چگونگی مبارزه با انواع موش در کشاورزی
انواع موش یا جوندگان به گروهی از جانوران پستاندار گفته می شود که از روی خصوصیات دندان ها از سایر گروه ها متمایز می شوند. بدین ترتیب که در فک پایین دارای جفت و در فک بالا دارای یک یا دو جفت دندان ثنایا می باشند.
انواع موش
موشها جوندگان کوچکی هستند که اکثرا فعالیت شبانه دارند و برای تامین غذا از لانه و یا پناهگاه خود خارج می‌شوند.
اگر در محیط زندگی آن‌ها آرامش وجود داشته باشد و یا جمعیت آن‌ها زیاد باشد در روز نیز برای جستجوی غذا بیرون می‌آیند. قدرت دید کم دارند و محیط اطراف را منحصرا سیاه و سفید می‌بینند.
از تشخیص جزئیات عاجز هستند ولی حرکت کلی اطراف را خوب تشخیص می‌دهند. حس شنوایی در این حیوانات بسیار قوی‌تر از انسان می‌باشد و قادر به درک امواج مافوق صوت می‌باشند.
حس بویایی و چشائی آن‌ها بسیار تقویت شده است و به عنوان ابزاری جهت گریز از خطرات و ارزیابی پستی و بلندی و موانع در محیط تاریک عمل می‌کند.
موشها دانه میوه‌جات، برگ و ریشه گیاهان را جویده و می‌خورند. بذور کاشته شده را از زیر خاک بیرون آورده و مورد تغذیه قرار می‌دهند. در زمین های زراعی یا کانال‌های آبرسانی حفاری‌های زیادی ایجاد نموده و باعث ورود آب در حفره‌ها گشته و موجب هدر رفتن آب می‌شوند.
از نظر طبقه بندی انواع موش به دو زیر راسته تقسیم می شوند :
الف- زیر راسته Duplicidentata :
که در فک بالا دو جفت دندان ثنایا دارند که جفت دوم به صورت ستون های کوچکی در پشت دندان های جفت اول قرار گرفته اند و خرگوش ها از این گروهند.
ب- زیر راسته Sipmlicidentata :
که در فک بالا فقط یک جفت دندان ثنایا دارند. انواع موش ها در این گروه طبقه بندی شده اند . در زیر فقط به شرح مختصری راجع به گونه هایی از این زیر راسته که در کشاورزی اهمیت دارند می پردازیم :
- موش مغان : Microtus Socialis و Microtus arvalis
- موش کلاهو : Clitellus fulvus
- موش تاترا : Tatera indica
- موش ورامین : Nesokia indica
- موش سیاه : Rathus rathus
- موش خانگی : Mus musculus
- مریونها : Meriones Spp.
- موش شکول : Glis-glis Caspicus
مطالب مرتبط:
موش ورامین و روشهای مبارزه با آن در مزارع
مبارزه با انواع موش
۱- تعیین نوع موش :
اول از همه باید نوع موشی را که در نظر است برای دفع آن مبارزه کنیم ، مشخص سازیم . زیرا تا نوع موش مشخص نشود ، تعیین نوع مبارزه و طعمه و حتی نوع سم غیر ممکن خواهد بود .
مثلاً می دانیم برای مبارزه با موش کلاهو از فتوکسین استفاده می شود و تلفات هم تا ۹۰ درصد می رسد ولی همین سموم را اگر در مبارزه با موش ورامین یا موش مغان به کار برند تلفات حداکثر به ۵۰ تا۶۰ درصد می رسد و یا برای مبارزه با موش انباری یا موش ورامین حداکثر ۳ تا ۵ درصد فسفوردوزنگ مخلوط می کنند .
بنابراین برای انجام یک مبارزه باید قبل از هر چیز نوع موش منطقه را شناخت تا مبارزه با موفقیت انجام شود.
