمپاشی در هوای گرم جداً خودداری شود زیرا یکی از دلایل کاهش تأثیر سم، سمپاشی در هوای گرم میباشد
بیماریهای پسته:
بیماری پوسیدگی طوقه(گموز) و ریشه پسته:
عامل این بیماری باعث خشکیدگی درختان در باغهای پسته است که ظاهرا بدون هیچ دلیلی در مدت نسبتا کوتاهی ، در حالیکه برگهای سبز خشک شده اند، رخ می دهد. چنین اتفاقی میتواند برای درختان مجاور این درختان و یا در ردیفهای دیگر همان باغ رخ دهد. در مناطق پسته کاری به این بیماری نام گموز یا انگومک پسته اطلاق می شود. عامل این بیماری قارچی میکروسکوپی است که در محل تماس بیشتر آب یا رطوبت با تنه درخت در زیر پوست آن ساکن شده و شروع به اضمحلال بافتهای تنه میکند.
علائم بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه درختان پسته
اگر در خاک دور تا دور اطراف تنه درخت در محل طوقه (محل خارج شدن تنه از خاک) کنار زده شود، در درختان آلوده، صمغی (شیره درخت) که به صورت قطره های ریز و درشت از محل طوقه درخت خارج شده و در مجاورت هوا خشک شده است مشاهده میشود.
چنانکه پوست این قسمت جدا شود، شیره سفید رنگی به بیرون میریزد که در مجاورت هوا سریعا به قهوه ای تا سیاه تغییر رنگ میدهد. از چنین تنه ای، بوی پوسیدگی شدیدی نیز به مشام میرسد. اگر درخت جوان به این قارچ آلوده شود، به سرعت خشک می گردد اما در درخت مسن، مرگ درخت تدریجی و پس از کم شدن برگها و محصول رخ میدهد.
مبارزه با بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه پسته
بهترین روش، انجام اقدامات پیشگیرانه است، بدین منظور از تماس مستقیم آب با طوقه بایستی اجتناب شود.
برای جلوگیری از شیوع بیماری نباید از زه آب باغات آلوده استفاده کرد. در باغات آلوده، دوره آبدهی (فواصل آبدهی) را طولانی تر کنیم. برای معالجه در مراحل اولیه بیماری، میتوان اطراف طوقه را توسط مخلوط بردو، فوزتیل آلومینیوم و یا قارچکش های موثر دیگر تیمار کرد.
علائم رسیدن میوه و زمان برداشت
زمانی که درصد پوست رویی میوه پسته به راحتی از پوست سخت استخوانی جدا شود، زمان برداشت فرارسیده است.
تغییر رنگ پوست رویی از سبز به گلی تا ارغوانی نیز نشانه دیگری از رسیدن میوه هاست .
در ماه های آخر فصل تابستان ترک خوردگی سطح رویی پوست نرم میوه ها نیز نشانی دیگر از نزدیک شدن زمان برداشت پسته است.
برداشت محصول
پس از رسیدن محصول، برداشت آن باید سریعاً انجام گیرد. عملیات برداشت بوسیله نیروی کارگر و با دست انجام می شود، زیرا با توجه به شرایط و نحوه کشت درختان عدم انجام هرس فرم، عدم وجود یکنواختی در ارقام و سنین درختان، امکان برداشت مکانیزه محصول وجود ندارد. نحوه برداشت بدین صورت است که قبل از شروع چیدن محصول، پارچه های مخصوص دو رویه را زیر درختان پهن کرده، به طوری که کل سطح زمین زیر پوشش تاج، پوشانیده شود سپس هریک از کارگران، خوشه های میوه را در دست گرفته و با اندکی فشار به یکی از جهات، خوشه را از محل دم قطع می نمایند و درون پارچه می ریزند.
محصول هر درخت پس از برداشت در محلی مخصوص (دارای سایه و کف‍پوش مناسب) جمع آوری میگردد و بلافاصله درون سبدهای مخصوص ریخته و در کوتاه ترین زمان ممکن به محل پایانه فراوری پسته انتقال می یابد.
حمل و نقل محصول تا محل فرآوری
محصول برداشت شده در اولین فرصت و ترجیحاً در ساعات خنک روز بایستی به پایانه انتقال یابد. برای انتقال محصول بهتر است آن را در سبدهای مخصوصی نگهداری کنند. سبدها در کامیون یا سایر وسایل حمل و نقل دارای سقف، گذاشته شده و به محل فرآوری محصول انتقال داده شوند. در صورتی که انتقال محصول به صورت توده، درکامیون یا وانت انجام می شود بایستی اولاً محفظه بار کاملاً تمیز و خشک باشد، ثانیا کف آنها با یک لایه پارچه پوشانیده شده و سپس محصول پسته روی آن بارگیری و انتقال یابد.
درجه بندی:
محصول خشک شده جهت ایجاد یکنواختی بیشتر، درجه بندی میگردد. درجه بندی شامل جدا کردن پسته های خندان از ناخندان می باشد که این عملیات توسط غربال های مخصوص درجه بندی پسته انجام می شود.
بسته بندی و انبارداری:
محصول جهت نگهداری و عرضه به بازار بایستی در کیسه های پلاستیکی سالم و بهداشتی بسته بندی گردد و جهت جلوگیری از آلودگی محصول در انبارهای استاندارد با دمای کمتر از ۱۰ درجه سانتیگراد و در شرایط رطوبت نسبی پایین (کمتر از ۶۵ درصد) بر روی پالتهای چوبی یا فلزی نگهداری شود. وجود هواکش و کنترل کننده های دما و رطوبت در انبار از جمله استانداردهای مناسب انبارداری هستند.
