آغوز و بررسی عوامل موثر در کیفیت آغوز
چه عواملی نشان می دهند که گوساله های شیرخوار، به اندازه کافی آغوز دریافت می کنند؟ این عوامل به گاو و کیفیت آغوز بستگی دارند.
در گاو شیری آبستن، جریان خون مادر و جنین کاملاً جدا هستند و بنابراین هیچ انتقال خونی بین این دو صورت نمی گیرد.
به همین دلیل، گوساله ها با حداقل مکانیسم های دفاعی ایمنی ضد عوامل بیماریزای محیطی به دنیا آمده و باید از طریق مصرف آغوز، بصورت غیرفعال ایمن شوند(passive immunity) . اگر گوساله ای بلافاصله پس از به دنیا آمدن مقادیر کافی آغوز با کیفیت دریافت نکند، در معرض خطر بالای ابتلا به بیماری ها، کاهش سرعت رشد و کاهش تولید شیر در طول زندگی خود خواهد بود. زمانی که می خواهیم حداکثر استفاده را از آغوز برده و سلامتی و کارآیی گوساله ها را افزایش دهیم، باید به موارد زیر توجه داشته باشیم.
روش تغذیه
نخستین عوامل موثر بر کیفیت آغوز، روش تغذیه است:
اگر بگذاریم خود گوساله ها از پستان مادر تغذیه کنند، مشکلات بسیاری از نظر میزان مصرف آغوز و ایمونوگلوبولین پیش خواهد آمد. تقریباً ۲۵ تا ۴۰ درصد گوساله هایی که خود از پستان مادر تغذیه می کنند، میزان کافی از آغوز با کیفیت دریافت نخواهند کرد، چرا که گوساله ها پس از تولد تمایل به نوشیدن تنها مقادیر کمی شیر دارند.
این مقدار اندک و ناکافی، به باکتری ها اجازه ورود به روده ها و تکثیر را داده. و باعث بروز بیماری و حتی مرگ گوساله می شود. در بسیاری اوقات، گوساله ها دوست ندارند که میزان توصیه شده آغوز را بلافاصله پس از تولد بنوشند. دلیل دیگری که باعث می شود گوساله ها تمایلی به نوشیدن آغوز نداشته باشند، احتمال بروز ناتوانی جسمانی ناشی از تولد (آسیب دیدگی اعضای داخلی بدن و یا شکستگی استخوان ها) است. در صورت بروز چنین مشکلاتی می توان از فیدرهای داخل مری (esophageal feeders) استفاده کرد تا اطمینان حاصل شود گوساله، به مقدار کافی آغوز مصرف می کند.
توصیه می شود که در صورت استفاده از شیشه شیر و یا فیدرهای داخل مری، فاصله زمانی بین زایمان و جداسازی گوساله از مادر، بیش از دو ساعت نباشد. تغذیه گوساله ها با استفاده از فیدرها و یا لوله‌های داخل مری بی خطر نیست. لوله گذاری می تواند موجب آسیب دیدگی حفره دهانی گوساله شود، بنابراین قراردادن و خارج کردن آن باید با دقت صورت پذیرد.
نظافت
دومین عوامل موثر بر کیفیت آغوز، نظافت است. منظور از نظافت، عدم وجود باکتری در آغوز می باشد. متاسفانه درصد بالایی از آغوزها در دامداری های صنعتی، دارای سطوح بالایی از باکتری هستند (بیش از ۱۰۰٫۰۰۰ کلنی در میلی لیتر).
وجود باکتری در آغوز تاثیر منفی بر جذب ایمونوگلوبولین IgG در گوساله ها دارد، زیرا باکتری ها در روده کوچک به IgG متصل شده و مستقیماً مانع از جذب IgG توسط سلول های روده می شوند. همچنین ممکن است که این باکتری ها بیماریزا بوده و باعث بروز بیماری هایی مانند اسهال شوند.
برای به حداقل رساندن آلودگی باکتریایی آغوز، باید موارد زیر را رعایت نمود:
- پیش از شیردوشی، دست ها را کاملاً بشویید.