۲- فصل مبارزه با موش :
فصل مبارزه خود اهمیت زیادی دارد. مثلاً برای مبارزه با موش مغان در طول پاییز و زمستان طعمه گندم با فسفوردوزنگ تا ۹۸ درصد تلفات می دهد ولی همین طعمه در بهار ۳۵ تا ۴۵ درصد تلفات وارد می آورد زیرا موش ها در این فصل رغبتی به خوردن مواد پر کالری ندارند و در فصل بهار و تابستان طعمه هایی که براساس علف سبز تهیه می شوند نتیجه بهتری می دهند و یا در موش ورامین در فصل پاییز و زمستان مصرف طعمه با مغز گردو نتیجه مطلوبی می دهد ولی در بهار و تابستان گردپاشی لانه ها تلفاتی تا حدود ۹۸ تا ۹۹ درصد می دهد . بنابراین باید دقت کامل به فصل مبارزه نمود و بعد طرز مبارزه را انتخاب کرد .
۳- محل زندگی موش ها :
انتخاب سم بایستی بر حسب محل زندگی موش ها باشد . اگر مبارزه در صحرا و دور از آبادی انجام می شود ، انتخاب نوع سم آسان است ولی اگر همین موش در محل زندگی انسان و شهرها دیده شود باید حتماً از سمومی که برای انسان و دام بی خطرند استفاده شود .
مثلاً موش خانگی وقتی که به مزارع حمله می کند می توان از سموم فسفوردوزنگ به نسبت ۳% استفاده کرد ولی اگر این موش در منازل دیده شود، باید سموم بی خطر مانند ترکیبات وارفاین-کومارین و برمولین و غیره استفاده کرد.
۴- غلظت سم برای موش :
دستوراتی که برای مبارزه با انواع موش داده می شود از روی مطالعات زیادی به دست آمده است که هم از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه باشد و هم مؤثر واقع شود . لذا پیروی از دستورات صادر شده اجباری است . مثلاً موش مغان با اینکه جثه کوچکی دارد در دستورات مبارزه طعمه را با ۱۰ درصد فسفوردوزنگ آلوده می سازند .
زیرا با تراکم زیادی که این موش در هکتار دارد جمع وزن زنده موش در هکتار بالا است و باید طعمه را با دُز حداکثر مصرف کرد. در صورتی که با مبارزه با موش ورامین که جثه نسبتاً درشتی دارد ، دُز فسفوردوزنگ مصرفی ۵۰ درصد خواهد بود. چون با توجه به تراکم موش در هکتار جمع وزن موجود زنده در هکتار خیلی کمتر از موش اولی است و مصرف سم زیادی از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نمی باشد.
۵- بیولوژی موش :
قبل از اقدام به مبارزه ، بیولوژی موش مورد نظر را کاملاً مورد توجه قرار دهید تا از نقاط ضعف آن حداکثر استفاده را برای بالا بردن نتیجه مبارزه بدست آورید . مثلاً مبارزه شیمیایی با موش کلاهو یا موش شکول در فصولی که قسمتی یا همه موش ها به خواب زمستانه رفته اند بی نتیجه است و باید از مبارزه مکانیکی استفاده نمود.
۶- رعایت کامل اصول زراعی :
برای جلوگیری از خسارت موش ها مخصوصاً در باغات و مزارع صیفی ، پاک کردن مزارع از علف هرز یا زدن شخم عمیق در پاییز اهمیت زیادی دارد و از تراکم موشها در بهار خواهد کاست.
۷- دقت برای انتخاب ماده برای طعمه موش :
در این امر در صحرا و برای مبارزه با موش های صحرایی می توان فرمول های کلی توصیه کرد . مثلاً می گوییم در مبارزه با موش مغان در فصل زمستان به عنوان طعمه گندم مصرف کرد و در بهار از طعمه سبز استفاده نمود. این دستور کلی است و نتیجه مطلوب هم می دهد .
