کاشت ماش و اصول رشد و پرورش این گیاه

کاشت ماش در واقع بومی کشور هندوستان است ولی در نقاط دیگر جهان از جمله ایران نیز رشد می کند. دانه های ماش سرشار از پروتئین می باشند و اغلب به عنوان ماده غذایی و حتی غذای طیور مورد مصرف قرار می گیرند.

ماش گیاهی یکساله به شکل بوته ای یا بالارونده با ریشه هایی مستقیم می باشد که دارای ساقه های راست، ظرفیت، منشعب کرک دار، به رنگ سبز و به ارتفاع ۴۵ الی ۹۰ سانتی متر است.

ارزش غذایی محصول ماش

ماش دارای پروتئین، فیبر، آنتی اکسیدان و مواد مغذی از جمله منیزیم، پتاسیم، منگنز، مس، روی و انواع ویتامین های گروه ب است.  

ویژگی‌های مورفولوژیکی ماش

ماش با نام علمی Vignaradiata از خانواده لوبیاسانان است. محصول فصل تابستان است و نسبت به گرما و خشکی مقاوم است. گیاهی علفی و یکساله است و عمق ریشه آن تا ۱۰۰ سانتیمتر می‌رسد. دارای ساقه منشعب و پوشیده از کرک های ریز است. غلاف آن دارای ۸ تا ۱۵ عدد دانه و وزن صد دانه آن ۳ تا ۶ گرم است.

 خصوصیات اکولوژیکی ماش

ماش گیاهی است گرمسیری که معمولا دردمای بالاتر از ۱۶درجه سانتیگراد رشد می کند و دردمای کمتراز ۱- درجه از بین می رود. این گیاه تابستانه بوده و دارای نیاز حرارتی زیادی است.

انواع پاکوتاه ماش نسبت به انواع پابلند آن به درجه حرارت کمتری نیاز دارد. درجه حرارت لازم برای جوانه زدن آن ۸ درجه ی سانتیگراد است و چنانچه در طول رشد دما کمتر از ۱۲ درجه باشد بخوبی رشد نمی کند

.مجموع درجه حرارت لازم برای ارقام دیررس آن  ۲۳۰۰ الی   ۲۴۰۰ ارقام متوسط رس ۱۸۰۰ تا  ۲۰۰۰ و ارقام زودرس ۱۶۰۰تا ۱۸۰۰درجه سانتیگراد متغیراست.

درمناطق خشک نیمه گرمسیر و گرمسیر(افغانستان ، ایران ، جمهوری آسیای مرکزی شوروی ) فقط تحت شرایط آبی محصول می دهد. درمناطق مرطوب گرمسیری هندوستان ماش هم در فصل مرطوب و هم درفصل خشک کاشته می شود.

درفصل مرطوب نیازی به آبیاری آن نیست اما در فصل خشک تا ۵  باران را آبیاری (۲۰۰۰تا ۴۵۰۰متر مکعب درهکتار) می کنند. این گیاه به خشکی مقاوم بوده و به ماندابی حساس است.

ماش گیاهی است روزکوتاه اما تعدادکمی از واریته های آن به طول روز بی تفاوت هستند. معمولا آن را ۳ ماه بعداز کاشت برداشت می کنند.

درمناطق گرمسیری اغلب آن را بصورت درهم با سایر غلات می­کارند. 

آب و هوای مناسب کشت ماش

گیاهی گرمسیری است و در دماهای بالاتر از ۱۶ درجه سانتیگراد رشد می‌کند و دمای منفی ۱ درجه از بین می‌رود و نیاز به ۲۰۰۰ درجه روز گرما و نور نیاز دارد.

زمانی کاشته می‌شود که دما به ۸ درجه سانتیگراد رسیده باشد. دمای مناسب برای رشد و نمو آن ۳۰ درجه سانتیگراد است.

