عامل بیماری اسهال ویروسی گاوان (BVDV)

عامل بیماری اسهال ویروسی گاوان (BVDV) یا Pestivirus گاوان یکی از سه ویروس Pestiviruses ( وبای خوکی (Hog cholera)، بیماری بوردر( Border disease) وBovine Viral Diarrhea ) می باشد که در تمامی نقاط جهان یافت شده و انتشار جهانی دارد.

ویروس BVD دارای دو ژنوتیپ BVD-1 و BVD- 2 می باشد که مطالعات دقیق آزمایشگاهی و تعیین ویروس از نظر اپیدمیولوژیکی از اهمیت ویژه ای برخوردار است . تیپ ۱ ویروس از لحاظ تولید واکسن اهمیت داشته و شدت نشانه های بیماری در تیپ ۲ بیشتر است. ویروس این بیماری از لحاظ ضایعات در کشت سلولی به دو گروه Non-Cytopathic (NCP) و(CP) Cytopathic تقسیم می گردد.

تیپ NCP شایع تر بوده و از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد و فقط این تیپ توانائی عبور از جفت را داردکـــه در این حالت جنین را مورد هجوم قرار داده و سبب ایجــاد عفونت پایــــــدار ( PI)Persistently Infected می گردد. گوساله های PI متولد شده از نقطه نظر انتشار عامل بیماری در گله از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشند. گاوهای PI نقش کلیدی در دائمی نمودن عفونت BVD در جمعیت های گاوی ایفاء می کنند. 

نشانه های بیماری بطور خلاصه شامل : برگشت مکرر فحلی، سقط جنین ، مرده زائی، مومیائی شدن جنین، نقایص مادرزادی گوساله ها، تولد گوساله های ضعیف ، اسهال در گوساله ها ، بروز موارد بیماری مخاطی که نشانه هایی شبیه طاعون گاوی داشته و با توجه به برنامـه ریشه کنی جهانی طاعون گاوی از جایگاه تشخیصی ویژه ای برخوردار است. 

راه های انتقال بیماری: 

انتقال BVD معمولاً از طریق تماس با دام های PI صورت می پذیرد. مهم ترین راه های انتقال بیماری عبارتند از : راه های استنشاقی، خوراکی، تماس با ترشحات (بینی- چشمی- ادرار- مدفوع-دستگاه تناسلی – خون- شیر) اسپرم و جنین های آلوده می باشد . انتقال غیرمستقیم از طریق سرسوزن های آلوده استریل نشده ، دستکش های مامائی و واکسن های تخفیف حدت یافته آلوده به Pestivirus و همچنین واکسن های تخفیف حدت یافته BVDصورت می گیرد. 

گسترش جهانی بیماری اسهال ویروسی گاوان : 

این بیماری گسترش جهانی داشته و بر اساس بررسی روی ۲۵۶ گله گاو گوشتی در امریکا بیش از ۹۰ % گله ها و بیشتر از ۶۸ % گاوها چه از طریق آلودگی طبیعی ویا واکسیناسیون در معرض بیماری BVD قرارگرفته اند. گاوهای جوان آلوده با گروه NCP و عفونت پایدار (PI) منبع اصلی انتشار عفونت در گله می باشند. برعکس این موضوع ، در گله هایی که دام PI حضور ندارد دامها از نظر سرولوژی منفی باقی می مانند.

مطالعه ای که در دانمارک در ۱۹ گله گاو شیری صورت گرفت نشان داد که ۴/۱ درصد از دامهای گله PI هستند. حضور یک یا چند دام PI در گله موجب شیوع دامها ی سرم مثبت به میزان ۸۷ درصد از نظر بیماری BVD می گردد. 

کشورهای اسکاندیناوی( دانمارک، سوئد، نروژ و فنلاند) سیاست ریشه کنی بیماری را بدون راه کار استفاده از واکسیناسیون از سال ۱۹۹۳ در پیش گرفته و برخی از آنها به این امر نائل شده اند. 

مطالعات انجام شده در ایران طی یک دوره پنج ساله ۱۳۷۰تا ۱۳۷۵ به روش SN نشان داد که ۵۲ درصد از گاوهای تحت مطالعه از نظر سرمی مثبت میباشند. همچنین مطالعات سال ۱۳۷۹ در مراکز اصلاح نژاد و ۱۳۸۰ در گاوداری های صنعتی شیری به روش ELISA مشخص نمود که دامنه آلودگی دام ها (‌سرم مثبت ) حدود ۲۰ تا ۸۵ درصد می باشد. طی این مطالعات حدود ۵/۰ تا ۱ درصد موارد آنتی ژن مثبت بوده اند که حذف گردیدند 

زیان های اقتصادی بیماری اسهال ویروسی گاوان : 

در صنعت دامپروری انگلستان هزینه سالیانه BVD-MD بالغ بر ۱۲۰ میلیون پوند برآورد شده است گزارشات دیگر ارقام ۴۷، ۴۹، ۳۲ و ۷۰ میلیون پوند را اعلام نموده اند. در سال ۱۹۸۶ یک رخداد BVD-MD در انگلستان خسارت وارده به یک دامدار با گله گاو شیری ۶۷ راسی شامل ۲مورد سقط جنین، ۲ مورد مرده زایی، ۳ گوساله با نقص مادرزادی، ۲ مورد MD و ۶ دام PI که کشتار گردیدند، گزارش شده است. 