ولی در مبارزه با موش های خانگی یا انباری وضع اینطور نیست و نمی توان فرمول کلی برای انتخاب طعمه بدست آورد و در هر مورد باید کسی که مبارزه را سرپرستی می کند قبل از طعمه گذاری با انجام آزمایش هایی نوع طعمه مورد لزوم خانه یا انبار را پیدا کند . اگر موشی در انباری دیده شد باید قبلاً چند نوع ماده بدون سم در گوشه و کنار انبار قرار داد و دو یا سه روز مراقب بود که موش ها به کدام طعمه توجه خواهند داشت .
پس از پیدا کردن نوع غذای مورد علاقه موش های این انبار یا منزل ، طعمه را براساس آن ماده تهیه می کنند . در اینجا باید متذکر شد که موش خانگی یا انباری به انواع غذاهای مختلف دسترسی دارد . اگر کمبودی احساس کند ممکن است از خانه ها و انبارهای مجاور آن را تهیه کند لذا انتخاب طعمه برای اینگونه اماکن۲ تا ۳ روز مطالعه مقدماتی لازم دارد.
فرمول های مبارزه با انواع موش و طرز تهیه آن ها :
۱- طعمه گندم مسموم :
برای تهیه طعمه ۱۰۰ کیلوگرم گندم و ۲ لیتر روغن پارافین و ۱۰ کیلو فسفوردوزنگ مورد احتیاج است. برای تهیه اول ۲ لیتر روغن را با ۱۰۰ کیلوگرم گندم با پاروک خوب مخلوط کرده و سپس فسفوردوزنگ را به تدریج به گندم اضافه کرده و با پاروک هم می زنند تا سم با گندم به طور یکنواخت مخلوط شود.
از این طعمه برای مبارزه با موش مغان در فصل پاییز و زمستان از قرار۱.۵ تا ۲ کیلو طعمه در هکتار به طور دست پاش استفاده می کنند . طعمه تهیه شده را در همان روز باید مصرف نمود. اگر بخواهند با این طعمه با موش های جنس Meriones در پاییز و زمستان استفاده کنند به جای ۱۰ درصد فسفور دوزنگ باید میزان فسفور دوزنگ را تا ۵ درصد تقلیل داد.
چنانچه بخواهند از این طعمه در مبارزه با موش خانگی که در مزارع زندگی می کنند یا موش جنگلی استفاده کنند، میزان فسفوردوزنگ را تا ۳ درصد باید پایین آورد.
۲- طعمه با مغز گردو :
۱۰ کیلو مغز گردو و ۲۰۰ گرم روغن پارافین ، ۰.۵ کیلو فسفودوزنگ و طرز تهیه مثل طعمه گندم می باشد . این طعمه را می توان در فصل پاییز و زمستان برای مبارزه با موش ورامین در باغات بکار برد. برای این کار طعمه را با قاشقک در داخل لانه های فعال می گذارند.
در این روش باید کلیه لانه ها را یک روز قبل از انجام مبارزه کوبید. سپس روز بعد طعمه گذاری را فقط در سوراخ هایی که باز شده اند ، یعنی لانه های فعال انجام داد . مقدار مصرف طعمه در یک هکتار حدود ۰.۵ تا یک کیلوگرم طعمه خواهد بود.
۳- طعمه سبز :
علف سبز (هر نوع علف هرز یا گیاه زراعی فرق نمی کند) ۱۰۰ کیلوگرم ، فسفوردوزنگ مخلوط با خاکستر یا پودر تالک حدود ۱۰ کیلوگرم در این طریقه ابتدا پودر تالک و فسفوردوزنگ را با هم به خوبی مخلوط می مکنند سپس کارگری که مجهز به دستکش و ماسک و یک سطل با ظرفیت حدود یک کیلوگرم ، کار را شروع می کنند.
کارگر ضمن عبور از مزرعه به محض برخورد با لانه فعال ، مقداری علف چیده و آن را به اندازه سوراخ خروجی موش گلوله کرده و یک طرف گلوله را با مخلوط سم و تالک آغشته کرده و طرف آلوده با سم را داخل سوراخ موش کرده و راه ورود لانه را می بندد و سراغ سوراخ بعدی می رود . در این روش باید یک روز قب از مبارزه کلیه لانه ها را لگد کوب کرد و روز بعد فقط در سوراخ های باز شده طعمه گذاری کرد .