خاک مناسب برای کاشت ماش

در خاکهای سبک و غنی از مواد آلی و یا خاکهای لومی با زه کشی مناسب کاشته می‌شود. به خاکهای مرطوب حساس و به خشکی مقاوم است. اسیدیته مناسب برای کاشت این گیاه ۶.۵ تا ۷.۵ می‌باشد.

به شوری حساس است و شوری آن باید کمتر از ۲ دسی زیمنس باشد.

تهیه زمین کاشت ماش

کاشت ماش پس از گاورو شدن زمین انجام می‌شود. بعد از کاشت اولین آبیاری را خاک آب می‌گویند. بعد از گاورو شدن با گاوآهن به عمق ۲۵ سانتیمتر شخم زده شود یا از دیسک سنگین استفاده شود.

سپس کودهای پایه فسفر، پتاسیم و کود دامی پوسیده و علف کش ترفلان به مقدار ۲ لیتر در هکتار به شکل خاکی اضافه شود و سپس تسطیح زمین انجام شود. ایجاد جوی و پشته به فواصل ۵۰ تا ۶۰ میلی متر لازم است.

توصیه‌های کودی شیمیایی کشت ماش

کود اوره ۵۰ کیلوگرم در هکتار، نصف آن قبل از کاشت و نصف دیگر در زمان شروع گلدهی استفاده شود.

کود سوپرفسفات تریپل به مقدار ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار به شکل پایه و سولفات پتاسیم به مقدار ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار به شکل پایه استفاده شود.

روش کاشت ماش

در فاصله بین ردیف ها ۵۰ سانتی متر و فاصله بین بوته ها ۵ تا ۷ سانتی متر بیشترین عملکرد را دارد. بذر مورد نیاز برای یک هکتار ۲۵ کیلوگرم است. جوانه زنی آن شبیه لوبیا است و لپه ها روی خاک می‌آیند.

در ابتدای جوانه زنی ریشه چه و سپس دو برگ اولیه جنینی و در مراحل بعدی ریشه های ثانویه و برگهای حقیقی ظاهر می‌شوند.

انواع روش های کاشت ماش

روش کاشت کرتی

در این روش که بیشتر کشاورزان با دست بذرها رو می‌کارند(بذرپاشی) نیاز به بذر در این روش ۵۰ کیلوگرم در هکتار است.

برای قرار گرفتن بذر در خاک از دیسک سبک استفاده می‌شود و سپس برای آسان تر شدن آبیاری مرز بندی انجام می‌شود.

روش کاشت جوی و پشته(خشکه کاری)

در این روش بذر را با دستگاه کودپاش روی سطح خاک پاشیده و سپس با دیسک زیر خاک قرار می‌دهیم و در مرحله بعد با فاروئر جوی و پشته ایجاد می‌کنیم.

در این روش میزان مصرف بذر ۴۰ کیلوگرم در هکتار بوده و بسیاری از بذر ها به دلیل قرار گرفتن در عمق زیاد یا کف جوی موفق به سبز شدن نمی‌شوند.

روش جوی پشته‌ای مکانیزه

در این روش از دستگاه بذرکار یا پلنتر مانند خطی کار پنوماتیک برای کاشت استفاده می‌شود. کمترین میزان بذر در این روش ۲۵ کیلوگرم در هکتار است.

کنترل علفهای هرز با کولتیواتور انجام می‌شود.  

ارقام ماش در ایران:

۱- ماش گوهر:

به رنگ سبز روشن و قلوه ای شکل، وزن ۱۰۰۰ دانه ۲۵ گرم ،تا حدودی مقاوم به امراض، طول مدت رشد ۷۵ روز.

۲- ماش پرتو:

به رنگ سبز تیره و گرد، مقاوم به امراض، وزن  1000 دانه ۴۰ گرم، طول مدت رشد ۷۳ روز.

۳- ماش مهر:

به رنگ سبز روشن و استوانه ای شکل ، مقاوم به امراض، وزن هزار دانه ۴۸ گرم،طول مدت رشد ۸۰ روز.