یک رخداد BVD حاد در یک گاوداری شیری ۱۸۳ راسی در انگلستان برای دامداری با هزینه بیش از ۵۰۰۰۰ پوند در سال ۱۹۸۵ توسط پریتچارد و همکاران اعلام گردید. ۱۵ راس گاو در اثر BVDحاد مردند و ۲۰ راس گاو به علت لاغری و نازائی حذف شدند. همچنین ۴۰ مورد سقط جنین، ۱۸ مورد مرده زائی و ۳ مورد مرگ نوزادان وجود داشت. 

در سال ۱۹۹۴ رخدادهای BVD حاد بالینی در سه گله شیری انگلستان موجب مرگ و میر در گاوهای بالغ با میانگین ۵ درصد گزارش شده است . 
BVDبه فرم بالینی حاد سبب کاهش قابل توجه در تولید شیر در طی دوره بیماری میگردد. با فرض اینکه ۳۰ در صد گاوهای شیر ده در گله های شیری در گیر BVD به فرم حاد گردند، میزان تولید شیر حدود ۲۰ در صد برای یک دوره سه هفتگی پایین می آید . 

سقط جنین و مرده زایی در اثر BVD حداقل ۵/. در صد، میانگین ۵ در صد و ماکزیمم ۱۰ در صد می باشد. 

روش های کنترل بیماری یکی از گزینه های زیر می تواند باشد: 

1. حذف ویروس BVD از گله از طریق شناسایی به روش الیزای تسخیری و حذف دام هایPI – نگهداری کلیه دام ها در شرایط عاری از عفونت با اجرای برنامه های بیوسکوریتی سخت گیرانه و تست کلیه دامهایی که به گله وارد می شوند . 

2. شناسائی دام های PI از طریق تست الیزای تسخیری و نگهداری آنها در مکان مناسب به منظور ایمن سازی گاوها و تلیسه ها قبل از جفت گیری از طریق در معرض قرار دادن با دام های PI . تست کلیه دامهایی که به گله وارد می شوند. 

3. بکار گیری واکسن تخفیف حدت یافته و یا کشته به منظور ایجاد ایمنی در دام با در نظر گرفتن کلیه جوانب. سازمان دامپزشکی در تلاش است تا با همکاری مراکز تحقیقاتی، بر روی بیماری و واکسن های مناسب اعم از تخفیف حدت یافته و یا کشته بررسی لازم را انجام داده و رهنمودهای مناسب را ارائه نماید. 

4. بسته به شرایط گاوداری و وضعیت بیماری تلفیقی از گزینه های فوق. 

مطالب مرتبط :
بیماری زبان چوبی در گاو
بیماری شاربن یا سیاه زخم در دام و راههای پیشگیری و درمان

توضیح : 

الف – بکار گیری هر یک از استراتژی های فوق در یک گاوداری بستگی به تعداد جمعیت دامی، وضعیت بیماری، نقطه نظر صاحب دامداری و دامپزشک مسئول بهداشتی فارم، نظر سازمان دامپزشکی کشور و … دارد. 

ب – در صورت انتخاب و اجرای گزینه یک و یا تلفیقی از گزینه های فوق صاحب دامداری بایستی نسبت به کشتار دام های PI خود در نزدیکترین کشتارگاه تحت نظارت شبکه دامپزشکی مربوطه اقدام نماید. دامدار به هیچ وجه حق فروش گاوهای PI خود را ندارد و مسئولیت این امر بر عهده مسئول بهداشتی فارم و مسئول دامداری می باشد. 

ج – تست معتبر برای شناسائی گاوهای PI در گله، تست ELISA می باشد که برحسب اندازه گله، نقطه نظر صاحب فارم، دامپزشک مسئول فارم و … می توان ازیکی از سه روش: 

– اجرای مراحل Bulk milk test ( تست تانک شیر) برای گاوهای شیروار، 

– انجام Antibody detection ( تشخیص آنتی بادی )در کل گله به صورت انفرادی و انجام Antigen detection ( تشخیص آنتی ژن) برای گاوهای سرم منفی ، 

– اجرای تست Antigen detection ( تشخیص آنتی ژن) برای کل گله، 

– اتخاذ هر روش جدید و معتبر دیگری که مورد تائید سازمان دامپزشکی باشد استفاده نمود.