این طریقه مبارزه را در فصل بهار و تابستان برای موش مغان ، موش آبی و مریون ها می توان به کار برد. با این مقدار می تون ۱۰ تا ۱۲ هکتار را مبارزه کرد .
۴- طعمه سیب زمینی یا هویج :
۱۰ کیلوگرم سیب زمینی یا هویج و ۰.۵ کیلوگرم فسفودوزنگ مورد احتیاج است . ابتدا هویج یا سیب زمینی را به قطعات کوچکی به اندازه حبه قند تقسیم می کنند. سپس فسفوردوزنگ را به تدریج روی این قطعات پاشیده و با پاروک آن را به هم می زنند تا سم بطور یکنواخت با طعمه مخلوط شود. سپس باید بلافاصله طعمه گذاری را شروع کرد .
این روش را می توان برای موش آبی یا موش های خانگی در مزارع در فصل تابستان و پاییز بکار برد و طعمه گذاری را باید طرف عصر انجام داد.
۵- طعمه با یونجه خشک :
یونجه خشک ۱۰ کیلوگرم ، ملاس چغندرقند یک لیتر، فسفودوزنگ یک کیلوگرم مورد احتیاج خواهد بود. این روش را در روزهای برفی برای مبارزه با خرگوش می توان بکار برد. برای تهیه طرف صبح روی یونجه خشک ملاس چغندرقند یا محلول ۱۰ درصد شیره را به تدریج پاشیده. یونجه را زیر و رو می کنند تا محلول به طور یکنواخت یونجه را خیس کند.
سپس روی آن را با گونی یا نایلون می پوشانند و تا عصر به همان حال می گذارند تا یونجه ها رطوبت بردارند. طرف غروب یونجه ها را به دسته های کوچک ( ۸ تا ۱۰ ساقه یونجه در هر دسته ) تقسیم می کنند . سپس فسفور دوزنگ را روی آن پاشیده و آرام آرام بهم می زنند. این طعمه را طرف غروب در سطح باغی که مستور از برف می باشد و مورد حمله خرگوش ها قرار می گیرد پخش می کنند.
در هر ۱۰ متر مربع یک دسته کوچک یونجه کافی است . صبح روز بعد طعمه هایی که مورد استفاده خرگوش قرار نگرفته است باید از سطح باغ جمع آوری و معدوم شود.
۶- طعمه با نان و مربا :
این روش مخصوص موش شکول می باشد. مواد مورد نیاز ۱۰ کیلو نان سفید ، ۲۰۰ گرم مربا بهتر است مربای زردآلو باشد ، ۰.۵ کیلو فسفوردوزنگ خواهد بود.
طرف غروب نانها را از وسط بریده و لای آن را مربا می مالند ، سعی شود قطعات زردآلو لای نان وجود داشته باشد سپس فسفوردوزنگ را روی مربا می پاشند و دو طرف نان را روی هم می گذارند. سپس آن را به قطعات کوچک تقسیم می کنند و در محل رفت و آمد شکول قرار می دهند. صبح روز بعد طعمه ها را جمع آوری و معدوم می سازند.
۷- گردپاشی لانه ها :
مواد مورد نیاز: ۲۰ کیلوگرم تالک و ۱۰ کیلوگرم فسفوردوزنگ خواهد بود.
تالک و فسفوردوزنگ را در ظرف سربسته با چرخانیدن ظرف به خوبی با هم مخلوط می نمایند . سپس این گرد را با گرد پاش های دستی کوچک به داخل لانه می پاشند. در این طریقه هم باید یکروز قبل از مبارزه کلیه لانه ها را بکوبند و روز بعد گردپاشی را فقط در لانه های باز شده انجام دهند.
این روش بیشتر در مواقعی که موش های صحرایی از قبیل موش مغان ( در زمانی که علف بیابان خشکیده و هوا گرم است ) یا موش ورامین ( در فصل بهار) که از برداشتن طعمه خودداری می کند به کار می رود.
