کود سولفات آمونیوم و کاربرد آن در کشاورزی

کود سولفات آمونیوم شامل ۲۱% نیتروژن (ازت) به شکل یون آمونیوم | Ammonium و ۲۴% سولفور به شکل سولفات | Sulfate است. از جمله کاربردهای این کود در بخش کشاورزی استفاده برای اصلاح و کاهش pH خاک های قلیایی و همچنین تأمین ازت و گوگرد مورد نیاز برای رشد و نمو گیاهان و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی اشاره نمود.

سولفات آمونیوم چیست؟

کود سولفات آمونیوم NH4)2SO4) یک نمک غیر آلی با کارایی بسیار زیاد است. مهم‌ترین کاربرد آن تهیه کود شیمیایی است. این ماده شامل ۲۱% نیتروژن به شکل یون آمونیوم مثبت و ۲۴% سولفور به شکل آنیون سولفات است. وجود سولفات در کود برای کاهش pH خاک است.

فرآیند عمومی تولید سولفات آمونیوم از واکنش اسید سولفوریک و آمونیاک می‌باشد که بر این اساس مواد اولیه مورد نیاز برای تولید سولفات آمونیوم در گریدهای مختلف، اسید سولفوریک و آمونیاک می باشد. اسید سولفوریک مورد استفاده با خلوص ۹۸ % و آمونیاک مورد نیاز با درجه خلوص ۹۹٫۱ % به صورت مایع می‌باشد.

سولفات آمونیم نوعی کود است. این کود ٢١ درصد ازت و ٢۴ درصد گوگرد دارد، اسیدزا بوده و بهترین کود برای شرایط خاک های ایران است.

چنانچه خاک قلیایی و با pH  بالا باشد با مصرف کود سولفات آمونیوم تا حدودی pH کاهش می یابد.

سولفات آمونیوم بهترین منبع تأمین ازت و گوگرد

سولفات آمونیوم بهترین منبع تأمین ازت و گوگرد برای درختان میوه و آن دسته از محصولات زراعی است که به این عناصر نیاز فراوان دارند.

از آنجا که ازت این کود به شکل آمونیوم و گوگرد آن به شکل سولفات است، آمونیوم به صورت تبـادلی به ذرات رس متصل گردیده و کمتر از کـودهای ازته دیگر در خاک شسته می‌شود.

کود اوره در خاک‌های قلیایی و یا آهکی ممکن است باعث بروز مشکلاتی شود. از جمله افزایش بیشتر قلیائیت و واکنش خاک و همچنین مسمومیت به شوری در خاک شود. در حالی که سولفات آمونیوم برای زمین های قلیایی و آهکی (شرایط خاکی اغلب باغات پسته) مناسب تر است.

کود سولفات آمونیوم به خاطر وجود عنصر گوگرد در ترکیب خود و در نتیجه تجزیه آن در خاک و به وجود آمدن سولفوریک اسید و همچنین وجود ازت به فرم آمونیومی، موجب می شود تا میزان قلیائیت خاک کم شده و تأثیر منفی بر محیط زیست نداشته باشد. بنابراین کود سولفات آمونیوم نسبت به سایر کودهای شیمیایی اثرات تخریبی کمتری بر محیط زیست دارد.

مـزایای استفاده از کود سولفات آمونیوم

مـزایای استفاده از سولفات آمونیوم بر سایر کودهای ازته نظیر اوره، دارا بودن ازت آمونیاکی می باشد که این نوع ازت با کمترین مقدار مصرف انرژی توسط گیاه به سرعت جذب و در متابولیسم گیاه به مصرف می رسد. از طرف دیگر هـمراهی گوگرد به شکل سـولفات در این کود به همراه ازت مـوجب تنظیم pH خاک و تسهیل جذب سـایر ریز مغذی های موجود نظــیر آهن، روی، مس و منگنز در خاک می گردد.

کشت‌هایی نظــیر مـرکبات، انگور و پسته که به اوره حساس می‌باشند و استفاده از آن موجب بـروز زردی در بـرگ‌هایشان می شـود، این کود کشاورزی علاوه بر رفع زردی برگهای پیر که به دلیل کاهـش ازت خاک می باشد رفـع زردی برگهای جوان را نیز که به دلیل کمبود گوگرد می باشد برطرف می سازد.

در میان کودهای ازته شناخته شده، کود سولفات آمونیوم کمترین تمایل به جذب آب را از محیط دارد؛ این ویژگی  سولفات آمونیم موجب کاهش کلوخ شدن آن و افزایش مدت زمان نگهداری سولفات آمونیوم در انبار می شود.

عمده مصارف

مصرف اولیه سولفات آمونیوم به عنوان کود کشاورزی برای خاک‌های قلیایی است.

یون آمونیوم در خاک آزاد شده و مقدار محدودی اسید تولید می‌کند.