- سر پستان گاو را پیش از شیردوشی آماده کنید.
- شیردوشی را در یک سطل تمیز ضدعفونی شده انجام دهید.
- از گاوهای دارای عفونت تشخیص داده شده، آغوز ندوشید.
- آغوز خام (raw) را ذخیره نکنید.
- برای تغذیه گوساله ها از شیشه ها و پستانک های تمیز و ضدعفونی شده استفاده کنید.
- اجازه ندهید آغوز در محیطی با دمای اتاق باقی بماند. در فاصله زمانی یک ساعت پس از دوشیدن یا آن را به گوساله بدهید. یا در یخچال نگهداری کنید (و حداکثر تا ۲۴ ساعت مصرف نمایید) و یا آن را منجمد کنید.
یک روش موثر برای کاهش آلودگی باکتریایی آغوز، پاستوریزاسیون است. دمای لازم برای پاستوریزه کردن شیر، برای آغوز بسیار بالا می باشد چرا که در این دما، IgG تا حدودی تخریب شده و آغوز غلیظ می گردد. برای پاستوریزه کردن آغوز، باید آن را در دمای ۶۰ درجه برای ۶۰ دقیقه حرارت داد.
آغوز پاستوریزه شده در ظرف تمیز درپوش دار را می‌توان بین ۸ تا ۱۰ روز نگهداری کرد. مطالعات نشان داده اند که میزان IgG موجود در سرم گوساله های تغذیه شده با آغوز پاستوریزه شده، بسیار بیشتر از آنهایی است که با آغوز پاستوریزه نشده تغذیه شده اند.
نگهداری
نحوه نگهداری آغوز نیز بسیار مهم است. سالهاست که از آغوز تخمیر شده (fermented colostrum) به عنوان منبع مواد مغذی در چند هفته نخست زندگی استفاده می شود. که از ارزش بالایی برای سیستم ایمنی برخوردار نیست. با این حال تحقیقات اخیر نشان می دهند که افزودن بیکربنات سدیم یا جوش شیرین به آغوز تخمیر شده (به میزان ۷٫۳ گرم در هر یک کیلوگرم)، جذب ایمونوگلوبولین را در مقایسه با آغوز تخمیر شده بافر نشده افزایش می دهد.
افزودن جوش شیرین به آغوز تخمیر شده نه تنها جذب ایمونوگلوبولین را بهبود می دهد، بلکه توانایی مقابله با بیماری ایمونوگلوبولین جذب شده را هم افزایش می دهد. دلیل این اثر، بالا رفتن pH آغوز تخمیر شده به سطوح مشابه با آغوز تخمیر نشده است (۷٫۴) . در این pH، فعالیت باکتری ها متوقف می شود. زیرا لاکتوفرین (پروتئین متصل شونده به آهن که در آغوز یافت می شود) بهتر به آهن اتصال پیدا می کند. و آن را از دسترس باکتری ها خارج ساخته، باعث کاهش رشد و تکثیر آنها می شود.
زمانی که آغوز تازه و یا منجمد در دسترس نیست، می توان برای ایمن سازی موثر گوساله ها از آغوز تخمیر شده بافر شده با جوش شیرین استفاده کرد.
عوامل مرتبط با گاو
برخی عوامل مرتبط با گاو عوامل موثر بر کیفیت آغوز تاثیر گذارند که البته چندان عجیب نیست؛ به هر حال آغوز محصولی از گاو است. عامل نخست، سلامت گاو است. تماس با عوامل بیماریزا می تواند سلامت گاو و کیفیت آغوز را تحت تاثیر قرار دهد. گاوهایی که در معرض عوامل بیماریزای بیشتری قرار می گیرند، احتمالاً سطوح ایمونوگلوبولین بالاتری دارند.
سن گاو و میزان تماس با عوامل بیماریزا با هم ارتباط مستقیم دارند؛ گاوهای مسن تر در تماس با عوامل بیماریزای بیشتری بوده اند. با این حال تغذیه گوساله ها با آغوز خام مادر خطرناک است. زیرا تماس با عوامل بیماریزا پیش از تکامل سیستم ایمنی گوساله ها می تواند موجب بروز بیماری ها و حتی مرگ و میر شود.