تاریخ کشت ماش

مناسب ترین زمان کاشت در اواسط تا اواخر تیرماه است و زمان گلدهی در شهریور بوده و عملکرد تشکیل دانه در این زمان به دلیل خنک شدن هوا مناسب است.

بذرها قبل از کاشت با استفاده از قارچکش کاپتان یا تیرام ضدعفونی شوند و از استفاد از قارچکش‌های سیستمیک دیگر به محض مشاهده علائم بیماری استفاده شود.

آبیاری ماش

این گیاه به تنش خشکی حساس است و عملکرد بذر آن در اثر تنش کمتر می‌شود. با کمبود رطوبت، تثیت نیتروژن کاهش پیدا می‌کند.

دوران بحرانی تامین آب برای ماش دوره گلدهی و رشد غلاف بوده و در این زمان دو آبیاری توصیه می‌شود در مراحل رویشی سه آبیاری توصیه می‌شود.

سایر مطالب:

همه چیز در مورد گیاه پر سود آلوئه ورا

گیاه بادمجان و آشنایی با کاشت ،داشت و برداشت آن

تناوب کاشت

ماش به دلیل توانایی تثبیت نیتروژن و دوره رشد کوتاه و تولید علوفه خوش خوراک با فابلیت هضم بالا و قابلیت سیلو کردن برای تناوب زراعی در مناطق مختلف گزینه مناسبی است.

ماش به عنوان کود سبز

 استفاده از ماش بعنوان کود سبز هم برای حاصلخیزی مزارع توصیه می‌شود.

برای حاصلخیزی زمین های کشاورزی مقدار ۳۰ کیلوگرم در هکتار بذر ماش در مزرعه کشته شود و در مرحله گلدهی توسط دیسک به خاک برگردانده شود.

شش هفته بعد از کاشت ماش می‌تواند برای مصرف دام مورد استفاده قرار بگیرد. چرای دام در طول فصل رشد دوبار می‌تواند انجام شود. زمان برداشت و خشک کردن علوفه ماش در زمان گلدهی است.

کنترل علف‌های هرز ماش

برای از بین بردن علفهای هرز ماش از علف کش ترفلان به میزان ۲ لیتر در هکتار قبل از کاشت و به صورت مخلوط با خاک استفاده می‌شود.

برای از بین بردن علف‌های هرز پهن برگ در هنگام تهیه زمین از گاوآهن استفاده شود.

برداشت دانه ماش

یک از اهداف کیفی تولید ماش برداشت دانه با شکستگی کمتر است. برداشت در مزارع کوچک با دست و در مزارع وسیع با کمباین انجام می‌شود.

با تنظیم دقیق کمباین کمتر از ۱۰ تا ۱۵ درصد شکستگی رخ می‌دهد. رشد گیاه ماش نا محدود است اگر در زمان برداشت اندام های گیاهی کاملا خشک نشده باشند برداشت مشکل می‌شود.

برای خشک کردن اندام های سبز گیاه از علف کش‌هایی مانند پاراکوآت به میزان ۲ لیتر در هکتار استفاده می‌شود.

انبار مناسب برای نگهداری بذر ماش

برای انتقال بذرها به انبار بذرها باید عاری از آفات و بیماری باشند، عملیات بوجاری و حذف دانه‌های شکسته و داشتن انبار استاندارد از مهم ترین عوامل مهم در داشتن بذر مناسب است.

راههای ورودی و خروجی انبار با توری مسدود شود و به دقت کنترل شوند.

دما برای نگهداری بذر به مدت یک سال ۲۰ درجه سانتیگراد و رطوبت آن ۱۱ درصد باشد و برای نگهداری طولانی تر بذر درجه حرارت انبار باید زیر ۱۰ درجه سانتیگرد و رطوبت بذر باید ۸ تا ۹ درصد باشد.

بذور باید در کیسه‌های کنفی نگهداری شوند و به هیچ وجه روی زمین قرار نگیرند.