کاهش میزان pH خاک, موجب تأمین نیتروژن مورد نیاز برای رشد گیاه می‌شود. مهم‌ترین مشکل استفاده از آمونیوم سولفات در کمبود نیتروژن آن نسبت به نیترات آمونیوم است که موجب افزایش هزینه‌های حمل و نقل می‌شود.

– همچنین از این ترکیب در کشاورزی به عنوان اسپری کمکی برای حشره کش ها, قارچ کش‌ها و علف کش‌های محلول در آب استفاده می‌شود.

– برای تولید سایر نمک‌های آمونیوم مخصوصا پرسولفات آمونیوم مصرف می‌شود.

– آمونیوم سولفات به عنوان یک نگهدارنده چوب استفاده می‌شده‌است. اما امروزه بدلیل ایجاد خورندگی در فلزات کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مزیت کود سولفات آمونیوم در مقایسه با  سایر کودهای ازتی

عمده ترین مزیت کود سولفات آمونیوم در مقایسه با  سایر کودهای ازتی از قبیل اوره و نیترات آمونیوم قابلیت اصلاح کنندگی  خاک های قلیایی می باشد. از آنجا که اکثر خاک های کشاورزی ایران قلیایی و آهکی هستند، مصرف کود سولفات آمونیوم  به صورت مداوم و جایگزینی آن به جای سایر کودهای ازته بهترین نتیجه را در اصلاح و بهبود ساختار خاک خواهد داشت.

امروزه اهمیت گوگرد و مصرف آن در کشاورزی به حدی بر همگان واضح و آشکار شده است که مشتقات گوگرد را به فرم های مختلف در خاک وارد و بدین ترتیب باعث اصلاح ساختار خاک می شوند این نقش اهمیت زیادی  پیدا کرده و عنصر گوگرد را در تغذیه گیاهی چهارمین عنصر اصلی بعد از ازت و فسفر و پتاس به حساب می آورند.

همانطور که میدانید عناصری که سبب ایجاد خاک های قلیا و شور می گردد ترکیبات سدیم و کلسیم می باشد که به فرم کربناتی در خاک یافت می شود . یون سولفات باعث کاهش و تعدیل کربناتها و دی کربناتها در خاک می شود بدین ترتیب که با ترکیب شدن سولفات با سدیم سولفات سدیم تشکیل می شود؛ که در آب محلول می باشد و با شستشو و زهکشی مناسب از منطقه نمو ریشه خارج می گردد همچنین ترکیب یون سولفات با کربنات کلسیم موجب کاهش قابل توجه خاصیت قلیایی آن در خاک می شود.

 نقش سولفات آمونیوم در بخش کشاورزی

ازت (نیتروژن) از مهمترین عـوامل دستیابی به عملکرد مطلوب و افـزایش عمـلکرد گیاهان در بخش کشاورزی است.

ازت یا همان نیتروژن فراوان تـرین عنـصر مـوجود در جو می باشد و پر مصرف ترین عنـصر توسط گیاهان می باشد، که بصورت یون های نیترات و آمونیم و اوره از طریق ریشه ها جذب شده و پس از انتقال به برگ ها در سنتز اسیدهای آمینه مشارکت و در نهایت پروتئین ها را ایجاد می کند.

بناراین ازت بخش مـهمی از ترکیبات آلی گیاهان همانند رنگدانه کلروفیل و کوآنزیـم ها را تشکیل می دهد.

ماده مغذی ازت رشد رویشی درخت را تحریک کرده و در صورت مصرف زیاد منجر به ایجاد بافت های نرم و افزایش پاجوش و تنه جوش در درخت شده و بر فرآیند تولید محصول اثر معکوس میگذاردبنابراین همواره باید مقدار بهینه از کودهای ازته مورد استفاده قرار گیرد تا بهترین تأثیر را بر نجوه عملکرد گیاهان داشته باشد .
ازت مورد نیاز گیاهان از دو منـبع کودهای شیمیایی و کودهای آلی تأمین می گردد.

سولفات آمونیوم در درجه اول برای مواردی که به ازت و گوگرد به عنوان ماده مکمل خاک و برای تأمین نیاز گیاهان در حال رشد، نیاز است، مصرف می شود.

گرچه کود سولفات آمونیوم حاوی ۲۱% ازت بوده و کود های دیگری وجود دارند که حاوی درصد ازت بیشتری هستند (بعنوان مثال اوره حاوی ۴۶% ازت می باشد)،  اما ازت موجود در کود سولفات آمونیوم سولفامون هدر رفت و آب شویی بسیار کمتری نسبت به سایر کودهای ازته داشته و همچنین کود سولفات آمونیوم یک منبع عالی از گوگرد می باشد که چندین عملکرد اساسی در گیاهان به خصوص تولید پروتئین ها دارد.