مایکوباکتریوم آویوم، آرا توبرکلوزیس، مایکوپلاسما، اشریشیا کولی و سالمونلا، همگی عفونت هایی هستند که به دنبال آلودگی سر پستان و یا ذخیره نامناسب آغوز خام، می توانند موجب بروز اسهال و یا عفونت خون در گوساله ها شوند.
توصیه می شود که از آغوز آلوده به پارا توبرکلوزیس، حتی در صورت انجماد و یا پاستوریزه شدن، استفاده نشود. زیرا عامل بیماریزا از سر پستان ترشح شده و باعث انتقال بیماری به گوساله می شود. نمی توان برای کشتن این عامل بیماریزا به روش های انجماد در دمای بسیار پایین و یا پاستوریزه کردن آغوز در دمای خیلی بالا اطمینان کرد.
همچنین عنوان شده است که پاستوریزه کردن روش مناسبی برای حذف بیماری John’s نیست. چرا که عامل بیماریزا در گلبول های سفید پنهان شده و امکان دسترسی به آن دشوار است. با پاستوریزه کردن، تمامی ارگانیسم ها از بین نمی روند، بلکه تنها تعداد ارگانیسم ها کاهش می یابد.
واکسیناسیون گاو یکی دیگر از عوامل موثر بر کیفیت آغوز
واکسیناسیون گاو نیز بر کیفیت آغوز موثر است. برای پیشگیری از ابتلای گوساله های شیرخوار به عفونت های ناشی از روتاویروس ها و کورونا ویروس ها، واکسن های متعددی برای ایمن سازی گاوها در دوره بارداری وجود دارد. برای تحریک تولید انواع بخصوص IgG ، گاوها در فاصله زمانی ۶ تا ۲ هفته پیش از زایمان واکسینه می شوند. این ایمونوگلوبولین ها از طریق آغوز به گوساله ها منتقل شده و مانع از ابتلای آنها به بیماری های متعدد می شود.
تجویز ایمونوگلوبولین خوراکی به گوساله ها در ساعت دهم پس از تولد، یک روش دیگر برای ایجاد ایمنی در برابر عوامل بیماریزای خاص است. ایمونوگلوبولین خوراکی، مخلوطی صناعی از سرم خون و آغوز گاوهای واکسینه شده است. به نظر نمی رسد که این روش در مقایسه با سایر شیوه های کنترل عفونت در گوساله ها صرف اقتصادی داشته باشد. ولی استفاده از این روش در شرایطی که بیماری شدیدی شیوع پیدا می کند، احتمال دارد که ارزشمند باشد.
روش هایی که ذکر شد زمانی بیشترین کارآیی را دارند که گوساله ها در همان فارم مادر خود بزرگ شده و در معرض همان عوامل بیماریزا قرار گرفته باشند. این گوساله ها معمولاً در برابر بیماری های شایع در آن فارم به خوبی محافظت می شوند. زیرا ایمونوگلوبولین های مرتبط با آن بیماری ها در سرم و آغوز مادر وجود دارند.ولی گوساله های خریداری شده و یا گوساله های گاوهای منتقل شده از فارم دیگر، بعید است در مقابل بیماری های شایع در آن فارم مقاوم باشند.
تعداد بارداری
به طور متوسط، گاوهایی که برای نخستین بار شیر می دهند، بازده آغوز و غلظت ایمونوگلوبولین کمتری دارند. کیفیت آغوز با تعداد بارداری پس از زایمان دوم افزایش یافته و گاوهای مسن تر معمولاً با کیفیت ترین آغوز را تولید می کنند. با این حال، این قاعده همیشه برقرار نیست و گاه گاوی که برای بار نخست شیر می دهد، آغوز بسیار با کیفیتی دارد. بنابراین باید آغوز را آزمایش کرد تا کیفیت آن مشخص شود.
طول دوره خشکی
به نظر نمی رسد که کوتاه کردن طول دوره خشکی به ۲۸ تا ۴۰ روز تاثیر چشمگیری بر کیفیت آغوز در گاوهای چند بار زایمان کرده داشته باشد. ولی حجم آغوز تولید شده در گاوهای با دوره خشک کمتر از ۴۰ روز، ممکن است کمتر باشد. به نظر می رسد که گاوها برای تولید آغوز باکیفیت، به حداقل ۳ تا ۴ هفته دوره خشکی نیاز داشته باشند.
اگر مدت خشکی کوتاه بوده (کمتر از ۲۱ روز) و یا اصلاً رعایت نشود، آغوز اغلب دارای کیفیت نامناسبی خواهد بود. بهتر است دامداران از آغوز گاوهایی که برای مدت کوتاهی (کمتر از ۳ هفته) خشک بوده اند، اجتناب کنند. حتی اگر میزان IgG بیشتر از ۵۰ گرم در لیتر باشد. زیرا مدت زمان کافی برای پاسخدهی به واکسن های دوره خشکی و انتقال آنتی بادی های ساخته شده به آغوز وجود نخواهد داشت.
مطالب مرتبط:
ملاس در خوراک دام و طیور و کاربردهای آن
تاثیر سموم قارچی برکیفیت خوراک دام و طیور
تغذیه گاو در دوره خشکی
برای بررسی تاثیر میزان انرژی خوراک داده شده به گاوهای خشک بر وضعیت ایمنی و عملکرد گوساله های متولد شده از این گاوها، مطالعه ای انجام شد. در طول دوره خشکی، گاوها خوراکی دریافت می کردند که حاوی ۰٫۶۹ یا ۰٫۶۱ UFL/kg انرژی بود.
گوساله های متولد شده از گاوهای دریافت کننده انرژی بالاتر، وضعیت ایمنی بهتری داشتند چرا که به دلیل انرژی بیشتر، امکان تولید آغوز باکیفیت تری فراهم شده بود. در این گوساله ها سطوح ایمونوگلوبولین سرمی و IGF-1 بالاتر بوده و میزان وزن گیری در هفته های نخست بیشتر است. بالاتر بودن سطح IGF-1 در گوساله های زاده شده از گاوهای تغذیه شده با خوراک دارای انرژی بالا طی دوره خشکی، می تواند نشان دهنده وضعیت بهتر سلامتی و کاهش بروز بیماری ها باشد.
مشخص شد که هر یک نانوگرم افزایش IGF-1 در هر میلی لیتر سرم، باعث بهبود سلامتی و کاهش خطر مرگ و میر در شش ماهه نخست زندگی می شود. دلیل این مساله، نقش IGF-1 در تقویت عملکرد ایمنی، حفظ فعالیت لنفوسیتی و افزایش میزان دسترسی به مواد مغذی است.
استرس گرمایی
تا به امروز بررسی های اندکی در مورد اثر دمای بالا بر مصرف آغوز در گوساله ها انجام شده است. در یک مطالعه، تفاوت قابل ملاحظه ای از نظر میزان ایمونوگلوبولین سرم بین گوساله های نگهداری شده در دمای معمولی (۲۰ درجه سانتیگراد) با آنهایی که در دمای بالا نگهداری شده بودند (۳۸ درجه سانتیگراد) مشاهده نشد. اما استرس سرمایی بر فعالیت جذبی روده ای اثرات منفی داشته. همچنین میزان تمام ایمونوگلوبولین های سرمی گوساله های نگهداری شده در دمای ۱ درجه سانتیگراد را کاهش می دهد.
استرس سرمایی ممکن است مانع دستیابی به سطوح محافظت کننده ایمونوگلوبولین در آغوز شود. ممکن است گوساله های تحت استرس سرمایی، سطوح جذبی روده ای طبیعی داشته باشند. ولی به دلیل ضعف جسمانی ناشی از سرما و عدم توانایی نوشیدن شیر از پستان مادر، دارای سطوح پایین ایمونوگلوبولین در سرم باشند.
